Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.2000, Qupperneq 10

10
Skoðun
LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 2000
DV
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiðlun hf.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaóaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.ls/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiBlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, slmi: 462 5013, blaBam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Filmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblaö 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endur-
gjalds. DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Niðurlœging í Haag
ísland er aðili að fámennum ríkjahópi, sem kallaður er
Regnhlífarhópurinn og talinn standa í vegi fyrir fjölþjóð-
legu samkomulagi um vemdun lofthjúps jarðar. Á loft-
mengunarráðstefnunni í Haag beindu umhverfisvinir
spjótum sínum einkum að þessum hópi ríkja.
Fyrir hópnum fara Bandaríkin með Kanada á aðra
hönd og Ástralíu á hina. Evrópusambandið vill ganga
mun lengra í aðgerðum gegn loftslagsbreytingum af
mannavöldum og telur þennan hóp vilja túlka Kyoto-sátt-
málann aftur á bak, það er taka upp meiri mengun.
Evrópusambandið og samtök umhverfisvina saka
Regnhlífarhópinn um að nota Haag-fundinn ekki til að
taka þátt í að vernda lofthjúp jarðar, heldur til að búa til
smugur fyrir sig, svo að þau þurfi ekki að leggja í kostn-
að við að taka á vandanum fyrir sitt leyti.
Ríkisstjórn íslands kann vel við sig í þessum hópi auð-
ugra ríkja, sem ekki vilja taka til hendinni í umhverfis-
málum, og þá ekki sízt Siv Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra, sem kerfisbundið úrskurðar náttúru íslands í
óhag, hvenær sem hún telur sig hafa tækifæri.
Misheppnuð barátta hennar fyrir Eyjabakkavirkjun er
frægasta dæmið um þetta. Hún hefur líka heimilað frek-
ari námavinnslu í botni Mývatns. Hún hefur hafnað um-
hverfismati á sjókvíaeldi á norskum laxi í Mjóafirði og
mun sennilega einnig hafna slíku mati í Berufirði.
Siv er ekki eini umhverfisóvinur íslands, aðeins sá,
sem starfar með mestum fyrirgangi. Samstarf Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks er almennt hallt undir rót-
tæka verkfræðiáráttu af ýmsu tagi. Það kemur til dæmis
fram í Elliðavatnsmálinu í bæjarstjóm Kópavogs.
Sameinuð verkfræðiárátta þessara flokka krefst þess,
að byggð séu fjölbýlishús við eina helztu náttúruperlu
höfuðborgarsvæðisins. Þar sem Sjálfstæðisflokkurinn er
einn við völd, svo sem á Seltjamarnesi, var hins vegar í
miðju kafi hætt við að spilla náttúruperlum.
Það er eins og þessir tveir flokkar magni það versta
upp hvor hjá öðmm, þegar þeir starfa saman. Frumkvæði
að náttúruspjöllum kemur þó oftast frá Framsóknar-
flokknum, sem er að þessu leyti þveröfugur við norræna
systurflokka sína, sem allir eru mjög grænir.
Verkfræðiáráttu verður líka vart utan flokkanna
tveggja. Þekktar eru tillögur um að hlaða landfyllingar
úti í sjó víðs vegar á höfuðborgarsvæðinu, einmitt þar
sem land hefur sigið alla 20. öldina og mun síga enn hrað-
ar á 21. öldinni vegna loftslagsbreytinga.
Meðal íslenzkra kjósenda hefur orðið mikil vakning í
umhverfismálum á undanförnum árum. Hæst náði hug-
arfarsbreytingin í vel heppnaðri aðför að ráðgerðum rík-
isstjórnarinnar um Eyjabakkavirkjun. Flest bendir til, að
umhverfisáhugi fari enn vaxandi meðal fólks.
Ljóst er, að þjóðin stendur ekki einhuga að baki hinu
sorglega hlutverki, sem ríkisstjórnin valdi henni á lofts-
lagsfundinum í Haag. Þjóðarviljinn fer ekki saman við
ríkisstjórnarviljann og verkfræðiáráttuna. Og þeim fjölg-
ar, sem vilja taka virkan þátt í baráttunni.
