Dagblaðið Vísir - DV - 31.03.2001, Page 22

22
LAUGARDAGUR 31. MARS 2001
Helgarblað
I>V
Arftaki elsta og virtasta álitsgjafa landsins
Siguröur Lírdal lagaprófessor er nokkurs konar nestor þeirra sem kalla má álitsgjafa íslands. I áratugi hefur hann
sagt okkur hvaö hin sleipa grein lögfræöin merkir, túlkaö dóma og lagabálka oggert þá gegnsæja. Helsti arftaki
hans í álitsgjöf á þessu sviöi sýnist vera Jón Steinar Gunnlaugsson.
Álitsgjafar
íslands
- fólkið sem segir okkur hvað er rétt
og hvað er rangt og hvað okkur finnst
Allir þurfa einhvern til þess að
líta upp til. I flaumi upplýsinga og
stöðugu áreiti skoðana getur verið
nauðsynlegt að einhver horfi djúpt i
augun á manni og útskýri í fáum en
einfóldum orðum hvað sé rétt og
hvað sé rangt og reki hvemig þetta
mál er vaxið allt saman.
Smám saman vex virðing okkar
fyrir þessum hópi manna sem er
hentugt að kalla álitsgjafa og við
förum að bera takmarkalausa virð-
ingu fyrir sérþekkingu þeirra. Ef
eitthvað gerist sem máli skiptir get-
um við treyst því að þeir eru mætt-
ir á öldum ljósvakans í máli eða
mynd eða á síðum dagblaðanna,
hughreystandi, traustir og áreiðan-
legir. Þetta eru álitsgjafar íslands og
við skulum líta aðeins nánar á list-
ann yfir fremstu spámenn á hverju
sviði fyrir sig.
Líf og dauði krónunnar
Þegar fjalla
þarf um efnahags-
mál af sérstökum
alvöruþunga í
víðu samhengi
eða spyrja menn
álits á einhverju
deiluefni er ekki
víst að dugi að
kalla í Þórð Frið-
jónsson eða ein-
hvern hjá Þjóð-
hagsstofnun. Best
er ef Már Guð-
mundsson, yfir-
hagfræðingur
Seðlabankans,
fæst til þess að
koma og segja sitt
álit. Þegar Már
talar þá hlusta menn grannt. Hann
er nokkurs konar Alan Greenspan
íslands og er í senn hæfilega nú-
tímalegur og fom í framgöngu.
Smærri spámenn
og væntanlegir
arftakar hans
gætu verið menn
eins og Bjarni Ár-
mannsson banka-
stjóri, sem er trú-
lega fullungur og
tengdur hags-
munum, eða
Tryggvi Herbertsson hagfræðingur
sem oft skrifar í blöðin um hagfræði
en Tryggvi á að baki feril tengdan
rokktónlist.
Spjallaö við bændur
Ef spjalla á við
bændur á sauð-
burði eða ræða
um ástand og
horfur í útflutn-
ingi súrsaðra
punga eða
greiðslumark þá
er alltaf hóað í
hinn orðvara Ara
Teitsson, formann Bændasamtak-
anna. Ari er ábyrgur og gildur
bóndi þótt málfar hans og framsögn
sé nokkuð sérstætt en það virðist
nánast vera skilyrði fyrir því að
komast til metorða meðal bænda.
Sé Ari tepptur utan símafæris við
rúningar eða fyrirdrátt skjótast
menn suður í Bændahöll og ná í Sig-
urgeir Þorgrímsson, framkvæmda-
stjóra Bændasamtakanna, sem er
arftaki Ara.
Kóngur vill róa...
