Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.2000, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 2000
ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 2000
27
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiðlun hf.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aóstoöarritstjóri: Jðnas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaóaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11, 105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vfsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiðlun hf.
Filmu- og plötugerö: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk„ Heigarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgalds.
DV greiöir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Þar sem smjörið drýpur
Fjórir af hverjum tíu landsbyggðarbúum vilja flytjast til
höfuðborgarsvæðisins og þrír af hverjum tíu íbúum höf-
uðborgarsvæðisins vilja flytjast til útlanda. Þessi niður-
staða skoðanakönnunar DV í gær sýnir greinilega, að
Reykjavík er ekki endastöð byggðaröskunar á íslandi.
Þrepahlaup búferlaflutninga á íslandi er frá sveitum til
sjávarplássa, frá sjávarplássum til kaupstaða, frá kaup-
stöðum til Reykjavíkur og frá Reykjavík til útlanda. Sum-
ir koma við á öllum þessum stöðum, aðrir stíga eitt skref
og enn aðrir taka þau flest eða öll í einu stökki.
„Enn erum við að flytja“, sagði Stefán Jónsson rithöf-
undur í einni Hjaltabókinni. íslendingar hafa alltaf verið
að flytja og eru enn að flytja. Stundum stafar það af iHri
nauðsyn, en oftast eru það þó tækifærin, sem freista. Þétt-
býlið býður meiri fjölbreytni og möguleika.
Mikilvægasti þáttur þessara flutninga er atgervisflótt-
inn. Þeir, sem hafa áræði eða menntun, flytja sig um set,
af því að þeir treysta sér til að ná árangri á nýjum stað.
Hinir, sem varfærnari eru og minna menntaðir, treysta
sér síður til að hleypa heimdraganum.
Ríkisvaldið hefur í vaxandi mæli litið á hluta þessa ferl-
is sem vandamál, það er að segja flutning fólks til höfuð-
borgarsvæðisins, en hefur um leið lokað augunum fyrir
flutningnum til útlanda. Milljörðum króna er varið árlega
í ótal anga svokallaðs jafnvægis í byggð landsins.
Atkvæði eru látin vega þyngra í strjálbýli en þéttbýli.
Spöruð er vegagerð í Reykjavík til að bora göng í dreifbýl-
inu. Hefðbundnum landbúnaði er beinlínis haldið gang-
andi með ríkisfyrirgreiðslum. Þannig er á ýmsan hátt
reynt að koma í veg fyrir, að fólk flytjist búferlum.
Stundum hefur byggðastefnan orðið að byggðagildru.
Fólk er hvatt til að reisa sér hús á verðlitlum stöðum. Fólk
er hvatt til að leggja hlutafé í verðlítil fyrirtæki. Sveitar-
félög setja fé sitt í áhættu í stað þess að nota það til þjón-
ustu við fólk. Síðan hrynur þetta dæmi.
Gallinn við alla þessa dýru fyrirhöfn er, að Reykjavík
er ekki endastöðin, heldur umheimurinn. Ef ráðamenn
misþyrma höfuðborgarsvæðinu eins og núverandi vega-
málaráðherra er að reyna, þá dregur það úr getu þess
svæðis til að hamla gegn atgervisflótta til útlanda.
Kalifornía heillar tölvusnillingana, New York og
London heilla fjármálasnillingana, sólarstrendur Spánar
og Karíbahafs heilla þá, sem hafa nóga peninga og vilja
hafa það náðugt. Þriðji heimurinn heillar ævintýramenn.
Og Norðurlönd heilla þá, sem vilja mildara samfélag.
Spurningin er ekki, hvort Bolungarvík geti keppt við
stórborgir, sólarstrendur og samfélag í útlöndum, heldur
hvort höfuðborgarsvæðið geti það. Eina byggðastefnan,
sem að gagni getur komið, er sú, sem snýst um, hvernig
draga megi úr flótta atgervis og peninga til útlanda.
Staðbundnar atvinnugreinar á borð við landbúnað, fisk-
vinnslu og iðnað freista ekki lengur fjármagns og starfs-
krafta. Álvinnsla er meira að segja orðin fátæktargrein,
sem þjóðir reyna að koma yfir á herðar þriðja heimsins. í
dag gilda frjálsar greinar á borð við hugbúnað.