Framundan eru spennandi átakatimar. Fólk mun í
auknum mæli taka pólitiska afstöðu á grunni skoðana
sinna á umhverfinu, á meðferð ríkisins á ósnortnu við-
erni hálendisins, á meðferð sveitarfélaga á náttúruvinj-
um, á stöðu þjóðarinnar í landinu almennt.
Niðurlæging íslands í Haag getur orðið herhvöt til að
efla stuðning þjóðarinnar við náttúru landsins og magna
andstöðu hennar við ógæfusöm stjórnvöld.
Jónas Kristjánsson
Klofinn Balkanskagi
Astandiö á Balkanskaga er enn mjög eldfimt þótt einræöisherrarnir Slobodan
Milosevic og Franjo Tujdman séu ekki lengur viö stjórnvölinn í Serbíu og Króatíu.
Öfgasinnaöir þjóöernissinnar eru enn mjög sterkir í Bosníu og enn er allt á huldu
um hvort kjör Ibrahims Rugovas leiöir til pólitísks stööugleika í Kosovo eöa hvort
stuöningsmenn Frelsishers Kosovo komast til valda.
Ef dregin er upp gróf mynd af
stöðu mála í ríkjum fyrrverandi
Júgóslavíu eftir stríð og hörmung-
ar síðustu ára má helst líkja henni
við geðklofa-ástand: Samfara lýð-
ræðisþróun í Serbíu og Króatíu
hefur þjóðernisöfgaöflum vaxið ás-
megin í Bosníu; stjórnmála- og
efnahagsvonir Serba eru á kostn-
að Svartfellinga og sigur hófsamra
afla í kosningunum í Kosovo hefur
ekkert dregið úr spennu milli
Kosovo-Albana og Serba. Með öðr-
um orðum hefur þjóðemisstefnan
enn afgerandi álirif á stjórnmálaá-
standið á Balkanskaga.
Það er kaldhæðnislegt að þrátt
fyrir fall Slobodans Milsovics,
fyrrverandi forseta „Júgóslavíu",
bendir allt til þess að hann verði
endurkjörinn formaður Sósíalista-
flokks Serbíu á flokksþingi í dag
og leiði flokkinn í kosningabarátt-
unni fyrir þingkosningarnar í
næsta mánuði! Milosevic gerir sér
reyndar ekki miklar vonir um sig-
ur: Kosningabandalagi þeirra 18
flokka sem studdu Vojislav Kost-
unica í forsetakosningunum í síð-
asta mánuði, DOS, er spáð yfirburða-
sigri. Ekki má þó gleyma því að DOS
er haldið saman af þeirri nauðsyn að
binda enda á valdakerfí Milosevics en
ekki pólitískri sannfæringu, enda era
flokkarnir sem að þvi standa mjög
ólíkir að upplagi. í andstöðu við vilja
DOS hefur Kostunica t.d. neitað að
reka tvo skósveina Milosevics úr emb-
ætti yfirmanna öryggislögreglunnar
og hersins þótt þeir séu bendlaðir við
glæpi af ýmsum toga. Helstu stúdenta-
samtökin, sem börðust gegn Milos-
evic, Otpor, hafa að undanfómu hengt
upp veggspjöld um alla Belgrad með
varnaðarorðunum: „Við erum enn á
verði.“ Full ástæða er til að veita nýj-
um stjómarherrum (konur eru ekki í
forystu), sem skipa „bráðabirgða-
stjórnina" í Belgrad ásamt fulltrúum
flokks Milosevics, strangt aðhald.
Framtíð „Júgóslavíu"
Það er kaldhæðnislegt að lýðræðis-
þróunin í Serbíu hefur veikt mjög
stöðu Svartfjallalands innan
„Júgóslavneska sambandsríkisins".
