Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.2000, Blaðsíða 13

13
ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 2000
DV
DV-MYND INGÓ
Söngkonan Joan La Barbara
Undurfalleg tök hennar á einstökum senum í verkinu voru sem öflug sprenging í vitund manns.
Nafnið hljómar eins og um eitthvert fyrir-
bæri væri að ræða. Kannski nunnuklaustur
eða forvitnilegur veitingastaður, höggmynda-
listaverk í stórum garði eða afskekkt vík með
fallegri lltilli strönd. Joan La Barbara, tón-
skáld og hljóðlistarkona, er að sönnu sérstakt
fyrirbæri og myndimar sem skutu upp kollin-
um við að velta fyrir sér nafni hennar eru
sennilega engar tilviljanir. Verkin hennar á
tónleikunum í Salnum á sunnudagskvöld
höfðu margar vísanir í líf þess sem lifir lif-
andi og nýtur.
Fimm verk voru á efnisskrá þessarar öguðu
en um ieið djörfu konu. Einu þeirra hefði al-
veg mátt sleppa en það var verk eftir frægasta
tónskáld kvöldsins, John Cage. Margir eru á
því að sá ágæti maður hafi verið meiri heim-
spekingur en tónskáld. Hugmyndir hans hafa
haft mikil áhrif, en önnur tónskáld eru þegar
farin að koma fram sem virðast betur fær um
að útfæra þær á sviði tónlistar en hann var
sjálfur. La Barbara mun örugglega teljast
þeirra á meðal.
Sextán ára gamalt verk Charles Dodge, Öld-
urnar, var samið fyrir La Barbara og er byggt
á textabroti úr samnefndu verki eftir Virginiu
Woolf. Tilbúin, sérunnin segulbandsupptaka
með rödd hennar og hljóðabrotum gegndi
hlutverki samleikarans í flutningnum og féll
þetta vel saman þó ýmislegt hljómaði langsótt
þegar á leið. Mjög fingerð hljóðmynstur og
tært leikandi endurkast milli bands og raddar
i upphafshluta var styrkur þessa verks sem
reyndist langdregið.
Tónlist
Raddgluggar er verk þar sem myndband eft-
ir Steinu Vasulka er í lifandi sambandi við
rödd La Barbara. Bílferð gegnum suðrænt
hverfi og svo lágflug yfir sólbrenndum stök-
um runnum skreytt með innskeyttum römm-
um i miðri mynd og spriklandi nótnastrengj-
um sem lifnuðu og leystust upp með röddinni
er gjömingur sem sjálfsagt getur virkað
sterkt en gerði það ekki þetta kvöld. Upphafs-
verk og svo lokaverk tónleikanna skyggöu svo
hressilega á önnur verk efnisskrárinnar að
erfitt er að hugsa um annað.
í nálægð feguröarinnar
Það voru verkin sem Joan La Barbera
samdi sjálf og flutti þarna á sviðinu af svo
miklum þokka að unun var. Því miður voru
bæði verkin samantektir. Hið fyrra, In the
Dreamtime, er brotasafn úr sautján öðram
verkum hennar. Það var samið fyrir þýska út-
varpsstöð og átti að vera hljóðræn sjálfsmynd.
Því voru þessir hlutar úr fyrri verkum skeytt-
ir listilega saman af listamanninum. Án þess
að segja neitt eða syngja nein þekkileg stef
ferðaðist Barbara í þessu verki um í ytri og
innri veruleik mannsins. Undurfalleg tök
hennar á einstökum senum í verkinu voru
sem öflug sprenging í vitund manns. Að
skynja sjálfan sig í nálægð fegurðarinnar á
svona ókunnuglegan hátt var upplifun sem
ekkert getur vakið nema djúpa gleði. Síðara
verkið, ShamanSong, inniheldur valda en
endurskoðaða kafla úr tónlist La Barbara við
kvikmyndina Anima. í samræmi við efni
myndarinnar var þetta töfrum hlaðið verk en
bar þess merki að hafa veriö stutt með
myndefni. Þó hljómaði verkið furðu sjálfstætt,
líkt og ballettónlist í konsertflutningi.
Samband þess efnis sem Joan La Barbara
flutti á sviðinu viö það sem heyra mátti af til-
búnum segulböndum hennar var í báðum tO-
fellum mjög náið og sett saman af miklu tón-
listarlegu innsæi. Sú akróbatík sem búast
hefði mátt við í raddbeitingu hjá listakonunni
reyndist öll þjóna verðugum tónlistarlegum
markmiðum. Tónlist La Barbara er lifandi,
mennsk og full af hreyfingu. Nú er bara að
vita hvort tekist hefur að varðveita líf verk-
anna í upptökum sem til eru á geisladiskum.
