Dagblaðið Vísir - DV - 03.08.2001, Side 16

16
FÖSTUDAGUR 3. ÁGÚST 2001
Helgarblað___________________________________________________________________________________________ PV
Kjötsúpa og
kúltúr fyrir
ferðamenn
- DV í heimsókn á Rangárvöllum þar sem allir
vildu Njálu kveðið hafa
íslensk kjötsúpa og kúltúr.
Það er skemmtilegur sambræöingur leikmuna og listmuna sem sjá má á
Njálusafninu. Þarna stendur Arthúr meö atgeir í hendi viö gínu sem er prýdd
gömlum leikbúningi frá Alþingishátíöinni 1930.
Húsnæðið þar sem Njálusetriö er til
húsa felur í sér skemmtilegar sögur
um tilraunir til að blása lífi í atvinnu-
lífið á landsbyggðinni. Þar var einu
sinni saumastofa eða pijónastofa, lakk-
rísgerð og þar var sýning til minning-
ar um kaupfélögin. Nú hefur menning-
arferðamennska í líki Njálusöngleika
og sögualdarveislna lagt undir sig stað-
inn.
Það er Arthúr Björgvin Bollason
sem veitir sögusetrinu forstöðu, ieið-
segir fólki á mörgum tungumálum í
senn, leikur höfund Njálu og er allt í
öllu í rekstri þessa sérstæða söguset-
urs.
í ljósi þess að árum saman var öll-
um uppiýsingum um söguslóðir Njálu
haldið vandlega leyndum fyrir ferða-
mönnum er freistandi að spyrja hverj-
um hafi eiginlega dottið þetta í hug:
„Þetta er ein af þessum hugmyndum
sem var búin að
vera mjög lengi á
kreiki meðal
sveitarstjómar-
manna og fljótlega
var leitað til mín.
Ég benti á Bjöm
Bjömsson sem ég
þekkti úr sam-
starfi um ferða-
mál til margra
ára.
Það var síðan
formlega opnuð
sýning hér í
fyrstu um Njálu
en hingað flutti
sögusetrið 1998,“
segir Arthúr sem
má varla vera að
því að skrafa við
blaðamenn því
þar er í mörg
horn að líta.
Mikill straumur ferðamanna er að
Njálusetrinu þar sem menningarþyrst-
ir ferðamenn reika um sýningarsalina
og skoða fróðlega uppsetning Bjöm
Bjömssonar þar sem ægir saman upp-
lýsingum um víkingana og lifhaðar-
hætti þeirra í bland við leikmuni og
eftirlíkingar af vopnum og verjum og
gínur með vímetshausa standa
stjarfar, iklæddar sögualdarbúningum.
Er Njáll í fýlu?
Tveir gripir hafa þá sérstöðu á sýn-
ingunni að vera því sem næst upp-
runalegir eða raunverulegir. Annars
vegar er það marmarastytta Nínu Sæ-
mundsson af Njáli sjálfúm, sem sýnist
vera hálfdapur á svip, og hins vegar er
það serkur einn góður í fomum stíl
sem ein gínan klæðist en serkurinn sá
var notaður sem búningur á sögulegri
leiksýningu á Alþingishátíðinni 1930.
Þegar okkur ber að garði em vask-
legar rangæskar húsmæður að leggja
siðustu hönd á matargerð. Þær era
komnar í griðkonubúningana sem þær
nota við að ganga um og leggja á ráðin
um uppröðun í matsal með Arthúri.
Gestir dagsins era hópur amerískra
fræðimanna á eftirlaunum. Þeir era
flestir hvíthærðir og hafa ákveðið að
strigaskór séu rétti skóbúnaðurinn
fyrir íslenskar aðstæður. Þeir þyrpast
inn í matsalinn sem er innréttaður
eins og á söguöld nema með rafmagni.
Þar fá þeir kjötsúpu og með kaffinu á
eftir flytur Arthúr léttan fyrirlestur
um söguöld og Njáluslóðir fyrir þá.
Hverjum datt þetta í hug?
Það vekur vægt þjóðarstolt í hjarta
blaðamanns að heyra hve gestimir era
hrifnir af öllu sem fyrir augu ber.
