Dagblaðið Vísir - DV - 30.10.2000, Blaðsíða 14

14
Menning
Tímalaust landslag
r'SSJWWlSí
Ekki er hlaupið að því að
mæla „áhrif‘ í listum. Væru
landsmenn beðnir að tilnefna
„mesta landslagsmálara ís-
lendinga á þessari öld“ efast ég
ekki um að Jóhannes Kjarval
yrði efst á blaði. Væru þeir
hins vegar inntir eftir því hver
hefði verið „áhrifamestur ís-
lenskra landslagsmálara", það
er haft mest áhrif á starfs-
bræður sína, hugsa ég að æði
margir, þar á meðal sá sem
þetta skrifar, ættu erfitt með
að gera upp hug sinn. Lands-
lagssýn Kjarvals var of per-
sónuleg til að aðrir gætu haft
af henni gagn, og viðhorf
þeirra Ásgríms Jónssonar og
Jóns Stefánssonar til lands-
lagsins voru sennilega einum
of stað- og tímabundin fyrir
síðari landslagsmálara.
En nú þurfum við ekki leng-
ur að velkjast í vafa. Yfirlits-
sýningin á ævistarfi Þórarins
B. Þorlákssonar i Listasafni ís-
lands sýnir svo ekki verður um villst að þessi
fyrsti alvöru listmálari íslendinga, sá sem ung-
ir oflátungar og uppreisnarmenn afskrifuðu
með reglulegu millibili og kölluðu „gamaldags"
og „vemmilegan", er sá sem mest áhrif hefur
haft á eftirkomendur sína. Það kemur sem sagt
í ljós að Þórarinn hafði töluvert meiri áhrif á
Ásgrim en menn hafa talið til þessa (og öfugt)
og að jafnvel Jón Stefánsson var ekki alveg
ósnortinn af meðhöndlun hans á landslagi. Það
er til dæmis réttlætanlegt að líta á myrkt og
harðhnjóskulegt málverk Jóns af Tindfjöllum
(1921) sem eins konar andsvar hans við blíðlegri
öræfamynd Þórarins af Stórasjó og Vatnajökli
frá sama ári (sjá mynd). Og er ekki Heklumynd
Þórarins frá 1924 lykillinn að ýmsu því sem síð-
ar gerist í landslagsmyndum Jóns?
Andlegur faðir
Síðan er óhætt að segja að Þórarinn sé and-
legur faöir nýrrar kynslóðar íslenskra lands-
lagsmálara, Georgs Guðna, Húberts Nóa, Guð-
rúnar Kristjánsdóttur, Guðbjargar Lindar, jafn-
vel Eyjólfs Einarssonar, svo einungis fáir séu
nefndir sem allir gera út á kyrrt, upphafið, blítt
- og umfram allt tímalaust - landslag. Siðan
hlýtur maður að spyrja sig hvernig standi á þvi
að þessi landslagssýn Þórarins, þessi skipulega
upphafning íslenskrar náttúru í hita sjálfstæðis-
baráttunnar fyrir hundrað árum, á svona greiða

Þórarinn B. Þorláksson: Stórisjór og Vatnajökull, 1921.
leið að ungum listmálurum i dag. Eigum við
kannski í nýrri sjálfstæðisbaráttu?
Ég hef grun um að svarið sé að fmna í þeirri
umræðu sem átt hefur sér stað um náttúru-
vernd og þjóðerni hin síðustu ár. Ný kynslóð
listamanna trúir því að verndun náttúrunnar sé
ein leið til að hlúa að íslenskri þjóðarvitund:
víðerni er þjóðerni. Af þessu viðhorfi sprettur
væntanlega upphafning landslagsins í verkum
þeirra.
Myndlist

Yfirlitssýning af þeirri stærðargráðu sem
sýning Þórarins er - á henni eru hvorki fleiri
né færri en 159 verk - kallar auðvitað á ein-
hvers konar endurmat, nýja sýn á verk hans,
umræðu um þýðingu hans fyrir samtímann.
