Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.2000, Blaðsíða 19

18
MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 2000
MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 2000
23
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: Svelnn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Svelnsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vfsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, simi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiðlun hf.
Filmu- og plötugerð: Isafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuöi 2050 kr. m. vsk. Lausasöluverð 190 kr. m. vsk., Helgarblaö 280 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Menn ársins
í fimmta sinna hafa DV, Stöð 2 og Viðskiptablaðið af-
hent Viðskiptaverðlaunin fyrir framúrskarandi árang-
ur í íslensku viðskiptalífi. í þetta sinn var Jón Sigurðs-
son, forstjóri Össurar, valinn maður ársins en frum-
kvöðull ársins var valinn Jákup Jacobsen, stofnandi
Rúmfatalagersins.
í rökstuðningi dómnefndar Viðskiptaverðlaunanna
segir að síðustu tvö ár hafi verið viðburðarik hjá Öss-
uri, en á liðnu ári var fyrirtækið skráð á opinn hluta-
bréfamarkað. Með því var grunnurinn að áframhald-
andi sókn og vexti félagsins lagður.
Það hefur verið skammt stórra högga á milli hjá Öss-
uri sem hefur keypt fjögur erlend fyrirtæki í tengdri
starfsemi á þessu ári. Með kaupunum hefur Össur hf.
vaxið mjög hratt en áætlað er að velta fyrirtækisins á
komandi ári nemi allt 6,5 milljörðum króna. Gangi sú
áætlun eftir hefur veltan meira en sexfaldast á aðeins
þremur árum. Dómnefnd bendir á í umsögn sinni að
mestu skipti að kaupin á erlendu fyrirtækjunum og
vöxtur félagsins byggist á skýrri stefnumótun og mark-
miðasetningu.
Jón Sigurðsson tók við starfi forstjóra Össurar vorið
1996 og hefur leitt fyrirtækið í gegnum mikið breytinga-
og uppbyggingarskeið: „Undir hans forystu er Össur hf.
orðið að leiðandi fyrirtæki á sínu sviði á heimsmarkaði
og er komið í hóp stærstu og öflugustu fyrirtækja
landsins. Jón Sigurðsson er því vel að því kominn að
hljóta Viðskiptaverðlaunin árið 2000.“
Jákup Jacobsen, aðaleigandi Rúmfatalagersins, er
frumkvöðull ársins að mati dómnefndar fjölmiðlanna
þriggja, en hann hefur ásamt meðeiganda sínum byggt
upp glæsilegt fyrirtæki og verið i hópi brauðryðjenda i
svokölluðum lágvöruverslunum hér á landi. Á þrettán
árum hefur Jákup byggt upp glæsilega verslanakeðju
með 10 verslunum; fimm á íslandi, einni í Færeyjum og
fjórum í Kanada.
Dómnefnd Viðskiptaverðlaunanna segir meðal ann-
ars: „Nú síðast vakti Jákup eftirtekt í íslensku við-
skiptalífi með þátttöku sinni í uppbyggingu Smáratorgs
í Kópavogi þar sem enn eru metnaðarfullar fyrirætlan-
ir um frekari uppbyggingu. Með svipuðum stórhug var
ráðist í byggingu Glerártorgs á Akureyri, glæsilegrar
verslunarmiðstöðvar sem opnuð var nú í haust.“ Og
síðan segir: „Það er því óhætt að segja að hvar sem
Jákup Jacobsen kemur að atvinnurekstri megi sjá
merki um stórhug, frumkvæði og óbilandi drifkraft til
uppbyggingar og framfara. Jákup Jacobsen er því sann-
kallaður frumkvöðull.“
Jón Sigurðsson og Jákup Jacobsen eru góðir fulltrú-
ar íslensks atvinnulífs. Þeir eiga það sameiginlegt að
vinna verk sín af hógværð og eljusemi - hafa ekki far-
ið fram á annað en að njóta sannmælis og svigrúm til
að fá athafnaþrá sinni fullnægt. Á hátíðarstundum hafa
slíkir menn verið kallaðir athafnaskáld - skáld sem
ryðja brautina fyrir aðra. Kjarkur, áræði og skýr fram-
tíðarsýn eru einkenni slíka manna sem öðrum fremur
hafa lagt grunninn að velferð íslensku þjóðarinnar. Og
þó slíkir menn sækist ekki eftir viðurkenningum af því
tagi sem þeim hefur nú verið veitt skiptir miklu að
sýna í verki smá-þakklætisvott fyrir það sem vel er
gert.
