Dagblaðið Vísir - DV - 03.08.2001, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 3. ÁGÚST 2001
Helgarblað__________________________________________________________________________________________________PV
Staða Goða er byggðarleg neyð:
Bændur hvattir til að eiga
ekki viðskipti við fyrirtækið
- landbúnaðarráðuneytið hefur engar bakábyrgðir til að tryggja greiðslu til bænda
Haustið 1999 stóð fyrir dyrum
sameining flmm fyrirtækja í slátr-
un og vinnslu sem myndi um ára-
mótin þar á eftir verða langstærsti
einstaki aðilinn í þeirri starfsemi
hérlendis. Að því ætluðu að standa
Norðvesturbandalagið á Hvamms-
tanga með 36% hlut, Kaupfélag Hér-
aðsbúa á Egilsstöðum með 16%,
kjötiðnaðardeild Kaupfélags Eyfirð-
inga með 26%, Kjötiðjan á Húsavík
með 20% og Kjötumboðið í Reykja-
vík með 2% hlut. Menn voru stór-
huga því á síðari stigum var rætt
um að fyrirtækin á Blönduósi, Sauð-
árkróki og Borgamesi kæmu inn i
þennan „kjötrisa".
Þessi áform reyndust loftbóla en í
ágústbyrjun árið 2000 var nýtt fyrir-
tæki í kjötiðnaði og sláturhúsa-
rekstri stofnað, Goði, við samein-
ingu fimm fyrirtækja og varð það
stærsti sláturleyfishafi landsins
með 40% markaðshlutdeild og 4
milljarða króna veltu á árinu 2001.
Þetta voru Borgarnes-kjötvörur,
Kjötumboðið í Reykjavík, sláturhús
og kjötvinnsla Kaupfélags Héraðs-
búa, Norðvesturbandalagið og Þrí-
hymingur, en þrjú siðastnefndu fyr-
irtækin urðu stærsti eignaraðilinn.
Áformað var að slátra á 10 stöðum:
Hvammstanga, Búðardal, Hólma-
vík, Egilsstöðum, Fossvöllum,
Breiðdalsvík, Hornafirði, Hellu,
Þykkvabæ og Reykjavík. Fram-
kvæmdastjóri var Valdimar Gríms-
son. Þetta haust var alls slátrað 551
þúsund fjár í landinu.
Mikill skriður á Goða í árs-
byrjun
Þrátt fyrir þetta var þungt hljóð í
bændum þetta haust á aðalfundi
Landssambands sauðfjárbænda. Af-
koman hafði verið slæm árið 1999
og þeir komu ekki auga á það góð-
æri sem ríkti í hugum stjórnmála-
manna en þó ríkti bjartsýni um að
hægt yrði að greiða bændum fyrir
gærur eftir markaðshrun í Austur-
Asiu.
Það var mikill skriður á Goða. í
ársbyrjun 2001 keypti fyrirtækið
kjötvinnslu Nóatúns í Faxafeni,
kjötvinnslu Hafnar á Selfossi og
Borgames-kjötvörur og í febrúar-
mánuði sótti Goði um hundruð
milljóna króna lán til Byggðastofn-
unar vegna uppbyggingar á starf-
semi félagins og var stefnt að því að
fyrirtækið yrði byggt upp í Borgar-
nesi. Framkvæmdastjóri var þá orð-
inn Kristinn Þór Geirsson. Hann
sagði þá að um áramótin hefði ver-
ið stefnt að því að byggja fyrirtækið
upp í Mosfellsbæ, siðan hefði Borg-
arnes komið sem möguleiki og loks
Selfoss. Kristinn H. Gunnarsson,
formaður Byggðastofnunar, sagði
þá að ef fyrirtækið vildi byggja upp
starfsemi sína á landsbyggðinni
yrði reynt að stuðla að því. Á stjórn-
arfundi Byggðastofnunar í marslok
sagði formaðurinn að Byggðastofn-
un væri tilbúin með svar en ákveð-
ið var að bíða meðan Goði væri að
vinna úr eigin málum og ákveða
hvar framtíðaruppbygging fyrirtæk-
isins yrði. Síðan hefur Byggðastofn-
un ekki fjallað um umsókn Goða.
