Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.2000, Blaðsíða 6

22
ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 2000
a-----------------Kéimar
tölvu-i tikni og vísinda
Lengi getur gott batnað:
Súkkulaði senni-
líka
Vísindamenn hallast að því að súkkulaöi geti verið gott fyrir heilsuna, að
minnsta kosti í hófi, þar sem í því eru eftirsótt andoxunarefni.
Enn einu sinni
hafa súkkulaði-
unnendur fengið
gleðitíðindi úr
herbúðum vís-
indamanna. Enn
einu sinni hefur
verið gefið til kynna að súkkulaði sé
ekki einasta gott, heldur lika hollt.
Nýlegar rannsóknir benda til að
þeir sem láta ofan í sig súkkulaði fái
um leið í sig aukið magn andoxunar-
efna. Þau eru aftur talin vinna gegn
hjartasjúkdómum með því að draga
úr magni kólesteróls í blóðinu, að
því er fram kom í pallborðsumræð-
um á þingi næringarfræðinga í Den-
ver í Bandaríkjunum fyrr í mánuð-
inum. Til nokkurs er að vinna þar
sem hjartasjúkdómar verða fleirum
að aldurtila í Bandaríkjunum en
nokkur annar sjúkdómur.
Lykillinn að hollustu súkkulaðis
eru svokölluð flavonóíð sem í því
eru. Þau eru undirhópur pólýfenóla
sem mikið eru rannsökuð um þessar
mundir vegna meintra góðra áhrifa
þeirra á heilsu manna. Pólýfenól er
meðal annars að finna í fæðutegund-
um á borð viö ávexti, grænmeti, vín
ogte.
Rannsóknimar eru aðeins á frum-
stigi og enn sem komið er hefur það
ekki hvarflað að nokkrum manni að
ráðleggja almenningi að belgja sig út
af súkkulaði í stað ávaxta og græn-
metis.
Nýlegar rannsóknir
benda til að þeir sem
láta ofan í sig
súkkulaði fái um leið í
sig aukið magn andox-
unarefna. Þau eru aft-
ur talin vinna gegn
hjartasjúkdómum með
því að draga úr magni
kólesteróls í blóðínu.
„Við þurfum þó umfangsmeiri
rannsóknir á mönnum," sagði
Francene Steinberg, vísindamaður
við Kalifomíuháskóla í Davis, í
pallborðsumræðunum sem kostað-
ar voru af sælgætisfyrirtækinu
Mars.
Súkkulaði er það sem kalla
mætti kannski virka fæðu, það er
að segja að þaö hefur heilsusamleg
áhrif umfram næringargildi sitt.
„Súkkulaði er svo sannarlega á
góðri leið með að verða frábær
virk fæða,“ sagði Elizabeth App-
legate sem kennir næringarfræði í
Kaliforníuháskóla í Davis. Hún
bætti þó við að það ætti ekki að
koma í staðinn fyrir ávexti og
grænmeti.
Ýmsir næringarfræðingar á ráð-
stefnunni voru ekki sannfærðir
um ágæti súkkulaðis og sögðu að
frekari rannsókna væri þörf, eink-
um með tilliti til þess að í
súkkulaði væri mikill sykur og
maægar hitaeiningar.
Heyri og sé
því skýrar
Vísindamenn segja að maöur sjái betur hlut eða atburð hafi maöur heyrt frá
honum hljóð áöur en hann sjálfur birtist.
Heymin og sjón-
in eru tengdar
nánari böndum
en hingað til hef-
ur verið talið.
Þannig getur
hljóð orðið til
þess að maður sjái eitthvert fyrirbæri
betur en ella. Þaö eru vísindamenn
við læknadeOd Kaldorníuháskóla í
San Diego sem hafa komist að þessari
niðurstöðu með rannsóknum sínum.
Þær gætu svo aftur orðið tU þess að
varpa nýju ljósi á geðsjúkdóma, trufl-
anir á heilastarfi og athyglisbresti.
„Við komumst að raun um að þaö
sem fólk heyrir hefur marktæk áhrif
á það sem það sér,“ segir John
McDonald sem stjórnaði rannsókn-
inni. Frá henni er greint í tímaritinu
Nature.
