Dagblaðið Vísir - DV - 03.08.2001, Blaðsíða 28

28
FÖSTUDAGUR 3. ÁGÚST 2001
1>V
Helgarblað
Skattakóngurinn
sem vinnur einn
- Eiríkur Sigurðsson, skattakóngur íslands, fæddist með
silfurskeið í munni, tapaði fjölskylduveldinu í gjaldþrot
en reif sig upp aftur af mikilli hörku.
Arftakar Silla og Valda
/ Austurstræti 17, þar sem Silli og Valdi versluöu áöur, fóru Eiríkur og Matthí-
as Sigurössynir út í verslunarrekstur meö fööur sínum árlö 1976. Faöir
þeirra lést áriö eftir.
Eiríkur Sigurðsson, skattakóng-
ur íslands, vill vera fremstur í þvi
sem hann tekur sér fyrir hendur.
Honum er gert að greiða tæplega
100 milljónir króna í skatta vegna
tekna ársins 2000 og hann skarar
svo langt fram úr öðrum á þessu
sviði að næsti maður á listanum
er ekki að borga nema í kringum
20 milljónir sem er rétt um fimmti
hlutinn af skattreikningi Eiríks.
Eiríkur er ekki venjulegur mað-
ur og hann er ekki kominn þangað
sem hann er fyrir tilviljun heldur
með þrotlausri vinnu, þrjósku og
heppni en ekki síður með þeim
hæfileikum sem hann fékk i
vöggugjöf og mótuðust í uppeldi
hans. Eirikur hefur upplifað fá-
tækt og ríkidæmi með sterkari
andstæðum en margir jafnaldrar
hans og hefur unnið sig með harð-
fylgi og atorku úr úr kringum-
stæðum sem sennilega heföi beygt
marga aðra.
Sonur Sigurðar í Víðis
Eiríkur er fæddur 26. október
1955 og er því 46 ára gamall. Hann
er yngstur þriggja barna Sigurðar
H. Matthíassonar kaupmanns og
Vigdísar Eiríksdóttur konu hans.
Elst var systirin Ásta Guðrún, en
síðan komu bræðurnir Matthías
og Eiríkur.
Sigurður Hinrik, eins og faðir
þeirra hét fullu nafni, var feikna-
legar duglegur og drífandi maður
sem markaði spor í verslunarsögu
Reykjavíkur í nýlenduvöruverslun
eins og þær hétu þá, ekki síður en
Eiríkur sonur hans hefur gert.
Sigurður fluttist til Reykjavíkur
árið 1944 ofan af Akranesi og hóf
störf í Kiddabúð í Austurstræti. Þá
var fyrsta verslunarkeðjan í mat-
vöru að verða til á íslandi undir
handleiðslu Silla og Valda sem
áttu búðir um allan bæ. Sigurður
vann sig upp hægt og bítandi og
Til vctr samningur milli
Eiríks og Jóhannesar í
Bónus um að hvor mcetti
kaupa hinn út með 20%
dlagi. Þetta ákvceði hugð-
ust Hagkaupsmenn nú
nota sér og losna við Ei-
rík út úr dœminu og
eignast þannig hina ný-
stofnuðu verslunarkeðju
og buðu honum 7 millj-
ónir fyrir hans hlut í
Vöruveltunni. Öllum að
óvörum dró Eiríkur upp
tékkheftið og jafnaði
kaupverðið og keypti
75% hlut Hagkaups-
manna ogjóhannesar
fyrir 21 milljón, bœtti
20% við og varð þannig
einn eigandi sinna versl-
ana. Þetta kom mönnum
í opna skjöldu enda stutt
síðan Vöruvéltan var
stofnuð og mun Hag-
kaupsmönnum hafa lík-
að þetta stórilla en fengu
ekki að gert.
keypti árið 1951 litla hverfisversl-
un á Fjölnisvegi 2 af Sigurbirni
Þorkelssyni og fleirum. Sú verslun
hét Vísir en matvöruverslun með
því nafni hefur verið rekin í
Reykjavík næstum alla 20. öldina,
meðal annars á Laugavegi 2, sem
margir kannast við.
Sigurður breytti nafni búðarinn-
ar lítið því hann kallaði hana Víði
og við hana var hann kenndur til
dauðadags. Sigurði gekk vel að
versla og 1963 réðst hann í það
stórvirki að reisa litla verslunar-
miðstöð í Starmýri 2 sem hann
kallaði Víði og var opnuð 1965 en
hverfið var þá að byggjast upp sem
óðast og nægur markaður.