Gamla lakkrísgerðin hefúr greinilega
ekki verið endurbyggð til einskis því
Njáll og félagar eiga, ásamt íslenska
fjallalambinu í súpuformi, greiða leið
að amerískum hjörtum.
- En hverjar eru fýrirmyndir að
þessu Njálusetri þar sem kjötsúpa er
borin fram undir dynjandi söng um
Gunnar á Hlíðarenda?
„Fyrirmyndirnar era fáar eða eng-
ar. Ég hef stuðst í þessu starfi við
þekkingu mína á íslendingasögu og
þeirri reynslu sem ég hef aflað mér af
ferðamennsku í aldarijórðung. Ég hef
hannað ferðir fyrir ferðaskrifstofur,
skrifað leiðsögubók um ísland fyrir
Þjóðverja og verið leiðsögumaður
ferðamanna, auk þess að búa erlendis
í 10 ár.
Öll þessi reynsla hefur nýst mér
með einum eða öðram hætti. Reynsla
Bjöms hefur einnig reynst dýrmæt og
fjölþætt og við höfum unnið mikið og
vel sarnan," segir Arthúr sem notar
einnig tækifærið og lýkur alveg sér-
stöku lofsorði á þá alúð og samvisku-
semi sem allir starfsmenn söguseturs-
ins sýna i starfi.
„Menn era ekki bara í vinnunni.
Þeir eru líka að bera uppi hróður síns
héraðs og það skilar sér. Fólkið okkar
lítur ekki aðeins á sig sem þjónustu-
fólk eða starfsfólk heldur sem fulltrúa
héraðsins.
Þannig hefur þetta starf orðið til
þess að draga úr því hvað landsbyggð-
arfólk er stundum hnípið eftir þá þró-
un sem orðið hefur undanfarin ár.“
Arthúr hitti fljótlega Halldór kór-
stjóra sem reyndist einnig hafa verið
að velta fyrir sér hvernig mætti nýta
lagaflokk Jóns Laxdals um Gunnar á
Hlíðarenda. Saman eiga þeir heiður-
inn af því að semja og velja efnið í
söngleikinn. Hér er gaman að geta þess
að Jón Laxdal var afi Ragnars Am-
alds, þingmanns og leikskálds.
Gunnar fer til útlanda
Smátt og smátt fylltust söguveisl-
umar með sinni söngdagskrá og litlum
leikþætti um Hallgerði langbrók og
Arthúr segir að augljóslega verði vin-
sældir söngleiksins um Gunnar á Hlíð-
arenda ekki minni.
„Þetta féll ekki í frjóa jörð hjá öllum
þvi sumum fannst þetta bölvuð vit-
leysa. Staðreyndin er sú að efni af
þessu tagi hefúr sárlega vantað í ferða-
þjónustunni."
Arthúr segir okkur frá merku sam-
starfí sem hann er kominn í við amer-
íska fræðimenn sem vilja nota Njálu-
sýningamar sem dæmi um vel heppn-
aða framsetningu á menningararfi
þjóðar fyrir ferðamenn.
„Það hillir undir utanlandsferð með
söngleikinn um Gunnar á Hlíðarenda.
Það lítur út fyrir að hann verði útflutn-
ingsvara til Ameríku á vegum Landa-
fundanefúdar.
Ég held að mér sé engin vorkunn
þótt ég hafi stundum rétt fyrir mér í
sambandi við ferðamál eftir 25 ára
starf og ég er eini maðurinn hér á
svæðinu sem hefur eitthvað kynnst
ferðamálum og hef þess vegna verið
dálítið brattur því ég er enn í stööugu
sambandi við ferðaskrifstofur og full-
trúa.“
Hvað er menningarlandslag?
Samstarfið við Amerikanana felur
meðai annars í sér að hingað tO lands
er væntanlegur bandarískur sérfræð-
ingur, Elisabeth Wort að nafni, sem
hefur sérhæft sig í því sem kallað er
menning í landslagi eða „cuitural
landscape“ og starfar hjá Smithsonian-
safninu í New York. Hún ætlar að
skrifa kafla í bók sem verður gefm út i
Bandaríkjunum þar sem fjallað verður
um Sögusetrið sem dæmi um fram-
setningu menningararfs fyrir ferða-
menn.