Óli Björn Kárason
DV
Skoðun
Sj ávarútvegur við aldahvörf
„Byggðaröskunin síðustu ár er
að mestu leyti kvótakerfmu að
kenna, svo og sameiningu fyrir-
tækja í sjávarútvegi. Að gera lít-
ið úr þessum þætti og líta á það
sem sjálfsagðan hlut að þróunin
í búsetu sé með þessum hætti er
furðuleg sjálfsblekking Páls.“
Að gera þáttaröð fyrir sjón-
varp um sjávarútveg á íslandi í
gegnum tíðina og til framtíðar
litið er góðra gjalda vert. Nauð-
synlegt er þó að hafa að leiðar-
ljósi staðreyndir og sannleika í
veganesti.
fundnaland og við stund-
uðum síldveiðar í Norð-
ursjó frá 1968 til 1977, tog-
veiðar í Hvítahafinu,
loðnuveiðar við Ný-
fundnaland og víðar. Allt
fyrir daga kvótakerfis.
Páll heldur því hins
vegar fram að við höfum
ekki sótt á fjarlæg mið
eða í úthafsveiðar fyrr en
eftir tilkomu gjafakvóta-
kerfisins. Og að fullyrða
að allt hrygningarsvæði
síldar (sumargotssíldar)
hafi eyðilagst í Surtseyj-
argosinu er alger firra og bull hjá Páli
Benediktssyni.
Grétar Mar
Jonsson
forseti Farmanna- og
fiskimannasambands
íslands
Mikið var um veiðar á fjarlœgum miðum. - Allt fyrir
daga kvótakerfis.
Algjör firra Páls
Ég fylgdist með þáttum Páls Bene-
diktssonar fréttamanns, Aldahvörf, í
Ríkissjónvarpinu siðustu vikur. Von-
brigði min og margra annarra voru
mikil með fullyrðingar Páls í þáttun-
um um sögu sjávarútvegs, sérstaklega
útgerðarsöguna og fullyrðingar um
ágæti núverandi fiskveiðistjómunar-
kerfis.
Fiskveiðar íslendinga á fjarlægum
miðum voru miklar eftir miðja öldina.
Við veiddum mikið við Grænland af
þorski sem oftast var saltaður um
borð. Við veiddum karfa við Ný-
Furðuleg vinnubrögð
Furðulegar eru og alhæfmgar Páls
aftur og aftur í þriðja þætti um ágæti
núverandi gjafakvótakerfis, en þar
segir hann oftar en einu sinni að allir
séu sammála um að núverandi kerfi
sé það besta í heimi og aðrar þjóðir
séu að taka upp okkar kerfi. Ég minni
á frændur okkar Færeyinga sem voru
með aflamarkskerfi en tóku upp sókn-
arstýringarkerfi þegar þeir sáu og átt-
uðu sig á brottkastinu sem fylgdi afla-
markskerfi. Síðasta skoðanakönnun
sem gerð var um fylgi við fiskveiði-
kerfið sýndi að 75% íslensku þjóðar-
innar eru á móti núverandi kerfi.
Að sleppa umræðu um ástand fiski-
stofna og sleppa umræðu um skulda-
stöðu sjávarútvegs og/eða að reyna
ekki að kryfja hvort tveggja til mergj-
ar eru furðuleg vinnubrögð. Er
skuldastaða sjávarútvegsins til komin
vegna þess að útgerðarmenn séu að
selja gjafakvótann - ekki bara út úr
greininni heldur líka út úr landinu?