Byggðastefna á íslandi á ekki að snúast um, hvort fólk
flýr smábyggðir eða ekki, heldur hvort byggð helzt í land-
inu yfirleitt eða ekki. Með því að efla svæðið, sem helzt
getur haldið til jafns við útlönd, er bezt hlúð að framtíð
hins örsmáa nútímaþjóðfélags á íslandi.
Skoðanakönnun DV sýnir, að íslendingar vita, hvar
smjörið drýpur. Sumir eru famir að flýja land meðan
stjórnvöld streitast við að verja Bolungarvík.
Jónas Kristjánsson
DV
Skoðun*
Hugsanleg þjóðarmorð?
„Ekki dugir heldur að afneita þeirri staðreynd að þjóðemis-
hreinsanir í Kosovo halda áfram, en nú eru það einkum
Serbar sem verða fyrir barðinu á þeim. Friðargœslulið Nató-
ríkja og annarra hefur ekki komið í vegfyrir þcer ... “
Stuðningsmenn þunga-
vopnaiðnaðar hafa núna und-
anfarið fengið nýja flugu í
höfuðið, eins og sjá má af nýj-
ustu boðun þeirra um dýrð
hemaðarbandalaga. Boðun-
ina má finna í ályktun sam-
taka á borð við Samband
ungra sjálfstæðismanna og
Unga jafnaðarmenn og geng-
ur út á það að hemaðar-
bandalög séu nauðsynleg til
að koma í veg fyrir þjóðar-
morð eða „hugsanleg þjóðar-
morð“. Er þá verið að vísa til loftárása
NATO í Júgóslavíu í fyrra, en réttlæt-
ing fyrir þeirri aðgerð var einmitt sú
að verið væri að koma í veg fyrir svo-
kallaðar „þjóðernishreinsanir“.
Umdeild afskipti
Oft hefur verið á það bent að aðgerðir
af hálfu NATO hafi hreint ekki komið í
veg fyrir þjóðernishreinsanir á
Balkanskaga. Er með ólíkindum að hægt
sé að bera slíkan málflutning á borð fyrir
fslendinga, í ljósi þess að hér hafa komið
flóttamenn frá Júgóslavíu sem einmitt
era fórnarlömb slíkra „hreinsana".
Þar á meðal eru Serbar frá Krajina-
héraði í Króatiu sem voru hraktir frá
heimilum sínum af her Króa-
tíu, en á meðan veitti Banda-
ríkjaher Króötum stuðning
með loftárásum á her
Júgóslavíu. Hér er verulega
umdeilanlegt hvort vestræn
afskipti hafi verið til góðs.
Talið er að 10.000 Serbar frá
Krajina hafi verið drepnir,
sem er meiri fjöldi en þeir Al-
banar sem talið er að hafi
verið drepnir af Serbum í
Kosovo, sem munu vera um
3.000.
Réttmæt gagnrýni
Ekki dugir heldur að afneita þeirri
staðreynd að þjóðemishreinsanir í
Kosovo halda áfram, en nú eru það
einkum Serbar sem verða fyrir barð-
inu á þeim. Friðargæslulið Natóríkja
og annarra hefur ekki komið í veg fyr-
ir þær og gagnrýni á það fyrir litla við-
leitni í þá átt virðist fyllilega réttmæt.
Þeir sem taka sér gjaman orðið
„þjóðarmorð" í munn og verja hernað-
arbandalagið NATO á þeim grundvelli
þurfa líka að svara því hvemig bregð-
ast eigi við því þegar aðildarríki
bandalagsins eiga aðild að slíkum að-
gerðum.
Hér þarf ekki að styðjast við tilbúin
dæmi. Undanfarin ár hefur tyrkneski
herinn drepið a.m.k. 20.000 Kúrda til að
berja niður „uppreisn" þeirra, sem er
þó ekkert annað en sjálfstjómarkröfur
svipaðar þeim sem Albanar í Kosovo
hafa látið í ljós. Þessi staðreynd, auk
ástands mannréttindamála í Tyrk-
Sverrir
Jakobsson
sagnfræöingur
Verður kennaraverkfall?
Á tyllidögum láta „ráðamenn þjóð-
arinnar" oft að því liggja að aukin
þekking og tækniþjálfun ráði úrslit-
um um samkeppnishæfni okkar á al-
þjóðavettvangi á nýrri öld. Þegar á
reynir virðast þó margir þeirra að-
hyllast hið gamalgróna íslenska við-
horf að bókvit verði ekki í askana lát-
ið. Þetta er ekki að undra. „Ráða-
mennirnir" hugsa einfaldlega líkt og
við hin.
