Dagblaðið Vísir - DV - 30.03.2001, Side 6

Nanna Kristín Magnúsdóttir leikur geðveika leikkonu í sýningu Þjóðleikhússins á Laufunum í Toscana eftir
hinn umdeilda sænska snilling, Lars Norén. Hann hefur meðal annars sett upp sýningar sínar með fanga í
aðalhlutverkum. Það eru hins vegar flekklausir faglærðir leikarar sem leika í Þjóðleikhúsinu.
R
og
fegurð
íslendingar hafa margir mikla
andúð á Svíum og telja allt slæmt
eiga uppruna sinn þar. Þaðan er
sósíalkerfið komið, agalaust skóla-
kerfi, handboltalandsliðið sem vinn-
ur okkur alltaf og síðast en ekki síst
samfélagsleg stofudrömu. Vegna
þessarar skuggalegu forsögu setur
hroll að mörgum þegar minnst er á
sænskættaðar leiksýningar og kvik-
myndir.
En Svíar eru líka snillingar og
okkur gefst tækifæri til að sjá það á
stóra sviði Þjóðleikhússins um þess-
ar mundir því að þar standa yfir
sýningar á Laufunum í Toscana eft-
ir Svíann Lars Norén. Og hann er
líklega ekkert venjulegur maður.
Svíar elska hann og hata. Elska
hann af því hann skrifar svo mögn-
uð leikverk en hata hann af því
dómgreind hans hefur ekki alltaf
verið sterk. Hann hefur gert tilraun-
ir með leikhúsið sem stundum hafa
endað með vitleysu. Til dæmis þeg-
ar hann skrifaði og lék leikrit með
fongum. Samstarfið endaði með þvi
að eftir eina leiksýningu utan fang-
elsismúranna struku fangarnir,
rændu banka og drápu tvo lögreglu-
menn.
Missti vitið
Rétt er að taka fram að allir þeir
sem taka þátt í uppfærslu Þjóðleik-
hússins á Laufunum í Toscana eru
faglærðir leikarar og með hreina
sakaskrá eftir því sem best er vitað
- enda annálað heiðursfólk.
Persónur eru margar og verkið yf-
irgripsmikið. Þó má segja að ung
leikkona, Klara, sé stærsti áhrifa-
valdurinn í framvindu verksins;
hún er geðveik. Nanna Kristín leik-
ur þessa geðveiku leikkonu sem
tveir eiginmenn fóðursystra hennar
verða ástfangnir af. Sá eldri svo ást-
fanginn að hann missir hreinlega
vitið.
„Annar verður ástfanginn af
henni án þess hún leiti eftir því.
Hann sækist eftir sakleysi hennar
og fegurð,“ segir Nanna Kristín.
„Kannski er þetta æskudýrkun. Með
þessu leita þeir eftir viðurkenningu
á sjálfum sér.“
Enginn endapunktur
Einhvern veginn erum við ekki
lengur hrifin af boðskap í verkum.
Við viljum ekki einu sinni að okkur
sé sagt hvernig við eigum að haga
lífi okkar þegar við förum í kirkju.
Og Nanna Kristín er ekkert spennt
yfir spurningunni um boðskap
verksins.
„Á æfingatímabilinu veltum við
mikið fyrir okkur spumingunni um
hvort við gætum leikið líf einhverr-
ar manneskju í leikhúsi," segir
Nanna. „Það var eiginlega engin
niðurstaða. Lífið heldur alltaf áfram
en verkinu lýkur á ákveðnum tíma-
punkti. Þetta er ekki byrjun, endir
og svo punktur - það er enginn
endapunktur."
Hvað varðar spurninguna um það
hvort það sé stutt í geðveikina hjá
leikurum segir Nanna: „Leikarinn
er alltaf að grufla í eigin tilfinning-
um. Hann notar eigin tilfinningar
og reynslu í hlutverkinu.
Það að leika geðveika leikkonu er
í sjálfu sér ekkert frábrugðið því að
leika önnur hlutverk. Klara er öðru-
vísi leikkona en ég er. Ég reyndi að
mikla allar tilfinningar innra með
mér og vera opnari fyrir þeim. Ég
vildi ekki lenda í neinni klisju. Ég
vildi að það sem sýndi geðveiki
Klöru væri hvað hún segði frekar en
hvernig hún liti út. Það þarf engar
geiflur. Það sem mér þótti erfiðast
var að leika Júlíu Shakespeares og
Nínu Tsjekhovs eins og Klara hefði
gert það en ekki ég sjálf.“
Nanna Kristín fór ekki inn á hæli
til að afla sér hugmynda fyrir Klöru.