Þátttökuleysi sjómanna í þáttunum
fannst mér furðulegt, en skýrðist þeg-
ar viðtal var tekið við Pál í Auðlind-
inni í síðustu viku. Þar sagði hann að
samtök sjómanna hefðu ekki verið
með í kostun þáttanna. Var það skýr-
ingin? Var þá hægt að kaupa sér pláss
i þáttunum? Ríkisstyrkir í sjávarút-
vegi erlendis eru auðvitað mikið
áhyggjuefni vegna samkeppnisstöðu.
Sjómannaafsláttur á skatti er ríkis-
styrkur til íslenskra útgerðarmanna.
Sama má segja um hafnargerð að
vissu leyti, en engin þjóð í heiminum
hefur styrkt neina atvinnugrein eins
og íslensk stjórnvöld hafa gert með ís-
lenska gjafakvótakerfmu.
Byggðaröskunin
Brottkast hefur verið mikið i um-
ræðunni á þessu ári. í kvótakerfi
(aflamarkskerfi) verður alltaf hvati til
að kasta flski. Að gera lítið úr brott-
kasti eftir alla þá umræðu er ekki trú-
verðugt. Auðvitað hefur fiski verið
hent í öðrum kerfum, og menn fengið
of mikinn afla á stuttum tíma. Engu
að sfður er brottkast staðreynd. Brott-
kast er meira vandamál í núverandi
kerfi heldur en öðrum veiðistjórnar-
kerfum í heiminum. Kvótabraskið á
íslandi getur svo enn aukið brottkast-
ið umfram það sem annars ávallt er
innbyggt i kvótakerfi.
Byggðaröskunin síðustu ár er að
mestu leyti kvótakerfinu að kenna,
svo og sameiningu fyrirtækja í sjávar-
útvegi. Að gera lítið úr þessum þætti
og líta á það sem sjálfsagðan hlut að
þróunin í búsetu sé með þessum hætti
er furðuleg sjálfsblekking Páls. I mín-
um huga er þetta handstýring stjórn-
valda með ekki ósvipuðum hætti og í
gömlu Sovét hjá Stalín og félögum. Að
telja þessa þróun eðlilega er mér
óskiljanlegt. - í dag sitúr fólk á lands-
byggðinni í átthagafjötrum, í verðlaus-
um eignum og kvótinn farinn burt.
Grétar Mar Jónsson
Prír sjöundu þættir góðra skóla
Menntamálaráöherra skrifaði
grein í DV 11. desember sl. Þótt hann
sé að svara öðrum manni langar mig
að leggja orð í belg. Af þeim sjö atrið-
um sem Bjöm nefnir í grein sinni
langar mig einkum að fjalla um þrjú.
Lengd skólaársins
Björn bendir réttilega á að kennslu-
stundafjöldi í skólum er meiri hér á
landi en annars staðar þrátt fyrir
færri kennsludaga á ári. Ég held að
fólk geri sér almennt ekki grein fyrir
vinnuálaginu sem lagt er á nemendur.
Tökum dæmi um nemendur i 8.-10.
bekk grunnskóla.
Samkvæmt námskrá eiga þeir rétt
á 36 kennslustundum hið minnsta og
sú tala hækkar í 37 næsta haust. Þess-
ar 36 kennslustundir eru 24 klukku-
stundir á viku. Bætum við einni
klukkustund á dag í matarhlé og frí-
mínútur. Þá eru komnar 29 klukku-
stundir á viku á vinnustaö. Meðal-
nemandinn þarf síðan að eyða um það
bil tveimur klukkustundum á dag í
heimanám. Það eru tíu klukkustundir
á viku. Samtals gerir þetta 39
klukkustundir á viku.
Ef ég væri að lýsa vinnu-
tíma barna í verksmiðju á
Indlandi dytti öllum í hug
orðið barnaþrælkun. Ég bendi
á að það virðist vera almenn
sátt um níu mánaða skólaár.
Og ég var mjög ánægður að
lesa það í grein ráðherrans að
athuganir ráðuneytisins hafi
leitt í ljós að meirihluti al-
mennings er á móti því að
lengja skólaárið.
