Dagblaðið Vísir - DV - 14.10.2000, Blaðsíða 26

26
LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2000
Helgarblað
z>v
****^"*'-«
■í? ••
.........
* ,-. ' *í- •■JíT'!
* :v. I '.#* *A * 'A‘n
Skáli Jöklarannsóknafélagsins í Kverkfjöllum,
Vatnajökull
Skarphéöinstindur í fjarska. Vatnajökulsþjóögaröur veröur stærsti þjóögaröur í Evrópu, um 8500 ferkílómetra.
Vatna j ökulsþ j óðgar ður
- ríkisstjórnin hefur samþykkt að Vatnajökull verði gerður að þjóðgarði árið 2002
en endanleg mörk garðsins liggja ekki fyrir
Vatnajökull er stærsti jökull Evr-
ópu, en flatarmál hans ásamt skrið-
jöklum er mn 8300 ferkílómetrar.
Hann er talinn vera um 1000 metra
þykkur þar sem mest er en meðal-
þykkt hans er 400 metrar og heilda-
rísmagn um 3300 rúmkílómetrar.
Stærð jökulsins er þó breytileg eftir
árferði og geta sveiflumar numið
hundruöum ferkílómetra á nokk-
urra áratuga fresti. Á jöklinum er
að finna hæsta tind landsins,
Hvannadalshnjúk. Nákvæm hæð
hans er á reiki en almennt er talið
að hann sé 2119 metrar.
Ríkisstjómin hefur samþykkt að
Vatnajökull verði gerður að þjóð-
garði árið 2002 en endanleg mörk
garðsins liggja ekki fyrir. Starfshóp-
ur á vegum umhverfisráðherra lagði
til að mörkin miðuðust við jaðra jök-
ulsins og núverandi mörk þjóðgarðs-
ins í Skaftafelli. Jöklafræðingar hafa
bent á að sú mörk séu mjög hreyfan-
leg. Á fáeinum áratugum gæti þjóð-
garðurinn minnkað umtalsvert ef
veður heldur áfram að hlýna og
Vatnajökull gæti hæglega verið orð-
inn að fimm eða sex smærri jöklum
eftir tvö til þrjú hundrað ár.
Þjóðgarðar á miöhálendinu
Hjörleifúr Guttormsson, náttúm-
fræðingur og fyrrverandi alþingismað-
ur, lagði fyrstur manna fram þingsá-
lyktunnartilögu um stofnum þjóðgarða
á miðhálendinu. Tillaga Hjörleifs gekk
út á að stofnaðir yrðu fjórir þjóðgarðar
sem allir hefðu jökul að þungamiðju.
Þeir áttu að vera Vatnajökulsþjóðgarð-
ur, Hofsjökulsþjóðgarður, Langjökuls-
þjóðgarður og Mýrdalsþjóðgarður.
Hjörleifur bendir á að mörg og sterk
rök megi „færa fyrir þvi að setja beri
jökla landsins undir vemdarskipulag.
Jöklamir em i hugum margra tákn
hins ósnortna og yfir þeim hvílir dulúð
og upphafning. Þeir em snar þáttur í
náttúrufari landsins og bakhjarlinn í
vatnakerfum þess, bæði jökulfljóta, lind-
áa og grunnvatns á stórum svæðum.
Vatnsvernd og vemdun á hreinleika
jöklanna em því samofnar og hafa í
senn heilbrigðislegt og hagrænt gildi.“
Samkvæmt tillögunni átti Vatnajök-
ulsþjóðgarður að vera mun stærri en
nú er gert ráð fyrir, eða um 15 þúsund
ferkílómetar, en hluti þess er nú þegar
þjóðgarðurinn í Skaftafelli eða friðlýst
samkvæmt öðrum reglum. Þrátt fyrir
að Vatnajökulsþjóðgarður verði minni
Heygarðshornið
en upprunaleg tilaga gerir ráð fyrir
mun hann verða stærsti þjóðgarður í
Evrópu, um 8500 ferkílómetrar.
í nefndaráliti umhverflsnefndar seg-
ir að með stofnun Vatnajökulsþjóð-
garðs fengist reynsla sem síðar gæti
nýst við hugsanlegan undirbúning
fleiri slíkra þjóðgarða á miðhálendinu.
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráðherra
tók undir þetta sjónarmið í ávarpi sem
hún hélt á ráðstefnu um Vatnajökuls-
þjóðgarð í september síðastliðnum.