Hagsmunaárekstrar?
Á íslandi er sífelld þörf fyrir
vinnuafl í ýmsum grunnatvinnu-
greinum sem ekki krefjast langskóla-
náms. Markaður fyrir sérhæft starfs-
fólk er hins vegar fljótur að mettast.
„Markaður fyrir sérhœft starfsfólk er hins vegar fljótur
að mettast. Stór hluti þjóðarinnar hefur því aldrei
sannfœrst um það í alvöru að hagsmunir þjóðarinnar í
framtíðinni felist í aukinni menntun. “ - Nemendur út-
skrifast úr HÍ.
Með og á móti
Stór hluti þjóðarinnar hefur
því aldrei sannfærst um það
í alvöru að hagsmunir þjóð-
arinnar í framtíðinni felist í
aukinni menntun. Þetta
landlæga mat endurspeglast
í því að menntun vegur í
flestum tilvikum ekki ýkja
þungt til launa. Sérstaklega
hefur það reynst erfitt þeim
starfsstéttum sem vinna að
öflun, varðveislu og miðlun
þekkingar að semja um við-
unandi kjör sér til handa.
Er þar átt við kennara á öllum skóla-
stigum. Nú er svo komið einu sinni
enn að verkfall kennara í framhalds-
skólum er yfirvofandi og vera má að
kennarar á öðrum stigum neyðist til
að grípa til aðgerða síðar í vetur.
Umdeilanleg aögerö
Verkfall kennara hefur mun alvar-
legri afleiðingar en svipaðar aðgerðir
flestra annarra stétta. Þær liggja þó
e.t.v. síður í augum uppi og koma síð-
ar fram en til dæmis skortur á vör-
um í hillum eða bensíni á geymum.
Skólastarf byggist á festu og friði og
hver dagur er dýrmætur i því stutta
skólaári sem hér tíðkast. Vinnudeil-
ur eru því fljótar að stofna afrakstri
heillar annar í voða. Þegar svo fer
fallast mörgum unglingum hendur og
þeir hverfa frá námi.
Það er því umhugsunarefni að
stjómvöld, sem í orði leggja áherslu
á gildi menntunar, láti kjaraviðræð-
ur kennara komast í þann hnút sem
nú stefnir í. Meginviðmiðun ríkisins
í þeirri kjaradeilu sem nú er í upp-
siglingu er að laun kennara hækki
ekki meira en samið var um á al-
mennum markaði í síðustu samn-
ingalotu. Fljótt á litið virðist þetta
sanngjöm afstaða. Hún tek-
ur þó ekki tillit til vanda
sem skapaðist eftir síðustu
samninga háskólamennt-
aðra ríkisstarfsmannna.
Þá var það framfaraspor
stigið að stokka upp úr sér
gengið launakerfi og breyta
innri hlutföllum fastra
launa og yfirvinnu. Föst
mánaðalaun voru þar með
færð nær rauntekjum við-
komandi starfsmanna. Við
þessa breytingu kom á dag-
inn að í ýmsum ríkisstofnunum hafði
til langs tíma tíðkast að greiða starfs-
mönnum fasta, stundum ómælda og í
einstökum tilvikum e.t.v. óunna yfir-
vinnu. Hér var vissulega um umdeil-
anlega aðgerð að ræða. í raun var
hún þó nauðvöm þessara stofnana til
að halda í hæfa starfsmenn í sivax-
andi samkeppni við hinn almenna
vinnumarkað.
Ný samingaleiö nýttíst ekki
I Háskóla íslands og Kennarahá-
skóla íslands höfðu slíkar fasta-
greiðslur til kennara ekki þekkst.
Hin nýja samningaleið nýttist þeim
því ekki. Þvert á móti sýndi hún að
háskólakennarar höfðu til langs tíma
búið við lakari kjör en viðmiðunar-
hópar þeirra.
Svipuðu máli gegnir um fram-
haldsskólakennara. Þessa skekkju
verður að leiðrétta og bæta kennur-
um upp það misrétti er þeir bjuggu
við á tímabili hinnar fóstu yfirvinnu.
Síðan má má meta að hve miklu leyti
ofangreind viðmiðun ríkisins geti
komið til álita miðað við sérstöðu
kennarastarfanna.