Um námskrána
Ég get ekki tekið undir þá skoðun
að ný námskrá marki sérstök tíma-
mót. Reyndar er stigið mikilvægt og
gott skref með vali nemenda í 9. bekk
sem bætist við valið í 10. bekk. Ég
hefði einmitt viljað sjá mun stærri
skref í þessa átt. Skref í átt tO áfanga-
skipulags í unglingadeildum grunn-
skólans og afnáms samræmdra prófa
sem eru dragbítur á skólastarf í
grunnskólum á þann hátt að þau stýra
kennslunni óhóflega. Ann-
að nýmæli er hið svokall-
aða frelsi nemenda til að
taka samræmd próf. Að
mínu viti er þetta útúr-
snúningur á þessu ágæta
hugtaki frelsi. Eina frelsið
sem nemandanum er boðið
upp á er frelsi til að dæma
sig úr leik með því að taka
ekki samræmd próf. Meðan
samræmd próf eru við lýði
verða nemendur að taka
þau til að eiga raunhæfa
möguleika á framhalds-
námi. Og það hlýtur að vera verkefni
skólanna og yfirvalda að fjölga þeim
sem útskrifast úr framhaldsskólum.
Það er að vísu ekki komið í ljós hve
margir nemendur kjósa að dæma sig
á þennan hátt úr leik en ef það verð-
ur í verulegum mæli þá blasir nýtt
vandamál við skólunum. Hvað á
kennari að gera í bekk þar sem hluti
nemendanna stefnir á samræmt próf
en hluti ekki? Við hvorn hlutann á
hann að miða kennslu sína? Eða á
raða eftir getu eða eftir því hvert nem-
endur stefna í námi sínu? Það er gef-
in heimild til þess í námskránni. En
þá er líka veriö að vekja upp gamlan
draug sem hét landspróf.
Um tölvur
Björn bendir á að tölvueign skóla á
íslandi sé mjög mikil. Það er laukrétt
en tölvueign og tölvunotkun er sitt-
hvað. Eru tölvur notaðar í almennri
kennslu? Er netið notað sem kennslu-
stæki? Þetta eru að mínu mati mikil-
vægar spurningar. Ekki veit ég hvort
það er hótfyndni hjá Birni að bera
tölvuvæðingu íslenskra skóla saman
við skóla í Singapore. Af hverju
Singapore? Ég gat aldrei skilið af
hverju menn uppi á íslandi fóru á
taugum yfir því að nemendur í Singa-
pore náðu betri árangri en íslenskir í
TIMSS-könnuninni. I fyrsta lagi: Hvað
með það? í öðru lagi: Er eðlilegt að við
berum okkur saman við ríki þar sem
er ekki einu sinni skólaskylda?
Um launin
Ég ætlaði ekki að fjalla um laun
kennara. En ég er kennari og erum
við ekki alltaf aö væla um launin okk-
ar? Björn segist ekki vita hvort laun
kennara séu í kjallara. Ég veit það og
get sagt honum það. Þau eru ekki
niðri í kjallara. Þótt byrjunarlaun
kennara rétt slefi yfir hundrað þús-
und kallinn þá veit ég að sumir hafa
enn lægri laun. Og það er þjóðinni til
enn meiri skammar en laun kennara.
En ef við höldum þessari skemmtOegu
líkingu um launakjaOarann og tölum
um launablokk þá búa kennarar sem
sagt ekki í kjaOaranum. En hitt veit
ég af reynslu að þeir þurfa ekki lyftu
tO að komast upp á launahæðina sína.
Eiríkur Brynjólfsson
„Meðan samrœmd próf eru við lýði verða nemendur að taka þau til að eiga raunhæfa
möguleika á framhaldsnámi. Og það hlýtur að vera verkefni skólanna og yfirvalda að
fjölga þeim sem útskrifast úr framhaldsskólum.“
hjá borgarstofnunum

Netið opnar aðgang
„Sérstök stjórn
SVR var lögð niður
þegar ný Sam-
göngunefhd Reykja-
víkur með mjög
víðtækt starfssvið tók tO
starfa. Undir hana heyra mál-
efni almenningssamgangna og
mótun samgöngustefnu, gatna-
mál, málefni BOastæðasjóðs og
umferðaröryggismál og ferða-
mál, svo eitthvað sé nefnt.