Og þá fóru ýmsar neikvæðar
fréttir að leka út þar sem Goði fékk
ekki fyrirgreiðslu i bankakerfinu.
Samkomulag var gert milli Kaupfé-
lags Héraðsbúa og Goða um ákveðið
greiðsluflæði. KHB gerði alfarið upp
við bændur en ekki fengust afurða-
lán gegnum Goða vegna almennrar
vantrúar á veðsetningu á kindakjöti
í bönkunum en ekki vantrú á starf-
semi eða greiðslustöðu Goöa eins og
Ingi Már Aðalsteinsson, kaupfélags-
stjóri KHB, fullyrti þá. Þá fóru í
gang sameiningarviðræður Goða og
Norðlenska matborðsins en það fyr-
irtæki varð til við samruna kjöt-
vinnslu KEA og Kjötiðjunnar á
Húsavík og hefði það fyrirtæki yfir
að ráða um 45% allrar sauðQárslátr-
unar. Þá höfðu staðið yfir samning-
ar milli Goða við íslenska aðalverk-
taka um að byggja yfir kjötvinnsl-
una í Mosfellsbæ, þar sem aðal-
stöðvarnar áttu að vera á þeim
tímapunkti, en skammtímafjár-
mögnun vantaði inn í lausafjár-
stöðu Goða. Hún fékkst ekki þannig
að ekkert varð af því.
Afar slæm skuldastaða
í byrjun júnímánaðar var ljóst að
ekkert yrði af sameiningu Goða og
Norðlenska. Skuldastaða Goða var
mun erfiðari en forráðamenn KEA
höfðu gert ráð fyrir, auk þess sem
Goði hafði ákveðið að leggja niður
starfsemi sláturhúsanna á Hólma-
vík, í Þykkvabæ, á Breiðdalsvík og í
Búðardal, án þess að ráðfæra sig við
Norðlenska. KEA-menn sögðu þá
ákvörðun mjög „klaufalega".
í samræmi við tillögur sem unnar
voru af VSÓ-Ráðgjöf kom fram að
hagkvæmast væri að byggja upp
sauðfjárslátrun á Hvammstanga,
Fossvöllum á Jökuldal, Höfn í
, Guðni Aöalsteinn
Agústsson Jónsson,
landbúnaðar- formaöur
ráðherra. Landssambands
sauðfjárbænda.
Hornafirði og í Borgarnesi, hrossa-
slátrun á Hvammstanga, svinaslátr-
un í Grísabæ og nautgripaslátrun í
Borgamesi og á Egilsstöðum. Stór-
gripaslátrun á Hellu yrði aflögö.
Sparnaður við hagræðingu var tal-
inn 62 milljónir á ársgrundvelli í
sauðfjárslátrun og 18 milljónir i
stórgripaslátrun. Alls sparast því 80
milljónir í rekstrarkostnaði á árs-
grundvelli og mundi það nást þegar
2002. Til breytinganna verður kost-
að 175 milljónum og eru nauðsyn-
legar endurbætur innifaldar i því,
auk viðbygginga og nýs tækjabún-
aðar. Að öllu óbreyttu hefði þurft að
ráðast í lagfæringar og endurbætur
upp á 278 milljónir á næstu fimm
árum.
