Dagblaðið Vísir - DV - 03.08.2001, Síða 24

FÖSTUDAGUR 3. ÁGÚST 2001
r>v
Helgarblað
- Davíö Oddsson nefndi nafn þitt í vió-
tali viö DV um síðustu helgi og sakaói
þig um spillingu. Hverju svararðu þvl?
„Viötalið minnir á að það er tilefni til
að óska Davíð Oddssyni til hamingju
með að hafa setið samfellt i áratug á
stóli forsætisráðherra sem er ekki heigl-
um hent í hretviðrum íslenskra stjóm-
mála. Ég hefði getað komið i veg fyrir
það en kaus að gera það ekki. Hitt kom
mér á óvart að minn gamli samstarfs-
maður notaði tækifærið á þessari gleði-
stundu til þess að skipa mér á saka-
mannabekk með helstu afreksmönnum
sjálfstæðismanna í fyrirgreiðslupoti.
Þeir sem mig þekkja vita að ég er ein-
hver hundónýtasti fyrirgreiðslupotari
sem nokkum tíma hefur setið á Alþingi
Islendinga. Reyndar var rauði þráður-
inn í minni pólitík vörn og sókn gegn
fyrirgreiðslupoturum sem satt að segja
höfðu á mér litlar mætur, samanber
ræður Eggerts frá Bergþórshvoli sem
gjaman talaði eins og Kató gamli: „Að
lokum legg ég til að Jón Baldvin segi af
sér.“
Ég trúi þvi ekki að forsætisráðherra
hafi sakað mig um spillingu i trausti
þess að ég gæti ekki borið hönd fyrir
höfuð mér þar sem það er ekki til siðs
að sendiherrar munnhöggvist við ráð-
herra. Mér leyfist samt vonandi að bera
af mér sakir.
Ég gerði mig sekan
um að láta einhverjar
léttvínsflöskur af
risnukostnaði ráð-
herra í fertugsafmæli
ritstjóra Alþýðublaðs-
ins sem samkvæmt
flokkslögum Alþýðu-
flokksins var í þing-
flokki Alþýðuflokks-
ins. Hann var ekki
maður úti í bæ. Um
likt leyti kom fram opinberlega að sam-
ráðherra minn, Friðrik Sophusson,
kvartaði undan því að fundið væri að
því að hann gæfi gömlum bekkjarbræð-
um í glas. Um sama leyti kom einnig
fram að formaður Alþýðubandalagsins
hafði haldið fyrrverandi þingflokksfor-
manni, Lúðvík Jósepssyni, samsæti. Oft
hafa ráðherrar nýtt risnu sína til að
heiðra menn af minna tilefni en Lúðvík;
þeim er uppálagt að heiðra jafnt fegurð-
ardrottningar sem sigursæla briddsspil-
ara. Ef ég hefði haldið samstarfsmanni
mínum í þingflokki veislu í tilefni af af-
mælinu hefði enginn fundið neitt að
neinu."
- Hugleiddiröu hvort þú œttir að segja
af þér af vegna þessa máls?
„Já, en ég komst að þeirri niðurstöðu
að yfirsjónin væri of smá á mælikvarða
þeirra verka sem ég vann. Reyndar er
það svo að hefði ég gert það þá hefðu all-
ir ráðherrar íslandssögunnar frá Hann-
esi Hafstein til Davíðs Oddssonar orðið
að segja af sér. Samanburður við mál
Árna Johnsens kallar allavega á Qörugt
ímyndunarafl.
Þetta gefur mér tilefni til að rifja upp
annað mál sem var mér sýnu erfiðara.
Málið snerist um málaferli, kennd við
Magnús Thoroddsen. Verjandi hans,
Jón Steinar Gunnlaugsson hæstaréttar-
lögmaður, - maður úr innsta hring for-
sætisráðherra - beitti því í málsvörn
sinni fyrir Magnús að víða væri pottur
brotinn, spurðist fyrir um dularfulla
reikninga úr fjármálaráðherratíð minni
og dróttaði því að mér að ég hefði mis-
notað aðstöðu mína til að kosta afmæl-
isveislu konu minnar. Fjölmiðlar tóku
málið upp og þessar grunsemdir, að-
dróttanir og brigsl stóðu mánuðum sam-
an. Með eftirgangsmunum féllst Ríkis-
endurskoðun loksins á að rannsaka
málið og komst að þeirri niðurstöðu að
þessar aðdróttanir væru með öllu tilefn-
islausar. Ég var með öðrum orðum hafð-
ur fyrir rangri sök. Hæstaréttarlögmað-
urinn baðst aldrei afsökunar. Fjölmiðlar
með Stöð 2 1 fararbroddi báðust aldrei
afsökunar. En skaðinn var skeður. Stöð
2 efndi til skoðanakönnunar þar sem
spurt var: Hver er spilltasti stjómmála-
maður íslands? Og ég vann með miklum
yfirburðum. Þetta er dæmi um að fjöl-
miðlar hafa ekki alltaf rétt fyrir sér og
biðja sjaldnast afsökunar. En þeir eiga
líka að bera ábyrgð, ekki satt? Ekki síst
þegar þeim er fjarstýrt."