Hjalti Hugason
5p skólábúninga á íslandi?
landi, hefur torveldað Tyrkjum að
sækja um aðUd að Evrópusambandinu,
en hún hefur ekki haft nein áhrif á
stöðu þeirra innan Atlantshafsbanda-
lagsins.
Hornsteinn í utanríkisstefnu?
Nú er ekki víst að beiting hervalds
eða loftárásir séu rétta leiðin tU að
koma í veg fyrir frekari ofbeldisverk
Tyrkja gegn Kúrdum. Hins vegar er
ljóst að ef einhver ríki myndu vUja
beita hervaldi tU að koma í veg fyrir
þau - og gætu þá með réttu vísað í töl-
ur um mannfall sem kaUaðar hafa ver-
ið „þjóðarmorð" örfáum lengdargráð-
um vestar í heiminum - þá munu
NATO-ríki og þar á meðal ísland koma
ofbeldismönnunum tU hjálpar, enda
eru skýr ákvæði um það í Norður-Atl-
antshafssamningnum.
Þeir aðUar sem hafa hæst um kosti
hernaðarbandalagsins og vUja hafa að-
Ud að því hornsteininn í utanríkis-
stefnu íslendinga ættu því að finna sér
önnur rök fyrir því en að tala um þjóð-
armorð, nema þá auðvitað að þeir
haldi áfram að neita að horfast í augu
við staðreyndir.
Sverrir Jakobsson
Ummæli
Kristindómurinn
þarf ekki ímynd
„Boðskapur kirkj-
unnar er í grundvaU-
ar atriðum algjörlega
andstæður öUu því
skrumi sem búið er
að hlaða i kringum
jólin, neysluna, aug-
lýsingamar og það
allt saman. Eg er þó ekki að gera Utið
úr varningnum, kaupum hans og sölu.
Það er viðfangsefni mannsins en krist-
indómurinn þarf ekki imynd. Hann er
það sem hann er og þarf ekki skrum.
Hann þarf ekki að hengja sig á veröld-
ina með þessum hætti.“
Sr. Geir Waage í Degi 28. okt.
Sjálfstæöi Færeyja
tímaspursmál
„Óljóst er hvaða áhrif það hefur á
færeyska kjósendur að vita ekki með
hvaða hætti sambandssUtin verði og
vita ekki um valkosti. Hins vegar
virðist ljóst að bæði Færeyingar og
Danir gera ráð fyrir þvi að það sé að-
eins tímaspursmál hvenær Færeyjar
öðlast fuUt sjálfstæði. Það hlýtur að
vera hægt að að ná samkomulagi um
fjármálin leggi báðir aðUar sig frarn."
Úr forystugrein Mbl. 28. okt.
Ríkissjóður aflögufær
„Það er ljóst að
sveitarstj ómamenn
gera harða kröfu tU
þess að útsvarshækk-
uninni verði mætt
með sambærUegri
lækkun skatta hjá
ríkinu. Þetta er krafa
sem sveitarstjórnarmenn kvika ekki
frá...Rikissjóður er aflögufær og
hann á að lækka skatta jafnmikið
og sveitarfélögin fá að hækka út-
svarið."
Guömundur Árni StefSnsson, þingmaö-
ur í Degi 28. okt.
Tilraunarinnar virði
J Skólabúningum
var upphafiega ætl-
K að aö jafna aðstöðu
barna, þannig að aU-
ir mættu jafnir til leiks hvaö
fatnað varðar. Síðar fór fólk að
tengja þá við of mikinn aga og
stífni sem ynni gegn frjálsræði
barna. Nú eru óformlegir skóla-
búningar í gangi, þ.e. tísku-
merkin og því sjálfsagt að láta
reyna á búningana á ný en með
nýju fororði; þægilegir búning-
ar sem eru hagkvæmir og þá er ekki
hægt að keppast um tískufatnað leng-
ur. Formi búninganna má stýra þannig
Margrét Páia
Ólafsdóttir
leikskólastjóri
Hjalla
að auðvelt sé fyrir yngri böm að
komast í og úr án aðstoðar. Út-
gjöld fjölskyldna ættu að
minnka, því verði á skólabún-
ingum má stilla í hóf, og loks
geta skólabúningar hjálpað tU
að skapa UösheUd og stemningu
innan skóla og vinna þannig
gegn einelti. Sem sagt tilraunar-
innar virði. Sumir óttast að í
skólabúningum verði öU börn
eins en það er hinn mesti mis-
skilningur. Það eru ekki fötin
sem gera hvert barn og hvem ungling
einstakan heldur þau sjálf og það mun
aldrei breytast.