Nokkur hundruð og jafnvel þúsund
starfsmenn borgarinnar heyra undir
starfssvið samgöngunefndar og ef hug-
myndum um aðOd áheyrnarfuOtrúa
væri fylgt þyrftu þeir að vera sex til
átta á hverjum fundi. Fyrir
eru fimm nefndarmenn og tíu
tO tólf embættismenn og það
gefur augaleið að slíkt fyrir-
komulag gengi ekki upp.
Hins vegar er unnið að því
að opna nefndakerflð og auka
aðgang að starfi þess og fer ný
samgöngunefnd þar fyrir. Það
er von mín að slíkt kerfi með
opnum aðgangi borgarbúa og
allra starfsmanna Reykjavík-
urborgar, sem þess kjósa, með aðstoð
Netsins, að vinnu nefndarinnar, verði
tilbúið sem aOra fyrst og það eru í
mínum huga nýir og lýðræðislegir
stjórnarhættir."
Sviptir réttindum
„Um árabil hafa
ýmsir starfsmanna-
hópar Reykjavíkur-
borgar átt rétt á að
tilnefna áheyrnar-
fuOtrúa hjá viðkomandi yfir-
stjórn með málfrelsi og tiOögu-
rétt. T.d. má nefna starfsmenn
Orkuveitu Reykjavíkur, starfs-
fólk leikskóla, kennara, skóla-
stjóra og starfsmenn Strætis-
vagna Reykjavíkur. Þetta fyr-
irkomulag hefur geflst vel og með því
hafa starfsmenn mikOvægan aögang
að upplýsingum og umsagnarrétt um
stórar ákvarðanir innan þessara fyr-
irtækja áður en þær eru teknar. Á
síðasta fundi samgöngu-
nefndar, sem fer nú með mál-
efni SVR, ákváðu fulltrúar R-
listans að svipta starfsmenn
SVR áheymarfuOtrúa sínum
i yfirstjóm fyrirtækisins en
fyrir slíkum fuOtrúa er meira
en tveggja áratuga hefð.
Gangi þessi ákvörðun eftir
hefur R-listinn svikið gróf-
lega enn eitt kosningaloforð
sitt en borgarfúOtrúar hans
hétu því hátíðlega að stórauka aOt
samráð við borgarstarfsmenn. Þetta
er það sem R-listinn hefur fram að
færa í verkalýðspólitík við upphaf
nýrrar aldar.“
Kjartan
Magnússon
borgarfulltrúi
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokks og Reykjavíkurllstans deila harkalega um þá ákvöröun melrihlutans að fækka í stjórnum stofnana Reykjavíkurborgar og
leyfa ekki lengur áheyrnarfulltrúum starfsmanna að sltja fundi.
TZmSMM. £
Viðskiptin með
fiskimjöl
„Við gerðum
aOtaf ráð fyrir því
að gripið yrði tO
strangara eftirlits
en gengið hefur
verið heldur
lengra en við átt-
um von á. Við höf-
um reynt að gera
okkar besta tO að koma sjónarmiðum
okkar á framfæri en nú er að reyna
hvernig framhaldiö verður. Það er
ljóst að þetta er alvarlegt mál og við
höfum tekið þannig á því.“
Gunnar Snorri Gunnarsson, sendiherra
íslands í Brussel, í Mbl.-frétt 19. des-
ember.