„Ég hefði kannski gert það fyrir
annað hlutverk. Það getur verið
mjög gott. En ég skoðaði frekar fólk
úti á götu. Það er smá geðveiki í
okkur öllum.“
torfasonar
jr ■
I SHUOI ■
Mig minnir að ég hafi verið eitthvað um nítján ára
þegar það gekk upp að mér eldri maður sem ég
kannaðist við og vildi fá mig til að smygla dópi inn
til landsins. Hann var ekki alveg viss hvort mark-
aðurinn krefði hann um hass, amfetamín eða
ecstasy en bauð mér svo mikiö af peningum að
Iffeyrissjóöslánið sem hvíldi á íbúöinni sem við
hjónin vorum aö kaupa hefði horfið og fóstrið 1
maganum á konunni hefði keyrt um í skuldlaus-
um barnavagni nokkrum mánuðum síðar. Ég
þakkaði að sjálfsögðu gott boð.
Ég ætlaöi aö smygla dópi
Við byrjuðum að plana smyglið saman og stúdera
hvernig best væri að koma dópinu til landsins án
þess að tollararnir næðu mér. Og í því ferli öllu
saman komst ég að því að maöurinn hafði gert
þetta áður vegna þess að ávöxtunin var svo góð
(þetta var í síðustu kreppu og engínn heilvita
maður vildi kaupa sér hlutabréf). En þá guggnaði
ég allt í einu á þessu. Veit ekki hvort það var
slæm samviska eða sú staðreynd að ef upp mig
kæmist gæti ég þurft að sitja inni I nokkur ár.
Enda skiptir engu máli af hverju ég hætti við. Það
var bara einhver annar fundinn til verksins og ég
hélt áfram að borga af lífeyrissjóðsláninu. En það
skiptir máli að þetta hvarlaöi að mér, nítján ára
gömlum. Og nú vil ég taka það fram aö ég man
varla hver ég var þegar ég var nítján ára og hugsa
að ég vilji ekki muna þaö. Ég var allavega vitlaus
og uppfullur af ranghugmyndum um lífið og tilver-
una. Notaði að vísu ekki dóp en leyfði því að
hvarla að mér að hætta lífi mínu fyrir einhverjar
krónur sem heföu örugglega ekki skipt mig neinu
máli þegar upp var staðið. Það er einmitt þess
vegna sem ég fæ alltaf fyrir hjartað þegar einhver
unglingurinn er dreginn í járnum inn í héraðsdóm.
Hass í portinu á móti
Thomsen
Og ég vil ekki trúa því að ég sé eini maðurinn i
heiminum sem verö klökkur í hvert sinn sem ung-
menni eru dæmd til fangavistar fyrir það eitt aö
flytja inn dóp fyrir íslenska fiknefnaneytendur.
Það getur ekki verið að hinum almenna íslendingi
finnist það fint mál að ungt fólk sé lokað inni á
Litla Hrauni í fleiri fleiri ár af því að þau létu ein-
hverja miðaldra karlpunga ginna sig til að stinga
inn á sig pakka fyrir þóknun sem í dag er örugg-
lega á við árslaun kennara. Nema þá að það
hlakki í Heiðari í Botnleðju og þessum þing-
mannavinum hans þegar græningjarnir fá sitt eig-
ið herbergi á Litla Hrauni. Ekki misskilja mig
samt. Ég hef engan áhuga á að reykja hass í port-
inu á móti Kaffi Thomsen. Geröi það á sínum
tima og var böstaður af fiknó. Ég var undir lögaldri
og hafði víst bara tekið einn smók og hann mæld-
ist ekki svo málinu var „droppað". Þeir litu þessa
neyslu mína samt alvarlegum augum á lögreglu-
stöðinni við Hverfisgötu. Töldu víst að ég yrði
háður þessu sterka efni með einum smóki og yrði
kominn í innbrot fyrir áramót og um sumarið átti
ég víst að hengja mig.