„Þessi kona hefur skrifað doktorsrit-
gerðir um þetta efni og hún telur að ís-
land sé gersamlega einstakt í sinni röð
að þessu leyti því önnur eins saga sé
ekki til í neinu landsiagi og hvergi í
heiminum sé til eins söguþrungið
landslag.
Hún ætlar meðal annars að reyna að
kynna sér stefnu stjómvalda hvað
varðar varðveislu og kynningu á því
sem kallað er menningarlandslag. Yfir
þessu er ég í svolitlum vandræðum því
ég satt að segja efast um að íslensk
stjómvöld hafi einhverja stefnu í þess-
um efnum.“
Hollt es heima hvat
íslendingar hafa verið afar duglegir
að sækja Sögusetrið heim og ekki síst
sækja þangað sveitarstjómarmenn og
ferðamálafrömuðir úr öðrum héraðum
sem fýsir að vita hvernig best verði
staðið að því að kynna ferðamönnum
þann menningararf sem leynist í
þeirra eigin heimahéraði.
„Hingað hafa komið Borgflrðingar
sem ætla að setja upp Egilsstofu til
minningar um Egil Skallagrímsson og
Austflrðingar sem vilja merkja sögu-
svið Hrafnkels sögu Freysgoða hafa
leitað hingað.
Við megum ekki gleyma því í þessu
sambandi að íslendingasögumar hafa
laðað erlenda gesti til sin öldum sam-
an. Þekktir fræðimenn, eins og Willi-
am Morris og Collingwood sem komu
hingað á nítjándu öldinni, vora fyrst
og fremst að heimsækja söguslóðir ís-
lendingarsagna. Þetta var Njálut-
úrismi og menn komu í pílagrímsferð-
ir til að skoða þann hól úti í mýri sem
Bergþórshvoll var. Við höfum trassað
þetta i nútímanum.
Þegar ég var að skrifa um ferða-
mennsku af þessu tagi fyrir 10 áram
man ég að framámenn í ferðaþjónustu
sögðu að ég skyldi ekki halda að nokk-
ur maður nennti að koma hingað til
þess að fræðast um íslendingasögum-
ar. Raunin hefur orðið önnur.“
Er Snæfellsnes toppurinn?
Arthúr lætur í ljós það sérfræðiálit
að Snæfellsnes sé það svæði á íslandi
þar sem mikið starf mætti vinna við að
tengja menningararfmn við landslag.
„Þótt Njála beri auðvitað höfuð og
herðar yfir aðrar sögur þá er Snæfells-
nes sögusvið þriggja sagna og hefur
hina stórbrotnu náttúru að auki.“
Fjársjóður í hættu
Á sama tima og íbúar Rangárþings
era að taka gleði sína á ný með aukn-
um menningartúrisma sitja fulltrúar
og starfsmenn Landsvirkjunar sveittir
yfir þvi að kynna nýjar rennslisvirkj-
anir í Þjórsá á tveimur stöðum, auk
þess sem fyrirhuguð virkjun við Norð-
lingaöldu er þegar farin að vekja deil-
ur. Þessum tveimm- atvinnuvegum,
ferðamennsku og stóriðju sem styðst
við virkjanir og orkuframleiðslu, er
stundum stillt upp eins og andstæðum.
Á það einnig við um ferðamennsku,
tengda íslendingasögunum?
„Þetta er framtíðin í okkar ferða-
mennsku. Við eigum mikla möguleika
á þessu sviði. Það er erfltt að verðmeta
landslag en um leið og mannvirki setja
svip á landslag þá fær það annan svip
og fellur í verði. í þessum efnum get-
um við ekki bæði átt kökuna og étið
hana.
Útlendingar sjá betur en við hve ein-
stakt íslenskt landslag er í öllum heim-
inum og þetta er fjársjóður sem er í
hættu og við verðum að fara afskap-
lega varlega með.“ -PÁÁ
Gjörið svo vel.
Þaö eru rangæskar húsmæður sem elda matinn í söguveislunum og hér bera þær fornan mat á borö fyrir hóp
amerískra fræöimanna á eftirlaunum sem komnir eru í pílagrímsferð austur á Rangárbakka.
Arthúr Björgvin Bollason skrafar við ferðamenn.
Arthúr veitir Njálusetrinu á Hvolsvelli forstööu og hefur
meöal annars komiö á laggirnar geysivinsælum söngleik
um Gunnar á Hlíöarenda.