Blessaður sé
ríkissjóður
„Vef-Þjóðviljinn hefur oft, en ekki
nógu oft, furðað sig á því að þeir
stjómmálamenn sem geta ekki lækk-
að skatta á landsmenn vegna meintr-
ar eyðslusemi og þenslu hika ekki
við að auka útgjöld ríkisins. Það er
eins og fé
sem tekið
er af al-
menningi sé blessað þegar það kemur
í ríkissjóð. Eftir þá blessun er óhætt
að eyða því í hvers kyns gæluverk-
efni: heimssýningu, þjóðmenningar-
hús, tónlistarhús, ný sendiráð, aukið
fæðingarorlof, auknar barnabætur,
göt í fjöO, brýr yfir eyðifirði, fleiri
heiðurslaun listamanna o.s.frv. Jafn-
vel tímabundnar tekjur sem rikið fær
meö einkavæðingu og skOa ríkissjóði
tekjuafgangi eru notaðar sem afsökun
til að auka ríkisútgjöldin. Fjármála-
ráðherra lítur greinOega á afgang af
rekstri ríkissjóðs sem einu hagstærð-
ina sem ekki er afgangsstærð."
Úr Vef-Þjóöviljanum 19. desember.
j^Þjóðviljinn
Eignaraðild
ríkisbankanna
„Ég feOst á að
I selja ])á á löngum
tiina og að di-eifð
eignaraðild verði
P* kT| tryggð. Ég trúi því
I, i að þótt ógnarstaða
I íhaldsbrautarlestar-
innar, sem varð til
um leið og íslands-
banki og FBA sameinuðust, sé sterk,
að ýmsir vdji óg geti keppt við það
bandalag. Ég er mjög jákvæður fyrir
því að menn skoði þann möguleika að
opna glugga td útlanda og kanna
hvort sterk bankasamsteypa á Norður-
löndum hefði áhuga fyrir samstarfi
við annan hvorn ríkisbankann."
Guðni Ágústsson landbúnaöarráöherra
í Degi 16. desember.
Spörum okkur
Seðlabankann
Snemma á þessu ári hélt
Seðlabankinn aðalfund sinn.
Þá var látið eins og aOir hlutir
hér á landi væru í lagi að því
er fjármálin varðaði. Þótt það
væri ekki sagt berum orðum
þá blessaði Seðlabankinn
„stöðugleikann og góðærið".
Spáð var minni verðbólgu,
stöðugu gengi og batnandi hag.
Varla var þessum ágæta árs-
fundi Seðlabankans lokið þeg-
ar vandamálin tóku að hlaðast
upp. Verðbólgan fór vaxandi
og gengi krónunnar féO. Und-
anfarið hafa nánast daglega komið
fréttir um ný vandamál í fjármálum
landsins.
Margir sérfræðingar og starfsmenn
banka og verðbréfasjóða hafa komið
opinberlega fram með álit sitt og
kenna menn ýmsu um. Sumir ásaka
Seðlabankann fyrir vandræðin og
telja að hann hefði átt að grípa fyrr
inn í þróun efnahagsmála. Nú sé það
of seint. Samt var Seðlabankinn ný-
lega að hækka vexti sina og
eru áhrifln af þvl varla mark-
tæk. Ef eitthvað er þá hafa fjár-
málavandræðin hér á landi
aukist.
Áhrif vaxta á dollarann
Ef Seðlabanki Bandaríkj-
anna hækkar sína vexti um
hálft td eitt prósent skjálfa all-
ar kauphaOir heims. Slík
hækkun veldur samdrætti i
Bandaríkjunum og hlutabréf
faOa þá oft í verði. Þegar evran
var sett á stofn nýlega sem
sameiginlegur gjaldmiðiO ESB
í Vestur-Evrópu var ákveðið
að hafa grunnvexti hennar
mjög lága tO að örva fjárfest-
ingu tO langs tíma. Það töldu
ESB-menn tryggja „stöðug-
leika og góðæri“.
Bæði doOarinn og evran
ráða í hagkerfum þar sem um
300 mOjónir manna búa. Þetta
er lausleg tala. Einnig ná áhrif
doOarans nánast um aOan
heim þar sem viðskipti miOi
ólíkra þjóða eru mjög oft í
bandarískum doOurum, t.d. öO
olían. Vextir doOarans skelfa
aOan heiminn ef þeir verða of
háir. Mega varla hækka nokk-
uð að ráði.