Hér verður maður óneitanlega fyrir vonbrigð-
um. Þekktustu myndum Þórarins (og um leið
þeim þýðingarmestu?) er komið fyrir í stóra
salnum niðri en afgangurinn hangir dálítið til-
viljanakennt í tveimur efri sölunum. Þar á með-
al eru m.a.s. myndir sem augsýnilega þarfnast
viðgerðar og eiga því takmarkað erindi á sýn-
ingu.
Á öfugum enda
Og það eina sem þessi afgangur gerir er að
sýna okkur að Þórarinn gat verið býsna mis-
tækur, „kóperaöi" sjálfan sig með reglulegu
millibili og var í ofanálag afleitur málari
mannamynda. Nema þegar hann studdist við
ijósmyndir, sjá mynd af börnum hans við hey-
skap (1909) og Pike Ward fiskkaupmanni (1903).
Var brýnt að draga þetta fram? Það læðist að
manni sú hugsun að hér sé byrjað á öfugum
enda. I ljósi þess sem hefur verið að gerast á ís-
lenskum listaverkamarkaði hefði LÍ átt að nota
tækifærið og gefa út drög að heildarskrá verka
listamannsins, ásamt ljósmyndum þeirra en
velja síðan úrvalsverk og flokka þau til sýning-
arinnar.
Annars er það í sýningarskránni, bók með
ágætum texta Júlíönu Gottskálksdóttur, sem
örlar á nýjum viðhorfum til myndlistar Þórar-
ins. Til dæmis veltir höfundur fyrir sér áhrifum
danskra íslandsmynda á listamanninn og birtir
landslagsljósmyndir, t.d. eftir Magnús Ólafsson,
sem gætu hæglega hafa verið honum innblást-
ur. Eitt er þó skylt að leiðrétta. Þórarinn var
ekki fyrsti íslenski listmálarinn sem málaði
Þingvallamyndir, eins og segir í upphafi áður-
nefnds texta, heldur var Þóra Pétursdóttir
Thoroddsen (1848-1917) rúmum áratug á undan
honum.
Aðalsteinn Ingólfsson
Sýningin stendur til 26. nóv. Listasafn íslands er opiö
þrið.-sun. kl. 11-17.
Leiklist
Köld eru kvennaráð
DVWYND E.ÓL.
Rósa Guðný Þórsdóttir og Ólafía Hrönn Jónsdóttir
Leikkonurnar fóru létt með að skapa skemmtilega ólíka karaktera.
Nýjasta leikritið á fjölum Iðnó,
Sýnd veiði, er eftir bandarískan
höfund, Michele Lowe. Skilgrein-
ingin svört kómedía á ágætlega
við um þetta verk því textinn lýt-
ur lögmálum gamanleiksins en
fléttan tekur breytingum þegar á
líður og síðari hlutinn sver sig í
ætt við klassískan spennutrylli.
Verkið er stutt en ágætlega upp
byggt og þýðing Karls Ágúst Úlfs-
sonar bæði fyndin og lipur.
Hér verður lítið gefið upp um
innihaldið til að spilla ekki
ánægju væntanlegra leikhúsgesta,
en það sem kemur helst á óvart er
að verkið skuli skrifað fyrir örfá-
um árum og eigi að gerast i sam-
timanum, þó bandarískur sé. Af
konunum þremur, sem verkið
fjallar um, vinnur aðeins ein úti,
hinar tvær eru heimavinnandi
húsmæður sem gera ekki neitt all-
an daginn eins og önnur þeirra
segir. Kvöldverðarboðið sem er
undanfari atburðanna sem leikur-
inn lýsir er mánaðarlegur við-
burður og hefur svo verið um
átján ára skeið. Það eru eiginmenn kvennanna
sem hafa komið þeirri venju á en þrátt fyrir
þennan langa kunningsskap kemur í ljós að
konumar þekkjast ákaflega lítið. Þær nota líka
hvert tækifæri til að baktala þá sem er fjarstödd
hverju sinni og er Debra sérstaklega iðin í
þeirri deild. Debra er líka sú þeirra sem er ófull-
nægðust en reynir að breiða yflr það með
kliskjukenndu tali um hlutverk eiginkvenna
sem hljómar ótrúlega fomeskjulega í eyrum nú-
tíma íslendings. Hins vegar þykir okkur mun
skiljanlegra að Nicky sé ekki tilbúin að gefa
frama sinn upp á bátinn til að bjarga eigin-
manninum úr klandri sem hann hefur sjálfur
komið sér í og því viðbúið að áhorfendur hallist
á hennar sveif þegar kemur að afdrifaríkri
ákvöröun sem ræður örlögum þeirra allra.
