Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.2000, Blaðsíða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 5. DESEMBER 2000
Menning
Sameinast um
sannleikann
Helstu einkenni Guðrúnar
Helgadóttur sem bamabókahöf-
undar era kimni, raunsæi og frá-
bær persónusköpun sem hitta
bæði böm og fullorðna i hjarta-
stað. í skáldsögunni Oddaflug
sem skrifuð er fyrir fullorðna
slær ' Guðrún á þessa sömu
strengi en nú er tónninn alvar-
legri, ádeilan skýrari og aðalpersónumar eldri...
Sagan nær frá tíma hestvagna og moldarkofa
fram til vorra daga. Þetta er mikil kvennasaga, um
ungar konur og gamlar, ástfangnar og vonsviknar,
heilsteyptar og brothættar. Katrín Ketilsdóttir er
grágæsamóðirin, fulltrúi elstu kynslóðar nútím-
ans, hún man tímana tvenna en er ung í anda og
m.a.s. kynvera! Hún á fjórar uppkomnar dætur
með manni sínum sem braust til metorða af óbug-
andi atorku. Dætumar em afar ólíkar: Viktoría er
einstæð móðir sem er sjáifri sér nóg (eða ætlar sér
að vera það), Elísabet tekur ást og hamingjuríkt
hjónaband fram yfir allt, Vilhelmína hefur hrökkl-
ast úr pólitík og situr eftir með hugsjónimar einar
og yngsta dóttirin Júlíana er á framabraut, sterk
og ósveigianleg þótt hún búi yfir miklum harmi. t
sögunni er mjög haldið fram gildum stórijölskyld-
unnar þar sem kynslóðimar eiga samleið og læra
hver af annarri í oddaflugi á vængjum „sannleik-
ans“. Fjölskyldan býr öll á kostajörðinni Hraun-
tjöm í sátt og samlyndi og allir taka þátt i sorgum
og gleði hinna. Lífið er einskonar glansmynd og
Essœ
Katrín vill halda því þannig en þegar líður á sög-
una kemur í ljós að undir sléttu yfirborðinu býr
annar sannleikur.
Sögumannsröddin er heiðarleg og full trúnaðar-
trausts og minnir á frásagnartæknina i bamabók-
um Guðrúnar. Unglingurinn Elsa Katrín á bæði
fyrsta og síðasta orðið i sögunni og lýsir persónun-
um frá sínum sjónarhóli. Hún er í senn bam og
kona og heimssýn hennar markast bæði af því og
að hafa alist upp með ömmu sinni þar
sem hefðir, öryggi og gömul gildi em
höfð í heiðri. Sjónarhominu er þannig
háttað að í hverjum kafla er athyglinni
beint að einni persónu. Nafh sögunnar
er væntanlega dregið hér af; gæsir í
oddaflugi skiptast á um að vera í farar-
broddi. Af því leiðir að kaflamir birta
oft ólika sýn á sama hlut og t.d. kemur
á daginn að ekki era öll leyndarmál
jafn vel varðveitt. Sumu er haldið
leyndu fyrir sumum og verður að
liggja í þagnargildi (t.d. 121). Lygar
eins geta jú verið sannleikur annars
sem ekki má taka frá honum.
Hvassri ádeilu er beint að spillingu,
baktjaldamakki og stöðu kvenna í póli-
tík. Vilhelmínu var bolað burtu úr
flokknum og ungur framagosi tók
hennar sæti á framboðslistanum. Hún
er að vonum ósátt en við nánari athug-
un er kannski ekki margs að sakna.
í sögunni eru margir þræðir, fjallað
er um ást og sorg, hjónaband, sátt og
fyrirgefningu af raunsæi og djúpum
mannskilningi. En persónmmar era
e.t.v. of hjartahreinar, skynsamar og
fullkomnar til að vera sannfærandi.
Söguþráður og sjónarhom minna
stundum á framhaldsþætti í sjónvarp-
inu þar sem fylgst er með hópi fólks í
blíðu og stríðu. En það er einhver
birta, ylur og einlægni i frásögninni
sem fær mann til horfa til enda og trúa
því að heimurinn sé ekki alvondur
þrátt fyrir allt.
Steinunn Inga Óttarsdóttir
DVMYNDE.ÓL. -----;--------;-------------------------
Guðrún Helgadóttir rithöfundur GuiSrún Helgadóttir: Oddaflug. Vaka-Helgafell
Saga hennar heldur fram gildum stórfjölskyldunnar þar sem 2000,
kynslóöirnar læra hver af annarri í oddaflugi á vængum „sann-
leikans".
Endurbætt „ofurhetja“
Það er nóg að líta á forsíðu
þessarar bókar til að gera sér
ljóst að hér er á ferðinni grínsaga
sem ekki ber að taka alvarlega.