„Þegar rætt er um útvíkkun þjóðgarðs-
ins síðar meir er eðlilegt að líta tO
þeirra stórkostlegu svæða sem liggja í
nágrenni hans. Hef ég sérstaklega
nefnt Lakagíga og Kverkfjöll í þvi sam-
bandi en eðlilegt er að fleiri svæði
komi til. Það er verðugt verkefni að
byrja á þjóðgarðsstofnun innan jökulj-
aðars Vatnajökuls. Það er fyrsta skref-
ið. Næstu skref verða svo þau að skil-
greina hvaða öðrum svæðum þjóðgarð-
urinn tengist eða nær til.“
Klofajókull
Nafn jökulsins var nokkuð á reiki
framan af og vafasamt hvort hann hafi
átt nokkuð eitt heiti fyrr en á þessari
öld. Þorvaldur Thoroddsen nefndi
'SIRIII
hann Klofajökul á uppdrætti sínum og
það nafn er einnig þekkt á Homafirði,
en hann er oft nefndur Austuijöklar í
annálum.
Jöklar myndast þegar snjór nær
ekki að bráðna ár eftir ár og smátt og
smátt safnast fyrir snjódyngja. Þegar
dyngjan hefúr náð að minnsta kosti
fimmtíu metra þykkt og farin að síga
undan eigin þunga hefúr myndast í
henni ískjami sem hleypir ekki vatni í
gegn. ískjaminn er forsenda jökulsins
en afkoma hans ræðst af úrkomu á vet-
uma og hita á sumrin. Úrkoma veldur
mestu um hvar jökull myndast og á
stærsta þáttinn í tilkomu Vatnajökuls,
þar sem hann er á úrkomumesta
svæði landsins.
Út frá Vatnajökli ganga skriðjöklar til
allra átta, þeir fara smálækkandi og
breiðast út við rætumar. Skriðjökiamir
í vestanverðum jöklinum em flatir,
breiðir og greiðfærari en austurjöklam-
ir em brattari og erfiðari yfirferðar.
Ferðamennska
Einn megintilgangur þjóðgarða er að
tryggja aimenningi útivist í náttúm-
legu umhverfi. Þjóðgarðar draga að sér
stóran hóp ferðamanna á hverju ári en
því fylgir aukin hætta á mengun og
skemmdum vegna umferðar. Nauðsyn-
legt er að ganga þannig frá allri að-
stöðu í þjóðgarðinum að náttúran verði
fyrir sem minnstu hnjaski, en það má
gera með því að setja reglur um umferð
og umgegni þannig að saman fari nátt-
úruvemd og nýting.
í skýrslu umhverfisráðherra um
möguleika á stofnun Vatnajökulsþjóð-
garðs er gert ráð fyrir að skipulagi
verði komið á umferð um jökulinn.
Bent er á nauðsyn þess að taka frá
svæði fyrir hefðbundna útivist þar sem
ferðamenn geta notið öræfakyrrðarinn-
ar og að einnig sé tekið tillit til vélknú-
inna farartækja sem tengjast ferða-
mennsku. Jöklarannsóknafélag íslands
hefur bent á að með aukinni umferð
um jökulinn sé hætt við að mikilvægar
vísindalegar upplýsingar glatist og að
þeim sökum eigi röskun á náttúrufari
að vera sem minnst.
Með stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs
og hugsanlegri stækkim hans 1 nán-
ustu framtíð kemst ísland í forystu-
sveit þjóða sem leggja metnað sinn í
náttúmvemd og skapar fordæmi fyrir
aðrar þjóðir.
-Kip
Löggan í leyni
Guðmundur Andri
Thorsson
skrifar í Helgarblaö DV.
Lögreglan sést æ minna þar sem
hennar er þörf um leið og hún geng-
ur sífellt harðar fram þar sem hún á
ekkert sjáanlegt erindi. í banvænni
bílaumferðinni hér hefur verið
plantað pappírslöggum en þegar
ungur Palestinumaður vill tjá með
sterkum hætti andstyggð sína á því
að verið er að myrða samlanda hans
- einkum börn - stökkva óðara á
hann fimm grenjandi berserkir. At-
hæfið virðist hafa sært sómakennd
Ríkislögreglustjórans. Samt var
maðurinn bara að brenna táknræna
pjötlu. Á meðan fjárskortur er sagð-
ur hamla því að lögreglan sinni
hlutverki sínu á vegum horfum við
upp á að hér er komin óeirðalög-
regla grá fyrir jámum en óeirðimar
sem bæla þarf niður eru þær að
Árni Snævarr er að reyna að spyrja
Li Peng um ástand mannréttinda-
mála í Kína.