Sýnd veiði er ágætisskemmtun og uppfærslan
vel úr garði gerð. Sú farsæla lausn að færa
verkið aftur um þrjátíu ár eða svo bjargar í
raun sýningunni og umgjörðin öll er ákaflega
vel heppnuð, enda reynt fagfólk sem að sýning-
unni stendur undir styrkri stjórn Maríu Sigurð-
ardóttur leikstjóra. Leikkonurnar Edda Björg-
vinsdóttir, Ólafía Hrönn Jónsdóttir og Rósa
Guðný Þórsdóttir skapa skemmtilega ólíka
karaktera og fara létt með
það. Edda í hlutverki Nicky
tekur að sjálfsögðu stjórnina
enda sú eina sem hefur ein-
hver markmið í lífmu. Ólafia
Hrönn er skemmtilega blá-
eygð og einfóld og klisjan um
heimsku ljóskuna fær hér
byr undir báða vængi. Debra
býður upp á mesta dýpt í
túlkun og í meðforum Rósu
Guðnýjar varð hún hvort
tveggja í senn óþolandi leið-
inleg og óumræðilega brjóst-
umkennanleg. Hljóðmynd
Ragnhildar Gísladóttur er út-
hugsuð og á sinn þátt í að
skapa andrúmsloft spennu og
dulúðar.
Þeir sem sækjast eftir auö-
meltri afþreyingu verða ekki
fyrir vonbrigðmn með Sýnda
veiði. Ekki spillir heldur
hversu sýningin er stutt því
þá er líka hægt að nota
kvöldið til að fara út að
borða og fullkomna þannig
skemmtanapakkann sem
leikhúsin hafa í æ ríkara mæli verið að stilla
sig inn á.
Halldóra Friðjónsdóttir
Leikfélag íslands sýnir í lönó: Sýnd veiöi eftir Michele
Lowe. Raddir eiginmanna: Siguröur Sigurjónsson,
Pálmi Gestsson og Jóhann G. Jóhannsson. Þýðandi:
Karl Ágúst Úlfsson. Leikmynd: Björn G. Björnsson.
Búningar: Ragna Fróöadóttir og Ásta Guömundsdóttir.
Ljósahönnun: Halldór Örn Óskarsson. Hljóðmynd og
tónlist: Ragnhildur Gísladóttir. Leikstjórn: María Sig-
uröardóttir.
MÁNUDAGUR 30. OKTÓBER 2000
__________________________PV
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir
Trance Dance
íslenski dansflokkurinn stendur að Trans
Dance Europe 2000, danshátíð Menningar-
borga Evrópu árið 2000 sem hefst annað
kvöld í Borgarleikhúsinu. Fjórir
erlendir dansflokkar frá
fjórum Menningarborg-
um Evrópu árið 2000
koma og sýna listir sinar
og íslenski dansflokkurinn
frumsýnir nýtt verk eftir
Cameron Corbett við tónlist
Múm.
Danshátíðin hófst í Avignon í febrúar á
þessu ári og lýkur núna í Reykjavík. Þá er
hún auk þess búin að vera í Bergen,
Bologna, Brussel, Helsinki og Prag. Mark-
miðið með hátíðinni er að leiða saman nýja
strauma og gefa mynd af því sem er að ger-
ast í evrópskri danslist. Dansflokkarnir eru
af ýmsu tagi, aht frá hefðbundnum nútíma-
danshópum til dansleikhúss undir áhrifum
frá flölleikahúsi og næturklúbbum.