Sjávarútvegur er afar vinsælt
umfjöllunarefni og þar er enginn
hörgull á álitsgjöfum sem þó eiga
misjafnlega mikilla hagsmuna að
gæta. Hagsmunir sjávarútvegs eru
alla jafna skilgreindir sem hags-
munir útgerðarinnar og af sjálfu
leiðir að Kristján Ragnarsson, til
margra ára fram-
kvæmdastjóri
LÍÚ, er vinsæll
álitsgjafi á þessu
sviði. Kristján er
enginn slordóni
heldur fágaður
valdsmaður sem
hefur lag á að tala
eins og sá sem er
beintengdur við
sannleikann. Síð-
an Kristján fór að
starfa meira að
bankamálum hef-
ur stundum
heyrst í arftaka
hans hjá LÍÚ,
Friðriki Arn-
grímssyni, sem
gjarnan vill upp á dekk sem álits-
gjafi,
Öreigar allra landa
Meðan Guð-
mundur ,jaki“
Guðmundsson
drottnaði yfir
verkalýðshreyf-
ingunni á íslandi
þurfti aldrei að
spyrja neinn ann-
an álits á því
hvert stefndi í
verkalýðsmálum
eða hvaö hinar
vinnandi stéttir
yfirleitt væru að
hugsa. Síðan
Guðmundur
hvarf af sjónar-
sviðinu hefur
ýmsum smærri
spámönnum
brugðið fyrir sem reyna eins og þeir
geta að fara í gúmmískó Guðmund-
ar i þessum efnum. Helstu arftakar
sem álitsgjafar um verkalýðsmál
eru menn eins og
Halldór Björns-
son, Björn Grétar
Sveinsson, Ari
Skúlason og Guð-
mundur Gunn-
arsson. Þeir hafa
flestir virst eins
og ísmolar við
hlið jakans og
enginn þeirra hefur fengið viður-
nefni ennþá.
Boðberar illra tíðinda
Það er enginn
hörgull á álits-
gjöfum sem vilja
tjá sig um fjöl-
miðla, áhrif
þeirra, hlutverk,
samsetningu og
síðast en ekki síst
hvernig fjölmiðl-
ar ættu að vera ef
þeir væru ekki
eins og þeir eru.
Þegar rætt er um
fjölmiðla og net-
væðingu í ýmsum
myndum er alltaf
kallað í Ásgeir
Friðgeirsson sem
hefur jafnan álit
á reiðum hönd-
um. Ásgeir er afar vel máli farinn
og sannfærandi og hefur tekið þátt í
ýmsum tilraunum á þessu sviði hér-
lendis.
Næstbestir í þessum efnum væru
sennilega Andrés Magnússon, net-
fræðingur og starfsmaður ÍE, eða
Stefán Hrafn Hagalín netritstjóri
sem báðir hafa talsverða þekkingu
og lipran talanda.
Hvar eru konurnar?
Fjölmiðlar og
konur eru af ýms-
um ástæðum gilt
umræðuefni en
útilokaö að ræða
það án þess að
náð sé í doktor
Sigrúnu Stefáns-
dóttur sem ar-
mæðist yfir Qar-
veru kvenna í fjölmiðlum og ástæð-
um þess. Næst á listanum væri Guð-
björg Kolbeins sem er líka doktor og
kennir hagnýta fjölmiðlun eins og
Sigrún. Stefán Jón Hafstein skrifaði
eitt sinn lærða bók um fjölmiðla en
hefur i seinni tið lítt tjáð sig um þau
mál.
Ef ræða á áhrif fjölmiðla er Þor-
björn Broddason yfirleitt sóttur upp
i Háskóla. í svipinn er enginn lík-
legur álitsgjafi sem vill feta í fótspor
hans.
Gunnar Smári og Egill
Á síðustu miss-
erum hefur orðið
til ný tegund
álitsgjafa sem
Qölmiðlar hóa oft
í til þess að segja
álit sitt almennt á
þjóðfélagsmálum.
Þessir álitsgjafar
mæta vikulega og
segja okkur hvað
fréttir vikunnar
þýða og hvemig á
að skilja þær.
Þetta gerir Gunn-
ar Smári Egilsson
með glæsibrag á
Bylgjunni hvern
föstudagsmorgun
og Egill Helgason
mætir í sama tilgangi á Rás 2 viku-
lega.