Það hlýtur að hafa verið gremju-
legt fyrir Ríkislögreglustjórann og
íslensku óeirðalögregluna að þurfa
að sitja með hendur í skauti á með-
an Li Peng var sýnd sú fáheyrða lít-
isvirðing og móðgun að kínverska
andófsmanninum Gao Xingjian
voru veitt Nóbelsverðlaunin í bók-
menntum á dögunum.
Það er aðeins eitt sem lögreglan
þarf að gera til þess að draga stór-
lega úr árekstrum. Það er að sjást.
Sá sem sér lögreglubíl hægir sjálf-
krafa á sér því enginn nennir að
lenda í sektum út af of hröðum
akstri og allir hræðast lögregluna.
Lögreglan hefur hins vegar lagt á
það megináherslu að sjást ekki - og
þá sjaldan að lögreglumenn taka sig
til og fara að sinna umferðarmálum
koma þeir sér fyrir einhvers staðar
i leyni. Það er gert til þess að góma
menn. Það er gert til þess að lokka
menn til að aka of hratt svo að hægt
sé að góma þá. Aðalatriðið er með
öðrum orðum að upplýsa brotið og
refsa fyrir það, en ekki að fyrir-
byggja það. Á meðan þeir hjá Um-
ferðarráði tala og tala um öflugar
forvarnir lætur Lögreglan þannig
hjá líða að gera það eina sem getur
virkað í þeim efnum.
Ráðherraferill Sólveigar Péturs-
dóttur hefur verið sérkennilegur og
ætti að vera þeim femínistum nokk-
urt umhugsunarefni sem telja að
konur séu í eðli sínu fólk sem tekur
ævinlega skynsamlegar, réttar og
fagrar ákvarðanir. Hún byrjaði á
því að láta útbúa fyrir sig sérstakt
salerni svo að hún þyrfti ekki að
deila slíku með lægra settum full-
trúum og undirtyllum og kostaði
það milljónir. Næst tókst þessum
fulltrúa kvenna í stjórnsýslunni að
ganga fram hjá þremur kvendómur-
um við val á hæstaréttardómara og
skipa höfund kvótalaganna í það
embætti við svo ofsafenginn fognuð
Jóns Steinars Gunnlaugssonar að
hlaut að sannfæra hinn almenna
borgara um að hann hefði haft þar
hönd í bagga. í millitíðinni hafði
hún sagt umferðarslysum stríð á
hendur. Afrakstur þess hernaðar er
nú að koma á daginn - lækkuð
framlög til lögreglunnar og pappírs-
löggur um alla Reykjanesbraut við
almennan aðhlátur.
Einu löggumar sem sjást
eru uppstrílaðir yfir-
menn. Undarlegur brag-
ur hefur verið á lögregl-
unni síðustu misserin og
því hvemig ráðamenn
hennar kjósa að hún
birtist almenningi. Þeir
em alltaf að halda
blaðamannafundi og
mceta þar í flóknum
búningum með alls kyns
dúskum eins og generál-
ar í útlöndum.
Einu löggurnar sem sjást eru upp-
strílaðir yfirmenn. Undarlegur
bragur hefur verið á lögreglunni
síðustu misserin og því hvemig
ráðamenn hennar kjósa að hún birt-
ist almenningi. Þeir eru alltaf að
halda blaðamannafundi og mæta
þar í flóknum búningum með alls
kyns dúskum eins og generálar í út-
löndum. Einhver óviðfelldinn her-
bragur hefur verið á því hvemig að
þessum kynningum hefur verið
staðið, fullkomlega á skjön við ís-
lenskar hefðir. Peningum virðist
hafa verið mokað í eitthvert óljóst
apparat sem nefndir sig Ríkislög-
reglu og virðist einna helst ganga út
á að taka sig vel út í einkennisbún-
ingum og skapa virðingu meðal
samborgaranna og þar með aga í
samfélaginu á meðan forsmáð hefur
verið að sinna lágmarkseftirliti með
umferð og hinum raunverulegu
óeirðum sem þó blossa hér upp
vikulega: helgardjamminu.