Sigfríður Bjömsdóttir
Lestur - listin best
Islenska lestrarfélagið er
hópur fólks sem tók sig sam-
an fyrir áratug í því skyni að
hvetja fólk til að lesa og ala
börn sín upp við góðar lestr-
arvenjur og nýlega kom út hjá
Rannsóknastofnun Kennara-
háskóla íslands greinasafn
um lestur og læsi undir titlin-
um Lestrarbókin okkar. Flest-
ar greinarnar eru frumsamd-
ar fyrir þessa bók en líka eru
hér eldri greinar sem setja
efnið í sögulegt samhengi.
Hér fylgjumst við með því
þegar þau læra að lesa og
verða elsk að bókum Aðal-
björg Pálsdóttir, Guðný Jóns-
dóttir frá Galtafelli, Þórleifur
Bjarnason, Málfriður Einars-
dóttir og Árni Þórarinsson
prófastur. Lýsir Ámi því með-
al annars hvernig læst hirsla
með bókum opnaðist honum fyrir kraftaverk
svo að hann kæmist til að lesa á enda spenn-
andi sögu sem verið var að lesa sem framhalds-
sögu á heimilinu. Hinn dásamlegi kafli „Bama-
bækur“ úr í túninu heima eftir Halldór Lax-
ness er hér birtur og frásögnin úr Heimsljósi
þegar Magnína heimasæta kennir Ólafi Ljós-
vikingi að lesa, „digur og hörð, en blá framaní,
og hundurinn hnerraði þegar hann þefaði af
henni.“ Einnig er hér frá-
sögnin úr í Suðursveit af því
þegar fysta aðkenning af al-
vöru lífsins lagðist yfir Þór-
berg Þórðarson með komu
stafrófskvers að Hala! Hann
segist þar alveg búinn að
gleyma hvernig hann lærði
að skrifa en „ég var ekki
lengi búinn að pára stafi á
pappír áður en fór að sækja á
mig óviðráðanleg skrifsýki."
Birtir eru kaflar úr Ferða-
bók Eggerts Ólafssonar og
Bjama Pálssonar þar sem
þeir lýsa lestri og sagna-
skemmtan í öllum landshlut-
um um miðja 18. öld. Þeir
komast að þvi að alls staðar
er verið að lesa upphátt úr
bókum meðan heimilisfólk er
að vinna og sálgreina þjóðina
eftir siðvenjum í þeim efnum.
Til dæmis er til þess tekið að Vestfirðingar hafi
skemmtanir og dægradvöl lítt um hönd: „Þeir
unna kyrrð og einveru og eru því oft mjög
hugsi og hneigðir til þunglyndis." Að vísu lesa
þeir fomsögur eins og aðrir en ekki á helgidög-
um eða á föstunni, „í þeirra stað lesa menn þá
andlegar bænir og sálma tvisvar á dag.“ Hún-
vetningar og Skagfirðingar eru léttlyndastir af
Norðlendingum, en á Austfjörðum er líkt á
komið fyrir mönnum og á Vestfjörðum, þeir
þekkja „fátt af skemmtunum og dægradvölum,
enda eru þeir ekki glaöværir, og mun fremur
mega kalla þá þunglynda." En þeir eru sólgnir
í fomsögur og jafnvel lítilfjörlegustu kotbænd-
ur tala þar sama mál og er á sögunum - „en fyr-
ir það er hlegið að þeim, þegar þeir koma til
Suðurlandsins.“
Ásdís Egilsdóttir segir frá rannsóknum sem
gerðar hafa verið á læsi á miðöldum og margar
greinar eru í ritinu þar sem komið er á fræði-
legan en þó aðgengilegan hátt að fyrirbærinu
lestri. Meðal höfunda eru Ema Ámadóttir,
Guðmundur B. Kristmundsson, Heimir Páls-
son, Höskuldur Þráinsson og Þóra Kristinsdótt-
ir. Allir eru sammála um að lestur sé listin
best, og í greininni „Lestur - eilífðarmál" spyr
Pétur Gunnarsson rithöfundur hvort ekkert sé
hægt að gera til að örva bóklestur. „Jú, með því
að lesa fyrir böm,“ segir hann, „segja bömum
sögur, erum við að leggja vegi inn í heim bók-
arinnar. Einhver dýrmætustu augnablik sem
hægt er að eiga með barni er ögurstundin áður
en það fer að sofa. Sagan á rúmstokknum.
Sama hvort hún er handsömuð í loftinu eða les-
in upp úr bók. Þvi það er ekki sagan sem skipt-
ir máli, heldur samlifunin. Að þeirri gerð býr
lengi. Og allt sem spillir fyrir henni: sjónvarp,
vinnuálag, ærusta - það ætti að klaga það fyrir
lestrarvemdarnefnd."