Hættulegt að steypa alla í sama mót
• Ég ætti erfitt með
Pl að sjá íslenska
grannskólanema láta
» það yfir sig ganga að
þurfa að klæðast skólabúningum
eins og t.d. böm í Bretlandi.
Krökkum finnast skólabúningar
nefnUega hallærislegir. Stelpur í
pífupUsum og strákar i síðbuxum
með sniði sem hefur ekki breyst
í mörg ár faUa ekki beint í
-r »'
Herjólfur
Guöbjartsson
heimdellingur
kramið. Það væri gaman að sjá íslenska
krakka þramma um götur íslands í
sauðskinnsskóm og lopapeysum í ís-
lensku sauðalitunum, með aUri virðingu
fyrir hinum góðu og gömlu gUdum.
Líkja má krökkum í skólabúning-
um við hjörð af beljum sem verið
er að smala í gripahús. Það að
ætla steypa alla í sama mót með
því að neyða krakka tfi þess að
ganga í skólabúningum er rangt
og beinlinis hættulegt þvi verið
er að vega að frelsi þeirra. Það er
réttur hvers manns að viðhalda
sérstöðu sinni og vera öðravísi
en náunginn. Ég tel eðlilegt að
einstaklingar klæði sig eftir sínum eigin
smekk og þeim fötum sem hverjum og
einum finnst þægUegt að ganga í. Skóla-
búningar eru engin lausn því enginn viU
vera eins og belja.
Nýlega var ákveðiö aö taka upp skólabúninga í leikskólanum Hjalla í Hafnarfiröi. Akvöröunin var tekin í samráöi viö foreldra leikskólabarnanna og nú
velta aörir leikskólar og grunnskólar þessum kosti fyrir sér.
Aukið fé í löggæslu
„Landspitalinn
hefur þurft að fá
aukafjárveitingar
tfi að geta sinnt öU-
um þeim aukna
fjölda slasaðra sem
komið hafa þangað
eftir umferðarslys.
Nær væri að setja fé í að auka lög-
gæslu og bæta umferðarmannvirki tU
að koma í veg fyrir þær hörmungar
sem umferðarslysin eru...Sam-
gönguráðherra og dómsmálaráðherra-
verða að taka sig á í málefnum þétt-
býlisins. Höfuðborgarbúar munu ekki
líða að framkvæmdir og þjónusta við
þá sé sífeUt skorin niöur.“
Ásta R. Jöhannesdóttir, þingmaöur í
Mbl. 28. okt.
4*
Þriðji maðurinn
Hver er eiginlega frísk-
ur? Þriðji hver maður er
ságður hafa bakflæði, bak-
verk, beinþynningu, fitu,
höfuðverk, magapínu,
streitu ... Leggst þetta aUt á
þennan þriðja hvern mann
eða hvað?
Ég fór að hugsa um þetta
á samsöngnum um daginn
og litaðist um í salnum.
Fólk sem hefur gaman af að
syngja hittist fyrir austan
FjaU tfi að taka lagið. Menn
létu það ekki aftra sér þótt þeir
hefðu með sér eUina, bemskuna, fit-
una, bakflæðið, beinþynningima og
bakverkinn svo eitthvað sé nefnt. Á
þessari stundu var hópurinn frískur
og hress.
Rauður lyfseðill
Per FugeUi, sem er sérfræöingur í
samfélagslækningum og prófessor
við Óslóarháskóla, ræðir um heU-
brigði í nýlegri bók sem heitir Röd
resept eða Rauður lyfseðiU. Hann
segist vUja frelsa heUsuna úr fang-
elsi heUbrigðisvisindanna og sleppa
henni út tU einstaklinganna og sam-
félagsins.
Hann setur kenningar sínar fram
með tveimur stærðfræðiformúlum
sem eru fengnar að láni annars stað-
ar frá. Önnur er frá Einstein:H = L *
V * P2, þar sem H stendur fyrir
heUsu, L fyrir líffræði, V fyrir við-
horf og P fyrir pólitik.