Þegar Milosevic var við völd gátu
Svartfellingar treyst á vestræna efna-
hagsaðstoð og pólitískan stuðning. En
nú er öldin önnur: Fullyrða má að um
það sé pólitísk sátt í Belgrad að koma
í veg fyrir að Svartfellingar segi skil-
ið við ríkjasambandið vegna þess að
það gæti leitt til þess að Kosovo-Al-
banar krefðust hins sama. Vestræn
ríki hafa sömuleiðis ekki viljað hlusta
á aðskilnaðarkröfur SvartfeÚinga. Um
650 þúsund manns búa í Svartfjalla-
landi og hefur efnahagslífi landsins
verið haldið uppi með vestrænu gjafa-
fé.
Kosovo er enn aðili að „Júgóslav-
neska sambandsríkinu" að forminu
til þótt Serbar hafi verið sviptir þar
völdum. Niðurstöður kosninganna í
Kosovo í síðasta mánuði, þar sem
hinn hófsami Ibrahim Rugova vann
Valur
Ingimundarson
stjórnmála-
sagnfræöingur
Erlend tíöindi
stórsigur, vöktu vonir um að draga
mundi úr spennu milli Kosovo-Al-
bana og Serba. En ef marka má at-
burði síðustu daga geta Serbar átt von
á að þeim verði áfram sýnd banatil-
ræði. Áhrif albönsku mafíunnar í
Kosovo em svo viðtæk að því hefur
verið haldið fram í alvöru að hún hafi
i raun verið sigurvegari Kosovo-
stríðsins. Og þess eru dæmi að
serbneskir og Kosovo-albanskir
glæpaflokkar hafi hætt erjum sínum
og tekið höndum saman um að
hneppa konur í kynlífsánauð í
Kosovo. Miklu máli skiptir að Rugova
og stuðingsmenn hans geti sýnt fram
á áþreifanlegan árangur í uppbygg-
ingarstarfinu í Kosovo.
Að öðrum kosti má búast við því að
stuðningsmenn Frelsishers Kosovo fái
uppreisn æru i þingkosningunum á
næsta ári, með þeim afleiðingum að
þjóðernisdeilur magnist enn frekar.
Þjóðernisstefna í Bosníu
Sigur öfgafullra þjóðernissinna í
kosningunum í Bosníu fyrr í þessu
mánuði, meðal Bosníu-Serba og Bosn-
íu-Króata, er mikið áfall fyrir Samein-
uðu þjóðirnar og vestrænar þjóðir.
Því hafði verið trúað að það sama
mundi gerast Bosníu og Króatíu og
Serbíu: að hófsamir stjórnmálamenn
kæmust til valda í kosningum. Þetta
sýnir hve dómínó-kenning kalda
stríðsins er lífseig. Fulltrúar Samein-
uðu þjóðanna gerðu auk þess afdrifa-
rík mistök með því að breyta kosn-
ingareglunum stuttu fyrir kosning-
arnar, en öfgasinnaðir þjóðernissinn-
ar nutu góðs af því. Forseti Króatíu,
Stipe Mesic, hefur deilt hart á þjóð-
erniskröfur Bosníu-Króata um eigið
sjálfstjórnarhérað í Bosníu, enda
hefði annað jafngilt því að lýsa aftur
yfir stuðningi við þjóðemishreinsan-
ir. En úrslit kosninganna sýna hve lít-
ið hefur í raun breyst í Bosníu: Þótt
um fimm milljörðum dollara hafi ver-
ið varið til uppbyggingar hefur al-
menningur enn vart aðgang að sjálf-
stæðum fjölmiðlum.
Og það sama má segja um frjáls fé-
lagasamtök sem áttu vitaskuld mik-
inn þátt stjórnmálabreytingunum í
Króatíu og Serbíu. Ástandið á
Balkanskaga er vitaskuld mun skárra
en þegar allt logaði þar í ófriði. En
það er svo ótryggt að engum dettur
annað í hug en fulltrúar Sameinuðu
þjóðanna og NATO-sveitir verði á
þessu svæði til langframa. Vandamál-
ið er að árangurinn af starfi þeirra er
enn mjög takmarkaður.