Á opnunarkvöldinu kl. 20 annað kvöld
sýna fulltrúar Avignon, KubOai Khan In-
vestigations, verkið S.O.Y. Hópurinn sam-
anstendur af dönsurum, loftfimleikafólki,
leikurum, tónlistarmönnum og plötusnúðum
frá ýmsum löndum í Evrópu og Asíu og
verkin bera svip af því. Auk þess sýnir Is-
lenski dansflokkurinn Maðurinn er aOtaf
einn. Miðvikudagskvöldið kl. 20 verða sýnd
tvö verk frá Prag eftir unga tékkneska dans-
höfunda, Jan Kodet og Lenka Ottová. Sama
kvöld sýnir Cecilie Lindeman Steen frá
Bergen sólóverkið 180157-56780 eftir Ina
Cristel Johannessen.
Lokakvöldið á fimmtudaginn sýnir Mon-
ica Francia og dansflokkur hennar frá
Ravenna skammt frá Bologna verkið Ritratti
eða Mannlýsingar, og íslenski dansflokkur-
inn sýnir tvö verk. Annað er Npk eftir
Katrínu HaO; hitt er Kippa, nýtt verk eftir
Cameron Corbett. Verkið er samið að frum-
kvæði Batofar í París og verður sýnt þar og
í Theatre de Caen í nóvember. Tónlistin í
verkinu er eftir hljómsveitina Múm sem flyt-
ur hana á sviðinu.
Fyrirlestrar um listir
I dag kl. 15 heldur Eyja Margrét Brynjars-
dóttir fyrirlestur við Listaháskóla íslands í
Laugarnesi. Fyrirlesturinn ber heitið „Litir
og sársauki - hver er munurinn?“ og í hon-
um verður fjaOað um eðli lita frá heimspeki-
legu sjónarhorni og tengsl þeirra við það
sem við upplifum og finnum.
Á miðvikudaginn kl. 15 heldur Soffla
Árnadóttir, grafiskur hönnuður, fyrirlestur
um leturlist í fortíð og nútíð í Skipholti 1.
í kvöld hefst námskeið í módelteikningu í
Laugarnesi. Lögð er áhersla á stöðu, hlutfóO
og líkamsuppbyggingu. Kennari er Hafdís
Ólafsdóttir myndlistarmaður.
Eftir viku hefst námskeið í vatnslitamál-
un í Skipholti 1. Kennd verður meðferð
vatnslita og vatnslitapappírs, reynt að ná
fram gagnsæi og tærleika litanna. Kennari
er Torfl Jónsson myndlistarmaður.
Textagreining
í dag hefst námskeið 1
textagreiningu við Lista-
háskólann,1 leiklistar-
deOd, Sölvhólsgötu 13.
Námskeiðið miðar að því
að kenna þátttakendum
að draga fram þær stað-
reyndir téxtans sem máli
skipta og mynda af þeim
grunn tO að þróa fram
túlkunarleið fyrir leikhúslistamenn: leik-
stjóra, leikara, leikmyndateiknara, (leik-
hús)tónskáld, danshöfunda, hljóðhönnuði,
ljósahönnuði. Kennslan byggir á ákveðnu
greiningarverkefni og þátttakendur þurfa að
vera reiðubúnir tO að vinna heimavinnu.
Kennari er Pétur Einarsson leikari.
Á sama stað hefst i dag námskeið í spuna
- list augnabliksins. Markmiðið er að þátt-
takendur fái beina reynslu af því hvað spuni
er og styrki með því sköpunargleði sína og
lífsleikni. Kennari er Harpa Arnardóttir.
Stjórnmálasaga
Davíð Odasson heldm-
erindi á hádegisfundi
Sagnfræðingafélags ís-
lands á morgun KL 12.05
í Norræna húsinu. Er-
indið nefnir hann: Hvað
er stjórnmálasaga? AOir
velkomnir.