Sósíalsmóker sem unglingur
Ég var „sósíalsmóker" sem unglingur en drap mig
ekki. Og ég finn ekki einu sinni fyrir löngun í hass
í dag og þótt ég hafi einstaka sinnum laumast í
veskiö hans pabba er ég enn ekki komirin í inn-
brotin. Enda er þetta allt saman lygi og í raun það
sem stendur forvarnarstarfi fyrir þrifum. Það er
alltaf verið að Ijúga að krökkunum og þeir sem
eru sendir í skólana til að spjalla við fimmtán ára
unglinga halda að krakkarnir séu með þroska á
við fimm ára. En krakkarnir vita eins og er að það
getur verið nokkuö skemmtilegt að reykja hass
eða maríjúana. Ég skemmti mér ágætlega við
reykingar á þeim árum sem ég var hvorki lögráða
né lögriða, eins og viö krakkarnir kölluðum það.
Álíka vel og ég skemmti mér við að drekka bjór og
brennivín á sama tíma. Þetta vita þeir sem hafa
prófað vökva og reyk en þeir vita líka að sumir
skemmta sér hvorki eftir fyrsta sopann né fýrsta
smókinn. En að banna hvort tveggja mun aldrei
skila þeim neinu. Það væri í besta falli árangurs-
ríkt að sauma fyrir kjaftinn á þeim og láta þá nær-
ast i gegnum æð.
Lögleiðum draslið
Það er líka stór munur á forvarnarstarfi og banni.
í fyrsta lagi hefur bann engin áhrif og hefur aldrei
haft. Nema kannski í Sádi-Arabíu, ég veit það
ekki. Ég veit bara aö mig langar ekki til að búa í
Sádi-Arabíu og horfa upp á saklaust fólk kúgað
og niðurlægt með boðum og bönnum. Þá væri ég
frekar til í að búa í Sviss eða jafnvel Mexíkó en
ég las í Vef-Þjóðviljanum í vikunni að Vicente Fox,
forseti Mexíkó, hafi látiö hafa það eftir sér að
eina leiðin til að vinna þessa fíknefnastyrjöld ná-
granna sinna væri að lögleiða drasliö og eyða þar
með gróöanum og ofbeldinu sem banninu fylgir.
Og þar með þyrftum við ekki aö horfa upp á
kjánaleg ungmenni eyða bestu árunum sínum á
Litla Hrauni. Við sitjum nú þegar uppi með að
Mikael Torfason þakkar fyrir að nú sé loksins að hefjast
umræða um lögleiðingu fíkniefna. Sjálfur var hann næstum
því oröinn heildsali á sínum tíma en það var eftir að fíknó
böstaði hann í portinu á móti Kaffi Thomsen.
Það getur ekki veriö að nokkur heilvita maður (og ekki heldur framsóknarmað-
ur) haldi því fram að strákarnir í Botnleðju fari að reykja hass þótt það verði
selt í apótekum iandsins.
horfa á alltof mörg ungmenni drekka eða dópa
sig i hel og manni finnst bara ekki á það bætandi.
En lögleiðing mun aldrei breyta því að fólk mun
alltaf misnota (eða ofnota eða hvað þú vilt kalla
það) dóp, rétt eins og brennivín.
Ef þú vilt dóp, finnurðu dóp
Ég veit annars ekki hverjar dóptölurnar eru yfir (s-
land en á Netinu fann ég áreiðanlegar tölur um
drápsfikn hinna ýmsu efna f Bandarikjunum.
Þetta getur ekki veriö það frábrugðið hér á landi
þótt tölurnar séu lægri en á ári hverju dreþast
400.000 Kanar af völdum tóbaksreykinga,
150.000 dauðsföll eru tengd alkóhóli, lyfseðils-
skyld lyf stúta eitthvað um 100.000 sálum en
kókaín og heróín farga rétt um 3000 manns svo
dæmi sé tekið. Engu að síður handtaka Banda-
rikjamenn 1,6 milljón manna í tengslum við ólög-
leg fíkniefni á ári hverju. Og ef við tökum þaö inn
í reikninginn að fíkniefni eru seld á öðru hverju
götuhorni í Bandaríkjunum (það er nánast svipað
ástand á íslandi en salan fer að vísu fram í gegn-
um gemsa) hlýtur það að segja sig sjálft að lög-
leiðing mun ekki hafa nein áhrif á þessar tölur því
hver sá sem vill útvega sér dóp finnur það nánast
án fyrirhafnar. Þetta er svo einfallt; annaðhvort
notarðu fíkniefni eöa ekki og strákarnir í Botn-
leðju byrja alveg örugglega ekki að reykja hass
þótt það veröi selt í apótekum.
6
f Ó k U S 30. mars 2001