Visindamenn hafa vitað að heUinn
fæst við upplýsingar frá margs konar
áreiti með því að sía út það sem ekki
„Við komumst að raun
um að það sem fólk
heyrir hefur marktæk
áhrif á það sem það
sér, “ segír John
McDonald sem stjórn-
aði rannsókninni.
er nauðsynlegt. McDonald og félagar
hans hafa sýnt fram á hvemig heUinn
notar einnig eitt skilningarvit tU að
efla annað.
„Niðurstöður okkar benda tU að
maður sjái hlut eða atburð betur ef
hann gefur frá sér hljóð áður en mað-
ur sér hann,“ segir Steven HiUyard
sem tók þátt í rannsókninni.
Vísindamennirnir fengu 33 sjálf-
boðaliða tU liðs við sig tU að rannsaka
tengsl sjónar og hljóða. Þátttakend-
urnir voru beðnir um að gefa merki
um hvenær þeir sæju dauft ljós eftir
að þeir heyrðu hljóð.
Ljósið og hljóðið vom ýmist sömu
megin við þátttakenduma eða komu
sitt úr hvorri áttinni. Þegar ljós og
hljóð komu úr sömu átt sást ljósið oft-
ar.
„í þessari rannsókn komumst við
að því að þegar við veitum athygli
hljóði sem heyrist skyndUega eykur
það getu okkar til að sjá sjónrænt
áreiti sem birtist á sama stað,“ segir
McDonald.
Hann segir að niðurstöður rann-
sóknar sem þessarar geti með tíð og
tíma eflt skilning vísindamanna á
röskunum á heUastarfsemi svo sem
athyglisbresti.
Endurskin frá deyjandi risastjörnu
Fyrir ellefu milljöröum ára varð gífurleg gammageislasprenging f stjörnu-
samstæðunni Carinu og blossinn barst til jaröar fyrr á árinu.
MMMMRRPHP!| Vísindamenn
. ,. hafa nú ef tU vUl
£\ítiLtl> eignast nýja að-
r j- (< j- ferð tU að mæla
v LtLLLLLL aldur fyrirbæra í
himingeimnum,
hvorki meira né
minna en endurskin gammageisla-
sprengmgar sem varð úti i geimnum
fyrir eUefu mUljörðum ára.
Sprengmgarinnar varð fyrst vart í
janúar síðastliðnum en það tók vís-
indamennina átta mánuði að átta sig á
hvaðan hún kom. Sá staður reyndist
vera fastastjömusamstæðan Carina,
eða Kjölurmn, á suðurhimninum. Að
sögn stjarnvísindamanna var elsta
gammageislasprengingin þar tU þessi
sást tæplega níu mUljarða ára gömul.
Athuganir sem fjölmörg könnunar-
fór hafa gert á gammageislaspreng-
ingu þessari benda tU að hana megi
rekja til risastórrar deyjandi stjömu
sem var rúmlega þrítugfóld sólin okk-
ar að massa. Niðurstöðurnar voru
kynntar á þingi vísindamanna í Róm
um daginn.
Gammageislasprengingar em dular-
fufl fyrirbæri sem verða um það bU
einu sinni á dag. Ekki er vitað hvað
veldur þeim, en að sögn Kevins Hur-
leys, eðlisfræðings við Kaliforníuhá-
skóla í Berkeley, em þetta öflugustu
sprengingamar sem þekktar era í al-
heimi hér.
Sprengingin sem vísindamenn urðu
varir við í janúar varð í eUefu mUlj-
arða ljósára íjarlægð frá jörðu en
ljósár er sú vegalengd sem ljósið fer á
einu ári, eða 9,5 bUljónir kUómetra.
Hurley segir að uppgötvun þessarar
gammageislasprengingar geti auðveld-
að vísindamönnum að frnna og rann-
saka stjömuþokur sem vom til í ár-
daga alheimsins.