„ Viðtalið minnir á að það er tiiefni til að óska Davíð Oddssyni til hamingju með að hafa setið samfellt í áratug á stóli forsætisráðherra sem er ekki heiglum
hent í hretviðrum íslenskra stjórnmála. Ég heföi getað komiö i veg fyrir það en kaus að gera það ekki. Hitt kom mér á óvart að minn gamli samstarfsmaður
notaði tækifærið á þessari gleðistundu til þess að skipa mér á sakamannaþekk með helstu afreksmönnum sjálfstæðismanna í fyrirgreiðslupoti. Þeir sem mig
þekkja vita aö ég er einhver hundónýtasti fyrirgreiöslupotari sem nokkurn tíma hefur setiö á Alþingi íslendinga. “
stóð í mjög harkalegum deilumálum
sem komu við kaun margra í ríkisfjár-
málum, EES-samningnum, landbúnað-
armálum og fleiri málum. Ég sat svo
sannarlega ekki á friðarstóli. Það var
ekki lognmolfa í kringum mig. Kannski
situr eftir minning um mann sem var
ótvílráður og afdráttarlaus. Eiga menn
að sakna þeirra tíma?“
- Ég hef heyrt sögur um að þú munir
fara í framboð á Reykjanesi fyrir nœstu
kosningar.
„Hvaðan heyrir þú það? Ég hef ekki
heyrt það.“
- Ertu tilbúinn til þess?
„Ég segi eins og forsætisráðherra á
tíu ára starfsafmælinu: Engir menn eru
jafn óþolandi og þeir sem halda að þeir
séu ómissandi. Ég hef enga slika
komplexa. En það má kannski bæta þvi
við að sumir þessara manna með Mess-
íasarkomplexinn geta verið mjög sjarm-
erandi. De Gaulle var það, Gunnar
Thoroddsen var það.“
- Þú ert sjarmerandi
„Það eru þín orð en ekki mín - og ég
er ekki viss um að þú sért meirihluta-
manneskja.“
- Ætlar þú ekki að fara í pólitískt upp-
gjör á prenti, líkt og Steingrímur Her-
mannsson?
„Jú, mér finnst að ég eigi að gera það.
Mér frnnst ég skulda sjálfum mér, sam-
starfsmönnum mínum og framtíðinni
að leggja eitthvað í það púkk. Það yrði
skemmtileg saga - og verður þar af leið-
andi skemmtileg lesning og holl yngri
kynslóðum. Það er bara ekki tímabært,
ég hef enn svo mikið að gera. Þú nefnir
bók Steingríms. Ég tel hana hafa verið
afar gagnlega og vei unnið verk af höf-
undarins hálfu, Dags Eggertssonar.
Gagnrýnin snerist aðallega um það að
Steingrímur væri að segja sína sögu.
Hvaða aðra sögu átti hann að segja með
leyfi?"
- Eitthvað sem þér finnst ástæóa til að
taka fram aö lokum?
„Ég vil taka undir þau orð forsætis-
ráðherra að ekki sé hægt að kvarta und-
an landkostum á íslandi og ég er einnig
sáttur við mannkosti konu minnar.“
í viðtali við Kolbrúnu Bergþórsdóttur ræðir Jón Baldvin
Hannibalsson um stjórnmálaferilinn og íslenska
pólitík og svarar orðum Davíðs Oddssonar sem á dögun-
um sakaði hann um spillingu.
Straumar fyrirgreiöslunnar
- Heldurðu aó þaó þrífist mikil spill-
ing í stjórnmálum á íslandi?
„Það er ekkert land til þar sem ekki
þrífst einhver spilling. Það er vegna
breyskleika mannsins. En hvar er spiil-
inguna einkum að frnna í pólitík? Hana
er að finna hjá stjómmálamönnum sem
hafa aðstöðu til að úthluta almannafé,
skammta, mismuna, hygla og kaupa sér
atkvæði í kjördæmum. Stjómmálamenn
á Islandi hafa setið í bankaráðum, jafn-
vél verið bankastjórar, þeir hafa setið í
stjóm sjóða sem hafa það hlutverk að
úthluta fé. Þeir hafa verið settir í þá
stöðu að vera beggja vegna borðs þar
sem þeir eru leiddir í freistni. Sagði
ekki frelsarinn: „Eigi leið þú oss í
freistni heldur frelsa oss frá illu.“
Spilling viðgengst
líka í samskiptum
ftárhagslega öflugra
aðila við stjómmála-
menn og -flokka í
valdabaráttunni. Við
emm komin í þá
stöðu að kostnaður
við prófkjör og kosn-
ingar er orðinn mikill
og menn verða að
leita til fjársterkra að-
ila til að bera uppi þann kostnað. Þetta
býður hættunni heim og er alvarlegt
mál fyrir lýðræði í landinu. Kastljósi
ftölmiðla hér á landi hefur lítið verið að
þessu beint. Þeir hafa meira lagt sig eft-
ir upplýsingum um risnu og dagpeninga
sem líklega em smáaurar samanborið
við hina stóm strauma fyrirgreiðslunn-
ar. En það er vinnusparandi fyrir íjöl-
miðla.