5 0Þ.:
Margir rægöu samrunatilraun
Þegar ljóst var í júlíbyrjun að
ekkert yrði af sameiningu Goða og
Norðlenska og bændur horfðu fram
á mjög krítíska stööu sagði Kristinn
Guðnason á Skarði.í Landsveit m.a.:
„Þegar sameining Goða og Norð-
lenska fór af stað héldu flestir að
menn ætluðu að ganga heilir til
þess verkefnis og reyna að ná
sterku og öflugu fyrirtæki. En ótrú-
lega margir hófu aö rægja þetta á
alla vegu, menn sem síst skyldi,
bæði utan og innan beggja þessara
fyrirtækja. Þeir voru á fullu að eyði-
leggja þennan möguleika og tókst
það.“ í kjölfarið ákvað svo Goði að
slátra í verktöku í fjórum sláturhús-
um, þ.e. kaupa ekki lambakjöt af
bændum.
I kjölfarið keypti svo Norðlenska
kjötvinnslur og vörumerki Goða,
Afar slæm skuldastaða
Skuldastaöa Goða var mun erfiðari en forráðamenn KEA höföu gert ráð fyrir, auk þess sem
Goöi hafði ákveðið að leggja niður starfsemi siáturhúsanna á Hólmavík, í Þykkvabæ, á Breiðdalsvík og í Búðardal,
án þess að ráðfæra sig við Norölenska.
Kristinn
Guönason,
bóndi á Skarði
í Landsveit.
Þórólfur Gísla-
son, kaupfélags-
stjóri og formað-
ur nefndar ríkis-
stjórnar um
vanda sauðfjár-
bænda.

Innlent frettaljós
Geir A. Guðsteinsson
blaðamaður
1.500 milljón króna veltu og 140
starfsmenn. Við kaupin varð til eitt
stærsta kjötvinnslufyrirtæki lands-
ins með um 3 milljarða króna veltu.
Starfsgreinasambandi íslands barst
bréf sem Goði hafði afhent starfs-
fólki sínu víðs vegar um landið. í
bréfinu segir að Goði hafi ákveðið
að grípa til víðtækra breytinga og
endurskipulagningar í rekstri fé-
lagsins. Ein af þeim aðgerðum sem
Goði hafi ákveðið að grípa til sé að
segja upp 80 starfsmönnum víðs
vegar um landið. Uppsagnirnar
munu hafa mest áhrif í Búðardal,
þar sem 13 félagsmenn missa vinn-
una, og 15 á Hvammstanga. Goði
hefur fengið greiðslustöðvun til 20.
ágúst en fullyrt er að fyrirtækið sé
ekki að verða gjaldþrota.
Unnið að stofnum sláturhúss
Aðalsteinn Jónsson á Klaustur-
seli á Jökuldal, formaöur Lands-
samtaka sauðfjárbænda, segir að
bændur muni aldrei sætta sig við
það að fá greitt mun lægra verð hjá
Goða en t.d. hjá Norðlenska eða SS.
Fjölmennir bændafundir á Egils-
stöðum og í Búðardal hafa verið
fullir spennu yfir ástandinu og reiöi
yfir því að loka eigi sláturhúsunum.
Á fundi sem haldinn var í Búðardal
á miðvikudag, í nafni hagsmunaað-
ila um sláturhúsið í Búðardal, voru
bændur hvattir til að eiga ekki við-
skipti við Goða ef fyrirtækið væri
ekki tilbúið að leigja húseignir sín-
ar í Búðardal, en bændur óttast að
Goði leiti leiða til þess að úrelda
sláturhús.ið. Á fundinum var skipuð
nefnd til að vinna að stofnun nýs
sláturfélags sem hefði það að mark-
miði að standa fyrir sauðfjárslátrun
í Búðardal í haust. ítrekuð var sú
áskorun til Goða að fyrirtækið
gengi til samninga um leigu á slát-
urhúsinu i Búðardal. Þá var skorað
á bændur að eiga ekki viðskipti við
Goða yrði fyrirtækið ekki við ósk-
um um leigu á húsinu.