Gammageislagusur eins og þessi
sjást ekki af jörðu niðri þar sem gufu-
hvolf jarðar drekkur þær í sig. Geim-
fór geta þó numið leifar gammageisl-
unar frá þeim á leið þeirra í átt tU
jarðar. Stjamvísindamenn sem notuðu
risastóran geimsjónauka evrópsku
geimferðastofnunarinnar í ChUe urðu
einnig varir við endurskm frá spreng-
ingunni og þótti það benda tU að hún
hefði orðið langt, langt i burtu.
Athuganir sem fjöl-
mörg könnunarför
hafa gert á gamma-
geislasprengingu
þessari benda til að
hana megi rekja til
risastórrar deyjandi
stjömu sem var rúm-
lega þrítugföld sólin
okkar að massa.

f j'jJvJ
Melatónín lagar svefn-
vanda blindra
Blindir þjást oft
af svefnleysi og
öðrum svefntrufl-
unum vegna þess
að líkamsklukka
þeirra er úr takti við það sem ger-
ist hjá sjáandi. Blindir vaka því
oft á meðan aðrir sofa.
Nú segja læknar frá Oregon í
Bandaríkjunum í grein í New
England læknablaðinu að horm-
ónið melatónín, sem selt er sem
fæðubótarefni í heUsuvörubúðum
í Bandaríkjunum, geti endurstiUt
líkamsklukkuna. Melatónín er
náttúrulegt hormón í okkur öll-
um. Magn þess í blóðinu eykst á
nóttunni en minnkar að morgni.
“Melatónín kann að reynast ör-
ugg og árangursrík meðferð,"
segja Robert L. Sack og félagar
hans í grein sinni. í Bandaríkjun-
um eru um eitt hundrað þúsund
blindir sem þjást reglulega af
svefntmflunum þar sem líkams-
klukka þeirra nær ekki að stiUa
sig á degi hverjum vegna þess að
blindir greina ekki sólarljósið.
Sjónprófin segja ekki alla
söguna
Sjónpróf gefa ;
ekki endilega
skýra mynd af
þvi hversu velsjá-
andi sá er sem
undir það gengst og heldur er
ekki hægt að draga af þeim álykt-
anir um hvort viðkomandi er
hæfur tU að stýra bifreið, að sögn
breskra vísindamanna.
í Bretlandi kveða lög á um að
sá einn megi aka bU sem getur
lesið á númersplötu úr 20,5 metra ;
fjarlægð. Á SneUen sjónprófmu ;
svarar það tU sjónar upp á 6/9 tU '
6/12. Vísindamenn við konung-
lega HaUamskírissjúkrahúsið i
Sheffield, sem prófuðu sjón 50
sjúklinga með 6/9 sjón og 50 með
6/12 sjón, komust þó að raun um
að margir þeirra flöskuðu á núm-
ersplötuprófinu.
Vísindamennimir hvetja aUa
þá sem hafa 6/9 sjón eða lakari tU ;
að beita eigin dómgreind á það
hvort óhætt sé að fara út í um-
ferðina.
Loftslagsbreytingar ollu
útrýmingu
Miklar breyting-
ar sem urðu á
loftslagi fyrir 34
miUjómun ára
urðu þess vald-
andi að 90 prósent aUra ör-
smárra lífvera í sjónum með-
fram ströndum Mexíkóflóa í
Bandarikjunum þurrkuðust út.
Þar tU nú hafa vísindamenn
staðið ráðþrota frammi fyrir
þessum mesta fjöldaaldauða frá
því risaeðlumar hurfu fyrir 65
miUjónum ára. Nýjar vísbend-
ingar hafa hins vegar fundist
um að mjög köldum vetrum sé
um að kenna, að því er fram
kemur i tímaritinu Nature.
“Við komumst að raun um að
á meðan sumarhitinn hélst hinn
sami lækkaði hitastigið að vetr-
arlagi um fjórar gráður á Celsí-
us,“ segir Linda Ivany við
Syracuse-háskóla í New York.
Hún segir að steingervinga-
fræðinga hafi lengi grunað aö
breytingar á hitastigi hafi kom-
ið við sögu en þeir hafi ekki fyrr
haft neitt áþreifanlegt sem
sýndi fram á þessar breytingar.
n-diizn