Vextir Seðlabankans
íslenska
Á Islandi búa um 280 þús-
und manns. Það tekur
engin sála eftir því þó
þessar fáu hræður láti
sinn Seðlabanka svokall-
aðan hækka vexti. í
mesta lagi hristir einhver
bankastjóri hausinn úti í
hinum stóra heimi. Hann
segir við sjálfan sig að
menn séu vitlausir á ís-
landi og kunni ekki fót-
um sínum forráð. Hann
hefur rétt fyrir sér, sbr.
okurvexti hér.
Hækkun vaxta doOar-
ans veldur kreppu. Þetta er alveg öf-
ugt farið með okkar vexti þar sem
landið er svo lítið og hér er í raun-
inni ekkert hagkerfi sem talandi er
um með því nafni. Er þá miðað við
hagkerfi doOarans og evrunnar sem
bæði hafa meira en 1000 sinnum
stærra hagkerfi en við upp á 300 mOj-
ónir Ibúa eða enn fleiri.
Um leið og Seðlabankinn okkar
hækkar vexti verður hér á landi auk-
in þensla. Þetta er alveg öfugt við
doOarann sem Seðlabankinn okkar
hermir eftir I einfeldni sinni. AOir
einkavæddu bankarnir hérlendis
með gróðaglampann I augum taka við
vaxtahækkun erlend lán eins og þeir
geta og endurlána með álagi á íslandi.
Freistingin er mikil og gróðavonin.
Erlend lán bankanna eru oft með
6-7% vöxtum. í dag hefur Seðlabank-
inn sprengt vextina (sbr. 20%) svo
upp hér á landi að krítarkort heimO-
anna, bOalán og rekstrarlán fyrir-
tækja á hlaupareikningi eru nánast
öO með um 20% vöxtum. Innflutning-
ur aOra þessara erlendu eyðslupen-
inga gegnum bankana veldur slíkri
þenslu hér að við ekkert er ráðið. Það
er því Seðlabankinn með þessu háa
vaxtastigi sínu sem veldur allri þensl-
unni öðrum fremur með innfluttu
lánsfé. Svo miðað sé aftur við banda-
ríska doOarann og vexti á honum þá
myndu 20% doOaravextir I dag valda
heimskreppu eins og kom 1929-1930.
Hvað er til ráða?
Eins og málum er komið er
líklega best að leggja okkar
plat Seðlabanka niður. Fyrir
nokkrum áratugum voru öO
mál Seðlabankans okkar 1
einni skúffu I skrifborði I
Landsbanka eins og kunnur
bankastjóri orðaði það. Það
gengur I dag nokkuð sæmi-
lega að stjórna ríkissjóði.
Gæti ekki fjármálaráðherann
hver sem hann er flutt I nú-
verandi hús Seðlabankans.
Þá tæki einn maður aö sér að
stjórna fjármálum íslenzku
þjóðarinnar. Fjármálaráðu-
neytið og Seðlabankinn væri
sameinað.
í dag stjórna margir og
þess vegna enginn. Af því
feOur krónan og gengi henn-
ar. Við borgum 20% vexti.
Þeir eru með þeim hæstu I
heimi. Það er mikO kjara-
skerðing fyrir fjölda heimOa
að borga 20% vexti. Væntan-
lega yrði gæfa íslands I fjár-
málum meiri ef við tækjum
grundvaOarboðskap evrunn-
ar tO fyrirmyndar en höfnuð-
um 20% vöxtum Seðlabank-
ans. Þá myndu vextir lækka
um helming. Verðbólga yrði
nánast engin. Við tæki raun-
verulegur „stöðugleiki og
góðæri".
Lúövík Gizurarson
„Eins og málum er komið er liklega best
að leggja okkar plat Seðlabanka niður.
Fyrir nokkrum áratugum voru öll mál
Seðlábankans okkar í einni skúffu i skrif-
borði í Landsbanka eins og kunnur
bankastjóri orðaði það. “
Lúðvík
Gizurarson
hæstaréttarlögmaöur