í þessum efnum er gnótt spor-
göngumanna og
smærri spá-
manna sem láta
ljós sitt skína
með pistlaskrif-
um og viðtölum
en einnig i spjafl-
þáttum eins og
þeim sem Egill
Helgason stýrir á
Skjá einum.
Þarna mætti tína til menn eins og
hvassyrta Illuga Jökulsson, Mörð
Árnason, Hannes Hólmstein Gissur-
arson, svo nokkrir séu nefndir.
Pólitíkin blífur
Þegar ræða
skal stjórnmálaá-
standið er erfitt
að finna álitsgjafa
sem er nógu hlut-
laus og ótengdur
flokkum til að
hafa yfirsýn. Slik-
ar umræður fara
því yfirleitt fram
milli eyrnamerktra flokksgæðinga í
bland við einn og einn blaðamann
sem fjallar um stjórnmál.
Hér mætti nefna menn eins og
Óskar Guðmundsson sem þekkir
innviði vinstri hreyfingarinnar frá
fornu fari, Hann-
es Hólmsteinn
gæti fjallað um
hægri vænginn
og kannski gæti
Steingrímur Her-
mannsson komið
úr helgum steini
til að tala um
Framsókn.
Ef umræðan snýst um
kvennapólitík sérstaklega yrði
sennilega reynt að ná í Sigríði Dúnu
Kristmundsdóttur sem veit meira
um þann málaflokk en margur ann-
ar. Líklegir kandídatar væru einnig
aðrar fyrrum þingkonur hins
horfna Kvennalista.
Ólafur Þ. Harðarson prófessor er
sérfræðingur í kosningaúrslitum og
kosningaþátttöku og fastur liður í
viðræðuþáttum sem tengjast slíku
og álit hans stendur eins og stafur á
bók. Svanur Kristjánsson prófessor
hefur einnig tjáð sig talsvert um
pólitík og spáir oft mjög ólíklegum
hlutum en er lítið nýttur sem álits-
gjafi.
Meö lögum skal land...
Lengi vel hefur álit lögfræðinga
verið haft í miklum metum enda
flest sem lýtur að lögfræði nokkurt
álitamál eins og nýlegir atburðir
sanna og óþarft er að rekja hér. Til
margra áratuga hefur Sigurður Lín-
dal lagaprófessor verið óskoraður
álitsgjafi á þessu sviði og álits hans
leitað á smáum
málum og stórum
sem varða lög-
fræði. Sigurður
er tekinn að
reskjast og rúm
fyrir arftaka í
sporum hans. Það
er einna helst Jón
Steinar Gunn-
laugsson lögfræðingur sem hefur
sýnt vilja til þess að túlka flóknar
lagagreinar og dóma fyrir almenn-
ing og feta þannig í fótspor Sigurð-
ar.
Skugga-Sveinn okkar tíma
í leikhússumfjöllun er Jón Viðar
ótvíræður leiðtogi allra gagn-
rýnenda. Leikararnir þolá hann
ekki, leikstjórar sjá rautt og leik-
hússtjórar vilja hann ekki í sinum
húsum. En það er eitthvað sjarmer-
andi við þennan sprenglærða leik-
húsfræðing og hvernig hann kemur
Hvaöa hús er þetta?
Skipulagsmál hafa verið í
brennidepli undanfarna mánuði.
Það er ekki sérlega mikið framboð
af álitsgjöfum þegar ræða skal
skipulagsmál í víðu samhengi þó
Trausti Valsson láti yflrleitt eitt-
hvað í sér heyra. Það eru til álits-
gjafar eða sérfræðingar sem búa
yfir mikifli þekk-
ingu á afmörkuð-
um sviðum.
Þannig er Pétur
Ármannsson
arkitekt oft
spurður út í hús-
byggingar frá
fyrri tíð og þróun húsagerðarlistar.
Guðjón Friöriksson sagnfræðingur
veit allt um einstök hús í Reykjavík
og hefur reyndar skrifað bækur um
það efni.