Bræöur með svuntu
Bræðurnir Matthías og Eiríkur
fóru ungir að vinna í Víði og hafa
eflaust böðlast með strigasvuntur
við að vigta upp kartöflur og
pakka kjötfarsi ef þeir voru ekki
að svitna á níðþungum sendlareið-
hjólum en þetta var meðal þess
sem fólst í því að vera „innanbúð-
ar í nýlenduvöruverslun“ eins og
það var kallað á þessum tímum.
Þeir voru líka kenndir við búðina
eins og faðir þeirra og margir
þekktu þá undir nafninu „Víðis-
bræöurna".
Þetta voru þeir tímar þegar all-
ar húsmæður voru heima að gæta
bús og barna, elda tvlréttað í há-
deginu og drekka kaffi hverjar hjá
annarri og reykja filterlausar
Camel. Þeirra daglegi rúntur var I
mjólkurbúð, í fiskbúð og nýlendu-
vörubúð. Ef húsmæðurnar voru
ánægðar gekk kaupmanninum vel
og Sigurði í Víði gekk vel og ekki
spillti að eiga tvo harðduglega
syni sem augljóslega voru með
kaupmennskuna í blóðinu eins og
faðirinn.
Kaffi í líkkistu
Á þessum árum gekk oft á með
miklum verkfallsátökum og þá var
oft hart barist og kaupmenn lögðu
á sig ómælt erfiði til þess að hús-
mæðurnar yrðu ekki kaffilausar.
Þannig lifir sú saga af Sigurði í
Víði og Kristjáni kaupmanni í
Krónunni á Vesturgötu að þeir
hafi flutt fulla líkkistu af Braga-
kaffi norðan af Akureyri fram hjá
þungbrýnum verkfallsvörðum við
Vesturlandsveg sem heilsuðu fán-
anum í virðingarskyni.
Árið 1976 færði Sigurður síðan
út kvíarnar og keypti hina gríðar-
stóru matvöruverslun Silla og
Valda í Austurstræti 17 og nú í fé-
lagi viö syni sína tvo sem voru rétt
skriðnir yfir tvítugt þegar þetta
gerðist. Þetta var stór biti að
takast á við, nýlegt húsnæði í
hjarta bæjarins og mikil umsvif og
velta.
Faðirinn fellur frá
Það varð fjölskyldunni allri tals-
vert reiðarslag þegar Sigurður
varð bráðkvaddur á leið heim til
sín úr vinnu á laugardagskvöldi
17. júli 1977 aöeins 52 ára að aldri.
Þaö kom í hlut bræðranna að
taka við rekstri fjölskyldufyrir-
tækisins og var talsvert lagt á
þeirra herðar en þótt þeir væru
vanir verslunarrekstri hafði hvor-
ugur þeirra aflað sér langskóla-
menntunar á þvi sviði og höföu
þegar þarna var komið sögu í
flestu lotið forystu föður síns.
Þeir bræður, einkum undir for-
ystu Eiríks, ákváðu nokkrum
árum seinna að feta i fótspor föður
sins og færa út kvíarnar og hófu
byggingu mikillar verslunarmiö-
stöðvar í Mjódd sem reis af grunni
á árunum eftir 1980 og þar var Víð-
ir í Mjódd opnuð í desember 1984 á
miklum erfiðleikatimum í ís-
lensku atvinnulífi þegar verðbólga
var mikil og vextir sligandi þung-
ir.
Móðirin missti húsið
Eiríkur hefur seinna viðurkennt
1 viðtölum við fjölmiðla að hann
hafl ekki haft reynslu og þroska til
þess að takast á við þetta verkefni
og þarna hafi þeir bræður reist sér
og fjölskyldunum hurðarás um
öxl. Reksturinn í Mjódd var þeim
erfiður og eftir tveggja ára rekstur
stóðu „Víðisbræður" frammi fyrir
algeru gjaldþroti og töpuðu ekki
aöeins aleigu sinni heldur eignum
allrar fjölskyldunnar. Húseignir
fjölskyldunnar voru seldar ofan af
þeim og öldruð móðir systkinanna
missti meðal annars húseign sína
og allar eigur. Gjaldþrotameðferð-
inni lauk 1989 og það var einkum
Búnaðarbankinn sem gekk þar að
skuldum sínum.
Þetta varð mikið reiðarslag og
álitshnekkir og á þessum tima
gekk Eiríkur í gegnum mjög erfiða
tíma og hafði um tíma enga at-
vinnu né vilja til þess að leita sér
að lifibrauði. Hann missti stjórn á
áfengisneyslu sinni á þessum tíma
og útlitið var sannarlega ekki gott.
Hann hefur síðan til þessa dags
sótt AA fundi vikulega.