Þegar maður les nafn þýðandans
fær maður ákveðna staðfestingu
á grininu og gerir sér jafnframt
vonir um að bókin standi undir
væntingum sem slík. Undirrituð
varð ekki fyrir vonbrigðum.
Kafteinn Ofurbrók er semsagt
skrifuð með það fyrir augum,
fyrst og síðast, að skemmta les-
endum. Söguhetjumar eru þeir
Georg og Haraldur sem „voru yf-
irleitt mjög ábyrgir drengir. Þeg-
ar eitthvað svakalegt gerðist
voru þeir yfirleitt ábyrgir fyrir
því“. Þeir eru semsagt hinir mestu
prakkarar og koma bæði sjálfum
sér og öðrum í vandræði.
Georg hefur gaman af að semja
sögur og Haraldur að teikna
myndir. Þetta verður til þess að
þeir fara að gefa út myndasögur
saman og selja þær á skólalóðinni.
Þeir hafa skapað nokkrar ofur-
hetjur í gegnum tíðina en sú sem
við fáum að kynnast er Kafteinn
ofurbrók. Það er Georg sem á hug-
myndina að kafteininum. „Flestar
ofurhetjur sýnast fljúga um á nær-
fótunum," sagði hann. „En þessi
gaur flýgur um á nærfötunum í al-
vörunni!"
Þessi lúmska ádeila á ofurhetj-
ur teiknimyndanna kemur skemmtilega út og
talsvert mikið er gert úr henni, bæði beint og
óbeint. Kafteinn Ofurbrók er t.d. ekki bara vel
gyrtur og getur beitt brókarafli heldur er hann
einnig feitur og sköllóttur.
Þessari bók er ekki ætlað að gera neitt annað
en skemmta lesanda og sem slikri er hægt að
mæla með henni. Texti Karls Ágústs er mein-
fyndinn og skemmtilega staðfærður þar sem
það á við, t.d. eru börnin í skólanum ekki hrif-
in af því að fá súrt slátur í matinn! Húmorinn í
sögunni má kannski kallast aulahúmor en
hann höfðar til þess aldurshóps sem sagan er
skrifuð fyrir.
Oddný Árnadóttir
Dav Pilkey: Kafteinn Ofurbrók og ævintýri hans. Þýö-
andi: Karl Ágúst Úlfsson. JPV-forlag 2000.
í einkabílum vaxa engin tré
Undir titli bókar Guð-
bergs Bergssonar, AUir
með strætó!, stendur að
hún sé barnasaga til-
einkuð Strætisvögnum
Reykjavíkur, og það
ágæta samgöngufyrir-
tæki má hrósa happi
yfir slíkri tileinkunn þvl sagan er stórmerki-
leg. Þegar hún hefst fer enginn lengur með
strætó nema gamalt fólk og krakkar og
vagninn má aðeins keyra fimm götur. En
einn góðan veðurdag tekur strætóstjórinn eftir
því að í vagninum situr bam og við hliðina á
því vex tré upp úr gólfinu. Flýgur fiskisagan og
smám saman fer að verða mikið sport að fara í
strætó - þvi hver vill ekki hafa verið í strætó
sem er með tré í gólfinu?
í bókinni er feikilega vel heppnað samspil
texta og mynda. Engin samkeppni er þar á milli
heldur era texti og myndir í fullkomnu samræmi
og gera myndir Halldórs Baldurssonar söguna
ljóslifandi fyrir unga sem aldna lesendur.Texti
Guðbergs er einfaldur en um leið eiturhvass
þannig að brandaramir ættu að hitta í mark hjá
bæði fullorðnum og bömum. Nútíminn er tekinn
Allir meö strætó!
Mynd eftir Halldór Baldursson úr bókinni.
og undinn þannig að ýmis samfélagsleg fyrirbæri
era gerð spaugileg og fárán-
leiki netvædds
tækniheims
verður öll-
um ljós. Þannig fær strætisvagninn heimasiðu
þegar hann verður vinsæll til að áhugamenn um
allan heim gætu ekið í honum „í því sem var kall-
að sýndarveruleiki“ (22).
Þessi ádeila á yfirborðskenndan gerviheim nú-
tímans er þó ekki á einu plani því óvæntar vin-
sældir strætisvagnsins stafa af barninu sem
birtist í vagninum en öll sú saga hefur á sér
kristilegan blæ. Barnið lætur tréð vaxa með
nærvera sinni og sögunni lýkur á aðfangadags-
kvöld þar sem enn eru allir að keyra í strætó
sem minnir þá meira á kirkju en samgöngu-
tæki, einkum þegar fólk talar um að nú ætli það
að fara að nota strætó alltaf en ekki bara á jól-
unum. Eru híbýli almættisins ekki þar sem
andinn er fyrir hendi, hvort sem það er voldug
bygging eða bara gulur strætó?
Höfundar eiga hrós skilið fyrir yndislega sögu.