Það má segja að mín pólitík og minna
samstarfsmanna hafi fyrst og fremst
beinst gegn þessu spillingarkerfi. Al-
þýðuflokkurinn skipaði til dæmis ekki
þingmenn í bankaráð. Gagnrýni okkar
á landbúnaðarkerfið byggðist ekki slst á
því að það væri spillt. Sömuleiðis þegar
kom að Byggðastofnun og fjöldamörgum
öðrum úthlutunar- og skömmtunar-
stofnunum. Barátta fyrir upptöku auð-
lindagjalds var barátta gegn mismunun
gagnvart atvinnufrelsi fólks og krafa
um að allir sætu við sama borð þegar
kom að kvótaúthlutun - aðgengi að auð-
lindinni.
Ef menn líta á þau stóra mál sem við
jafnaðarmenn beittum okkur fyrir und-
ir minni forystu eiga þau það flest sam-
eiginlegt að við vomm að reyna að opna
þjóðfélagið, draga úr einokun á flestum
sviðum, afnema höft og bönn, innleiða
almennar leikreglur og gera þjóðfélagið
sýnilegra og réttlátara. Okkur tókst það
til dæmis í EES-málinu sem hafði gífúr-
leg áhrif til bóta að því er varðar stjórn-
sýslu og réttarfar. Ég tel mig því hafa
hreinan skjöld eftir margar fólkormstur
um umdeild mál i íslenskri pólitík. Ég
er sáttur við þann árangur sem við náð-
um. Hann var mun meiri en kjörfylgið
eitt gaf tilefni til.“
- Telurðu þá að það hafi ekki verið
mistök að mynda Viðeyjarstjórnina?
„Það vora ekki mistök. Ég tel hins
vegar að það hafi verið mistök Stein-
gríms Hermannssonar og Ólafs Ragnars
að hafa snúið kosningabaráttunni 1991
upp í áróðursherferð gegn Evrópusam-
bandinu. Við Steingrímur unnum sam-
an að EES-samningnum og i stjórnar-
samstarfi með Alþýðubandalaginu.
Þessir flokkar hrakku síðan frá fyrir
kosningar og það með svo hatrömmum
hætti að ég hafði fyrir þvi full rök að
þeim væri ekki treystandi til að koma
EES-samningnum í gegn. Ég átti því
ekki annan kost en að mynda Viðeyjar-
stjómina. í því máli tók ég enga áhættu.
Ég mat það mikilvægara en forsætisráð-
herratign í vinstri stjóm sem hefði orð-
ið skammlíf."
Gamalt tukthús heillar ekki
- Nú hefur ekki tekist aó sameina
vinstrimenn í einn stóran jafnaðarmanna-
flokk - eru það ekki vonbrigöi fyrir þig?
„Ég dreg enga dul á það að ég er jafn-
aðarmaður en hins vegar er ég ekki
lengur stjómmálamaður. Ég virði
stjómmálin bara fyrir mér eins og hver
annar óbreyttur borgari. Mér sýnist það
vera staðreynd að upphaflega hugmynd-
in um að sameina ólík stjórnmálaöfl
vinstra megin við miðju hafi ekki tekist
í þessari lotu.“
- HvacI á Samfylkingin aó gera?
„Það þýðir ekki að spyrja sendiherra
í Washington að því. Spyrðu formann-
inn.“
- Saknarðu þess að
hafa ekki orðið forsœt-
isráóherra?
„Það getur verið
grafalvarlegt mál að
gera að gamni sinu.
Mér varð það á ein-
hverju sinni að segja í
gamni að ég hefði
lært til forsætisráð-
herra. Það var að vísu
ekki út í hött en þau
orð hafa fylgt mér síðan. Fáir fara út í
stjómmál án þess að hafa persónulegan
metnað í farteskinu. Hitt er jafnsatt að
þegar þeir hafa gegnt forystuhlutverki
þá er þeim metnaði út af fyrir sig sval-
að. Einhvem tíma sagði ég að utanríkis-
ráðuneytið væri yfirráðuneyti á íslandi.
Þáttur alþjóðamála, alþjóðasamninga,
væri orðinn svo yfirgripsmikill að hann
tæki yfir öll málasvið. Sá sem hefur ver-
ið utanríkisráðherra í mörg ár á sér
engan sérstakan draum um að færa sig
ofan af Rauðarárstíg niður í gamla tukt-
húsið við Lækjartorg. Hverju breytir
það?“
- Hittiröu ekki fólk sem segir að þú
eigir aö koma heim og í pólitíkina?
„Jú, það er eitthvað um það. Það eru
ýmsar skýringar á því. Ein er sú að góð-
ur er hver genginn. Menn era fljótir að
gleyma því að ég var í langan tíma trú-
lega umdeildasti stjómmálamaður
landsins. Alþýðuflokkurinn undir
minni forystu klofnaði undir lokin. Ég
Með hreinan skjöld