Lýðveldissjóður styrkti útgáfuna.
OKKAR
gwínasafn
dm ícstw og; Ea?st
______________________Menning
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Eyþór sjötugur
Eyþór Þor-
láksson, einn
af frumkvöðl-
um íslenskrar
gítartónlistar,
er orðinn sjö-
tugur. Af því
tilefni og hon-
um til heiðurs
verða haldnir
tvennir tón-
leikar og ljós-
myndasýning
í Hafnarfirði.
Gítartón-
leikar verða
haldnir í Há-
sölum, sal
Tónlistarskól-
ans í Hafnarfirði, annað kvöld kl. 20.30. Þar
koma fram margir helstu gítarsnillingar
landsins, Arnaldur Amarson, Einar Krist-
ján Einarsson, Hinrik D. Bjamason, Krist-
inn H. Ámason, Páll Eyjólfsson, Pétur Jón-
asson, Rúnar Þórisson, Símon H. ívarsson,
Vignir Snær Vigfússon, Þórarinn Sigur-
bergsson og Þröstur Þorbjörnsson. í lok
tónleikanna mun Oliver Kentish stjórna
gítarhljómsveit með öllum þátttakendum
ásamt fleiri nemendum og kennurum.
Ljósmyndasýning þar sem ferill Eyþórs
er rifjaður upp verður opnuð í Hafnarborg
á laugardaginn kl. 16 og stendur hún út
mánuðinn. Tríó Eyþórs leikur við opnun
sýningarinnar.
Seinni tónleikarnir eru djasstónleikar
því Eyþór hefur starfað mikið sem raf-
magnsgítarleikari og verða þeir 18. október
kl. 20.30 í Hafnarborg. Þar koma fram ýms-
ir samstarfsmenn Eyþórs i gegnum tíðina,
m.a. Ómar Axelsson og félagar, Hljómsveit
Ólafs Gauks, Dixelandsveit Árna ísleifsson-
ar, Tríó Eyþórs Þorlákssonar og í lokin
verður „Jam Session".
Heimsþekkt
nöfn í Garðabæ
Annað kvöld kl. 20 verða fjóröu kammer-
tónleikamir í Garðabæ á þessu ári og þeir
verða ekkert slor. Þar koma fram barýtón-
söngvarinn Andreas Schmidt sem hefur
sungið við öll helstu óperuhús heims og er
einhver þekktasti ljóðasöngvari i Evrópu
og Rudolf Jansen píanóleikari sem ekki
þykir síðri listamaður á sínu sviði.
Á efnisskrá þeirra félaga er ljóðaflokkur-
inn „An die ferne Geliebte“ (Til fjarstaddr-
ar unnustu) eftir Beethoven, ballöður eftir
Carl Löwe og ljóðasöngvar eftir Hugo Wolf.
Leikhús, til hvers?
í vetur verður staðið
fyrir reglulegum fundum
um leikhús í Borgarleik-
húsinu til að skapa vits-
munalega umræðu um
leiklist og skýra stöðu
leikhússins á íslandi.
Leiklistarumræðan hefur
að undanfömu verið lituð
af deilum um eignarhald á
stjömum, slagnum um áhorfendur og per-
sónulegum væringum en gleymst hefur að
ræða um hlutverk, markmið og skyldur
leikhússins í samfélaginu.
Fyrsti fundurinn verður í kvöld kl. 20.
Hann ber yfirskriftina „Leikhús, til
hvers?“ og er hugsaður sem stökkpallur
inn í umræðu vetrarins. Á leikhúsið eitt-
hvert erindi í nútímasamfélagi og eiga leik-
listarkennsla og leikhús styrkt af almanna-
fé sér enn þá tilverurétt?
Frummælendur eru Ragnheiður Skúla-
dóttir, deildarstjóri leiklistardeildar Lista-
háskólans (á mynd), Guðjón Pedersen, leik-
hússtjóri og Hallgrímur Helgason rithöf-
undur.
Leikrit aldarinnar
Annað kvöld kl. 20 verð-
ur í Borgarleikhúsinu
fyrsta dagskráin undir heit-
inu Leikrit aldarinnar. Þar
verður leikskáldum gefinn
kostur á að tilnefna eitt ís-
lenskt leikrit 20. aldar sem
hefur haft mikil áhrif á
þeirra leikritan, sem þau
telja merkilegt í leiklistar-
sögunni eöa eiga skilið að verða hampað af
einhverri annarri ástæðu. I hverjum mánuði
rökstyður eitt leikskáld sitt val, fjallað verð-
ur stuttlega um verkiö og höfundinn og leik-
arar lesa kafla úr verkinu.
Þorvaldur Þorsteinsson ríður á vaðið og
fjallar um 13. krossferðina eftir Odd Bjöms-
son.
J0