Byggðarleg neyð
Guðni Ágústsson landbúnaðar-
ráðherra segir að það hafi legið fyr-
ir við gerð síðasta sauðfjársamnings
að milliliðurinn, sláturhúsin, hafi
ekki verið tekin með né heldur nein
hagræðing í þeim. Það hafi verið
gert í töluverðum mæli árið 1995
svo landbúnaðarráðuneytið hefur
enga peninga í dag til úreldingar
eða bakábyrgð til að tryggja sauð-
fjárbændum verð fyrir sínar afurð-
ir. Landbúnaðarráðherra segir að
þrátt fyrir það kunni ýmsar leiðir
að vera færar. T.d. séu Goðamenn
líklega að bakka aftur til kaupfélag-
anna sem ætli sér að taka á með
Goða hvað varðar sauðfjárslátrun
og tryggja stöðu bændanna, enda
fyrirtækið þeirra eign.
„Sá vandi sem er kominn upp
vegna rekstrarerfiðleika sumra slát-
urleyfishafa var ræddur á ríkis-
stjómarfundi á þriðjudag og þar
samþykkt að ég skipaði starfshóp í
málið vegna þess vanda sem sauð-
fjárframleiðslan stendur frammi
fyrir. Auðvitað höfum við áhyggjur
af því að ekki takist að slátra og
þetta fari allt á versta veg byggðar-
lega. Nefndin er til þess að fara yfir
framtiðarskipulag þessara slátur-
húsamála allra, bæði út frá byggðar-
legu sjónarmiði og hagkvæmnis-
sjónarmiði. Auk þéss vil ég láta
kanna hvernig hægt er að ná af-
urðalánum og lægri vöxtum. í
nefndinni sitja Ari Teitsson, for-
maður Bændasamtakanna, Theodór
Bjarnason, forstjóri Byggðastofnun-
ar, Þórólfur Gíslason, kaupfélags-
stjóri Kaupfélags Skagfirðinga, sem
jafnframt verður formaður, Ingi
Már Aðalsteinsson, kaupfélagsstjóri
Kaupfélags Héraðsbúa og formaður
sambands sláturleyfishafa, Steinþór
Skúlason, forstjóri Sláturfélags Suð-
urlands og varaformaður sambands
sláturleyfishafa, Jón Magnússon,
viðskiptafræðingur í íjármálaráðu-
neytinu, og Guðmundur Sigþórsson,
skrifstofustjóri í landbúnaðarráðu-
neytinu. Menn sjá þarna fram und-
an mikla byggðarlega neyð því
heilu landsvæðin eru að verða án
sláturhúsa sem þýðir langa ílutn-
inga á dýrum sem jafnvel eru brot á
dýravernd. Það er því ábyrgðarleysi
að setjast ekki nú þegar jdir málin,“
segir Guðni Ágústsson landbúnað-
arráðherra.
Verkefni nefndarinnar er að
greina stöðu og horfur í búíjárslátr-
un og móta tillögur að framtíðar-
skipulagi þar sem fyllstu hag-
kvæmni er gætt. Einnig að gera til-
lögur um fjármögnun birgða og
lækkun vaxtakostnaðar og tryggja
öllum sauðfjárbændum slátrun fyr-
ir sitt fé og leita leiða til flutnings-
jöfnunar til þeirra framleiðenda
sem þurfa að sækja slátrun um
langan veg.
„Það hefur verið gríðarleg þróun
í þessum sláturhúsamálum hérlend-
is. Fyrir um 15 árum voru um 50
sláturhús í landinu. Nú eru þau 19
og menn telja að þau séu um 10 of
mörg vegna of lítilla verkefna. Goði
mun fækka sínum húsum um 7.
Vandinn er líka vegna þess að fé
hefur fækkað, samgöngur hafa batn-
að, reksturinn orðið dýrari og slát-
urtími stuttur. Það þarf að koma til
móts við neytendur með því að
standast markaðinn og vera i sam-
keppni við aðrar kjötvörur með því
að lengja sláturtímann. Aðalslátur-
tíðin gæti verið í 3 til 4 mánuði, eða
frá miðjum ágústmánuði og fram í
byrjun desembermánaðar. Nú
stendur hún aðeins í 3 til 4 vikur
sem er allt of stuttur tími.“ -GG