Þessi afstæðiskenning segir að
heflsa og sjúkdómar eigi rætur að
rekja til líffræðilegra þátta sem
verða fyrir áhrifum viðhorfa og póli-
tískra aðgerða. Viðhorfin hafa áhrif
á það hvað fólki finnst heilbrigt eða
sjúkt, eðlUegt eða óeðlilegt, öruggt
eða hættulegt, faUegt eða ljótt, eðli-
legt eða óeðlUegt, dygðugt eða synd-
samlegt, eitthvað sem það verður aö
þola eða eitthvað sem það verður að
fá lagað.
Pólitík felst í því að útdeUa gæð-
um sem eru undirstaða heUsu eða
sjúkdóma.
Þegar ríkisstjómir, sveitarstjóm-
ir, Alþjóðabankinn og aðrir slíkir
skipta tekjum, vinnu, menntun, hús-
næöi, mat og umhverfi miUi manna
deUa þeir líka út líkum fólks á því að
halda heUsu. Kannski eru háir vext-
ir hættulegri heUsunni en há blóö-
fita, segir FugeUi. En pólitík útdeUir
fleiru en brauði og peningum. Stefna
stjórnvalda hefur einnig áhrif á lífs-
sýn fólks og frelsi, öryggi og frið.
Hin jafnan
Norðmönnum brá í brún þegar al-
þjóðleg rannsókn á mismunandi
heilsufari þjóðfélagshópa
leiddi i ljós að það var
meiri hlutfaUslegur mis-
munur á heUsu þjóðfélags-
hópa í Noregi en í þeim öðr-
um Evrópulöndum sem
rannsóknin náði tU. Hvern-
ig gat þetta veriö i svo ríku
landi? Skýringanna er leit-
að í mun á mflli hópa þótt
heUdartekjur þjóðarinnar
séu háar. Að sjálfsögðu þarf
þetta ekki að þýða að þeir
verst stöddu í Noregi hafi
það verr en þeir verst stöddu annars
staðar.
Hin jafnan, sem FugeUi segist hafa
stolið frá norska heimspekingnum
Ame Næss, er svona:
H = N/(LS+AS). Hér stendur N
fyrir neista, LS fyrir líkamlega sjúk-
dóma og AS fyrir andlega sjúkdóma.
I jöfnunni er gert ráð fyrir því að
heUsan ákvarðist að nokkru af lík-
amlegum og andlegum sjúkdómum
en einnig því sem er fyrir ofan strik-
ið og FugeUi kaUar glóð eða neista.
Neistinn getur orðið sjúkdómunum
yfirsterkari þannig að fólki finnst
það við ágæta heUsu þótt það hafi
einhvem sjúkdóm.
Leiðin tU að bæta heUsu fólks er
þvi að kynda undir neistann en
minnka áhrif sjúkdómanna. Neist-
inn er samsettur úr ýmsu s.s.
lífslöngun, kímnigáfu, orku, þolin-
mæði og viljastyrk. Hann verður
ekki sterkur af lyfjum og uppskurð-
um. Hann sést ekki í blóðprufum eða
á röntgenmyndum. Hann vex eða
dofnar úti í lífinu sjálfu. Neistinn
tengist því t.d. hvort fólk er fátækt
eða ríkt, einhleypt eða í sambúð, hef-
ur alist upp í öryggi eða óöryggi, ív
kærleika eða kærleiksleysi, hefur
sjálfstraust eða ekki - Ábyrgðin á
heUsufari þjóðanna hvUir því ekki
aðaUega á herðum heilbrigðisþjón-
ustunnar, heldur á einstaklingunum
og samfélaginu öUu.
Fólk sætti sig vlð margbreyti-
legt lífið
Fugelli heldur því fram að fólk
verði að sætta sig við að lífið er
margbreytUegt og að sársauka,
áhættu, sjúkdómum og dauða verði
ekki útrýmt. Það sem máli skipti sé
að glæða neistann með því að búa
sem best að hverjum einstaklingi frá
vöggu til grafar og þar koma fleiri
við sögu en heUbrigðisþjónustan.
Þriðji hver maður þjáist af bak-
flæði, bakverk, beinþynningu, fitu,
höfuðverk, magapinu, streitu ... Á
samsöngnum fyrir austan var eins
og fólk hefði gleymt því að það var
kannski sjálft þessi þriðji hver mað-
ur.
Hólmfríður Gunnarsdóttir
lega á herðum heilbrigðisþjónustunnar, heldur á ein-
staklingunum og samfélaginu öllu. “
<
Hóimfríóur
Gunnarsdóttir