Eiríkur sagði í viðtali við
Frjálsa verslun fyrir rúmum
tveimur árum um þessa reynslu:
„Þegar maður lendir í svona erf-
iðleikum verður maður að taka
ákvörðun, annað hvort nær maður
sér af stað aftur eða situr eftir. Ég
ákvað að horfa fram á við og var
svo lánsamur aö ná mér aftur á
flug...Ég átti reynsluna - það var
það eina sem ég átti.“
Áður en gjaldþrotið varð átti Ei-
ríkur risavaxið einbýlishús í Hól-
unum og ók á dýrum jeppa. Eftir
gjaldþrotið leigði hann kjallara í
Breiðholti og skrölti á gömlum
Fiat til vinnu sinnar.
Hver vill ráöa gjaldþrota
kaupmann?
Þegar Eiríkur kom aftur út á
vinnumarkaðinn fór hann að gera
það sem hann kunni best, að vinna
í matvöruverslun. Fyrst réðst
hann til starfa hjá Kjötmiðstöðinni
í Garðabæ en var ekki sérlega
heppinn með næsta vinnuveitanda
því hann gerðist starfsmaður
Miklagarðs sem þá brölti áfram á
brauðfótum inni við Sund en Sam-
band íslenskra samvinnufélaga,
eigandi hans, þá þegar illa haldið
af þeirri uppdráttarsýki sem siðar
lagði það í gröfina.
Jafnframt þessu lagði Eirikur fé
til hliðar en það var staðfastur
ásetningur hans og eiginkonu
hans, Helgu Gísladóttur, að hefja
einhvern tímann aftur eigin at-
vinnurekstur. Þeir Víðisbræður
fóru þarna ólíkar leiðir því Matth-
ías, bróðir Eiríks, hefur alltaf unn-
ið hjá öðrum verslunum síðan
gjaldþrotið varð og er i dag fram-
kvæmdastjóri hjá Nóatúni.
Mikligarður um koll
Þegar Mikligarður valt um koll í
lok árs 1990 stóð Eiríkur því aftur
uppi atvinnulaus. Hann var þó
kominn vel af stað við að leggja til
hliðar í svolítinn sjóð svo staða
hans var nokkuð betri en eftir
gjaldþrot Víðis.
Annað sem hafði breyst var að
ekki voru lengur lagðar hömlur á
opnunartima matvöruverslana en
Eiríkur hafði lengi haft hugmynd-
ir um að róa á þau mið með nýjum
hætti og hann hafði lengi velt fyr-
ir sér hugmyndum um að stofna
verslunarkeðju sem legði áherslu
á langan opnunartíma líkt og hin-
ar frægur 7-11 í Bandaríkjunum.
Eiríkur leitaði því til gamals
kunningja síns úr matvörubrans-
anum, Jóhannesar Jónssonar sem
þá var að hasla sér völl í matvöru-
verslun á ný eftir nokkur áföll og
hafði nýlega opnað lágvöruversl-
anir undir nafninu Bónus sem
margir töldu að myndu spjara sig
allvel.
Jóhannes þekkti Eirík vel síðan
á Víðisárunum og segist í samtali
við DV hafa haft fulla trú á honum
til góðra hluta. Það varð úr að þeir
félagar stofnuðu helmingafélag um
fyrirtækið Vöruveltuna ásamt
Helgu, eiginkonu Eiríks og fyrsta
10-11 verslunin var opnuð viö
Engihjalla í Kópavogi þann 10. 11.
eða 10 nóvember 1991. Eiríkur seg-
ist hafa lagt sparifé sitt allt á þeim
tíma, 1,8 milljónir, í reksturinn.
Hann hefur þetta í blóöinu
„Eiríkur er öndvegis verslunar-
maður og hefur þetta í blóðinu.
Hann kann að hugsa eins og við-
skiptavinur og getur þess vegna
sett vöruna fram á þann hátt sem
geðjast kúnnunum. Samstarf okk-
ar var alla tíð afbragðsgott," sagði
Jóhannes Jónsson, kenndur við
Bónus, þegar hann rifjaði upp
þessa tíma í samtali við DV.
Eiríkur sá um rekstur búðarinn-
ar en Helga vann á skrifstofunni
og saman lögöu þau nótt við dag
en þau eiga þrjá syni fædda á ár-
unum 1979 til 1987. Einu sinni
meðan 10-11 var í þeirra eigu var
ráðinn fjármálastjóri sem staldr-
aði við i þrjá mánuði. Að öðru
leyti var yfirstjórnin aðeins við
skrifborð Helgu og Eiríks.
„Eiríkur er ofboðslega mikill
kaupmaður og þau hjónin unnu
myrkranna á milli við að byggja