Lesendur ættu svo að skella sér í strætó og at-
huga hvort þeir uppgötva ekki eitthvað nýtt
og faUegt. í einkabílum vaxa engin tré.
Katrín Jakobsdóttir
Guöbergur Bergsson og Halldór Baldursson: Allir meö
strætó. JPV forlag 2000.
DV
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir
Lóma
Guðrún Ásmundsdóttir,
leikkona og rithöfundur, hef-
ur gefið út söguna um Lómu
sem líka er persóna í vinsælu
leikriti hjá Möguleikhúsinu
um þessar mundir. Þar segir
frá því þegar hin stórvaxna
Lómagnúpur Steinkarlsdóttir - kölluð Lóma -
kemur í bekkinn til þeirra Siggu, ínu Rósar,
Ragga rjómabollu og hinna. Kannski er hún
hreinlega tröllastelpa, þessi Lóma, altént er öll
hennar ætt í Hrollaugsdalnum svona gríðar-
lega stórvaxin. Erindi hennar til Reykjavikur
er að læra að lesa því sú list hefur ekki borist
heim í dalinn. Móðir hennar Jökulbunga er
með henni og kýrin Járngerður - en sú síðast-
nefnda skapar nokkur vandamál af því að
bannað er að hafa nautgripi í Breiðholtinu...
Rúna Gísladóttir myndlistarmaður gerir
myndimar í bókina.
Líf á nýjum nótnm
Nicky Gumbel, lögfræð-
ingur og guðfræðingur, tek-
ur nærri sér hvað fólki
finnst Biblían orðin úrelt rit
og hefur samið bókina Líf á
nýjum nótum til að sanna
hið gagnstæða. Hér skýrir
hann eitt rit Nýja testament-
isins, bréf Páls til Filippím-
anna, og sýnir hvemig finna má þar skýr og
afgerandi svör við mörgum spumingum okk-
ar sem uppi erum á þessum þúsaldamótum.
Kjartan Jónsson þýddi bókina. Salt gefur út.
Uppeldishandbókin
Um hvað hugsa þriggja ára börn? Hvemig
bregðast böm við
skilnaði foreldra
sinna eða dauðs-
falli í fjölskyld-
unni? Hvers vegna
taka átta ára börn
upp á þvi að ljúga
eða stela?
Nýja Uppeldis-
handbókin frá
Vöku-Helgafelli
fjallar um uppeldi
allt frá fæðingu til
unglingsára og er mikil fróðleiksnáma fyrir
alla sem hugsa um böm og unglinga. Þar er
rætt um þroska bama á sviði tilfinninga og
vitsmuna, málþroska, tjáningar- og hreyfi-
fæmi. Hvað er til dæmis hægt að gera ef bam
stamar? Hvemig á að bregðast við ofvirkni? Af
hverju stafar Downs-heilkenni?
í síðari hluta bókarinnar er fjallað um
hvemig bregðast skuli við ef eitthvað ber út
af. Hvenær eiga uppalendur að hafa áhyggjur
af hegðun barna og unglinga og hvert eiga þeir
að leita með vandræði sín? Helstu einkenni
sálrænna og líkamlegra kvilla eru skýrð og
greint frá úrræðum.
Bókina rita færir sérfræðingai’ hver á sínu
sviði en aðalritstjóri hennar er David B.
Pruitt, prófessor í geðlæknisfræðum. Hún er
rækilega staðfærð og löguð að íslenskum að-
stæðum af læknum og sálfræðingum en þýð-
inguna önnuðust Helga Þórarinsdóttir, Gísli
Baldursson, Ólafur Ó. Guðmundsson og Páll
Magnússon.
Bækumar um Möllu
Æskan hefur gefið út
fjórar bækur um hana
Möllu mús þar sem með-
al annars segir frá því
þegar hún fer í leikskóla
og sund. Þær era hannað-
ar þannig að litlir fingur
geta togað hluta af mynd-
unum til og frá og búið til sínar eigin myndir,
til dæmis er hægt að hátta hana Möllu þegar
hún fer í sund og klæða hana i sundbol.
Lucy Cousins hefur búið til bækumar um
Möllu en Ámi Ámason þýðir þær.
Leyndarmál indíánans
Þriðja bókin um indiánann
í skápnum eftir Lynne Reid
Banks heitir Leyndarmál
indíánans. Þar segir frá því
þegar margir af striðsmönn-
um Litla-Bola era særðir eftir
skelfilegan bardaga og Ómar
verður að sækja læknishjálp
handa þeim. En hann verður
líka að varðveita leyndarmál indíánans. Hver
mundi líka trúa því að leikfangaindíáni og
kúreki úr plasti gætu lifnað við?
Kristín R. Thorlacius þýddi bókina en Mun-
inn gefur út. Önnur bókin í þessum flokki,
Indíáninn snýr aftur, var valin á heiðurslista
IBBY-samtakanna yfir þýddar bækur fyrr á
þessu ári.