Dagblaðið Vísir - DV - 08.08.2001, Side 13

13
MIÐVIKUDAGUR 8. ÁGÚST 2001
DV
Slegist með skáldskap
Mikið má vera ef Hall-
grímur Helgason hefur ekki
haft veður af nýjustu keppn-
isíþróttinni í Bandaríkjun-
um þegar hann skrifaði það
frábæra verk Skáldanótt
sem sýnt var í Borgarleik-
húsinu í fyrrayetur og verð-
launað af DV. íþróttagreinin
heitir á máli þarlendra
„poetry slam“ sem þýða
mætti með skáldaglammi
(með kærri kveðju til Einars
skálaglamms) og er fólgin í
því að keppendur fara með
eigin skáldskap á sviði í
þrjár mínútur og tíu sekúnd-
ur, alls ekki sekúndu lengur
en mega vera skemur.
Keppendur eru gjarnan
tíu, þeir fá að sanna hæfi-
leika sína í tveimur lotum og
loks er úrslitakeppni milli
tveggja keppenda, rétt eins
og í Skáldanótt. Þessa tvo
keppendur velja áheyrendur
og þeir velja líka sigurvegar-
ann. Ekki er leyfilegt að nota
hljóðnema, ekki heldur bún-
inga eða annan sviðsbúnað
og ekki tónlist. Ljóðlistin
ríkir ein, framkölluð af rödd
skáldsins sjálfs, og áheyr-
endur láta ánægju sina og
óánægju í ljós þegar í stað og
spara þá ekki hávaðann, púa
niður skáld sem er leiðinlegt
eða fer fram yfir tímann.
Gegn leiðinlegum
Ijóöalestri
„Skáldaglamm" er ekki
splunkunýtt fyrirbæri.
Bandaríska ljóðskáldinu og
byggingarverkamanniniun
Marc Smith datt þetta í hug
árið 1986 sem lausn undan
hundleiðinlegum heföbundn-
um ljóðalestrum og hóf þá
þegar skipulagðar uppákom-
ur í djassklúbbinum Grænu
myllunni í Chicago. Þessi ný-
stárlega keppnisgrein varð
strax vinsæl og undanfarin
tíu ár hafa bandarísku stór-
borgimar keppt innbyrðis í
skáldaglammi. Nú er greinin
að breiðast út í Evrópu, 11. ágúst verður til
dæmis landsleikur milli Danmerkur og Svíþjóð-
ar í Malmö! Þetta er eitthvað sem við ættum að
flytja inn og aldrei að vita nema óánægðir boxá-
hugamenn gætu sætt sig við skelli með skáld-
skap.
Frægasta skáldaglamm Bandaríkjanna er tæp-
lega þrítug stúlka, Staceyann Chin, sem
skemmtOeg kvikmynd var sýnd um í danska
sjónvarpinu í júlilok. Staceyann er eins og eftir
A5 búa til nýja
manneskju
Þessi ömurlega bernska
hefur nýst Staceyann afar
vel í skáldskapnum. Formið
á skáldaglammi hentar vel
sorglegum sögum sem má
flytja á ágengan og reiðileg-
an hátt, því reiði virðist
meira áberandi í skálda-
glammi en til dæmis fyndni.
Flutningurinn minnir á
rapp, takturinn ekki eins
reglulegur en þó skýr, rímið
ekki eins áberandi, þó virð-
ast ljóðin yfirleitt lauslega
bundin með endarími en
stundum er alllangt milli
rímorða.
„Ég elska orð og mannleg
samskipti," sagði Staceyann
í sjónvarpinu og sannarlega
kann hún að fara með orð.
Hún flytur ljóðin sín með
miklum sannfæringarkrafti,
ljóð um bernskuárin og móð-
urmissinn, ljóð um fátækt
og niðurlægingu, um að
vera hafnað, ekki einu sinni
heldur hvað eftir annað. Og
svo ljóð um að rísa upp á ný,
búa til úr sér nýja mann-
eskju úr því sú gamla var
svona einskis metin, ljóð um
frelsun skáldskaparins og
heit og opinská ástarljóð til
kvenna. Hún segist reyna að
fyrirgefa mömmu sinni -
eins og dætur fyrirgefí ævin-
lega mæðrum sínum - enda
hafi mamma hennar
kannski gefið henni meira
en séð verði í fljótu bragði.
Þegar hún fór tók hún nefni-
lega með sér allar reglumar
sem góðar mæður innprenta
dætrum sínum um að vera
þægar og góðar. ...
Og hver er þá leiðin til
frægðar í skáldaglammi? Að
skrifa ljóðin með blóði - að
yrkja ljóð sem eru svo heið-
arleg að þau skella áheyr-
endum um koll. En augljóst
var þegar fylgst var með
stúlkunni að það er engin
tilviljun að hún skuli hafa
tekið forystuna í sinni
íþróttagrein. Hún er hörkuleikkona og ljóða-
flytjandi - en hún er fyrst og fremst það sem
kallað er „skáld gott“.
Silja Aðalsteinsdóttir
Þeir sem hafa áhuga á aö kynnast skáldaglammi á
heimavelli gætu leitað uppi Nuyorican Poets Café á Man-
hattan í New York. Þann 22. og 24. ágúst veröur
Staceyann Chin meö eins manns sýninguna Unspeakable
Things í Café Teatret viö Skindergade í Kaupmannahöfn.
DV-MYND INGÓ
Skáldaglamm í Skáldanótt
Mikiö má vera ef Hallgrímur Helgason hefur ekki haft veöur af nýjustu keppnisíþrótt Banda-
ríkjamanna, „poetry slam“, sem á íslensku mætti nefna skáldaglamm. Staceyann Chin fer
framarlega í flokki í íþróttagreininni en síðar í mánuöinum veröur hún meö sýningu í Kaup-
mannahöfn. í nýlegu viðtali sagöi Chin: „Ég vil yrkja Ijóð sem New York Times þorir ekki aö
birta vegna þess aö það gæti hrundiö afstaö byltingu. ... Ég vil vera stúlkan sem foreldrar
þínir nota sem dæmi um slæma fyrirmynd. ..." Myndin er úr sýningu Leikfélags Reykjavíkur á
Skáldanótt eftir Hallgrím Helgason.
pöntun: fátæk (a.m.k. áður en hún varð fræg),
svört og lesbísk - vantar bara hjólastólinn! Hún
er frá Jamaica, alin upp á vergangi og kom til
Bandaríkjanna fyrir fjórum árum til að finna
móður sína sem yfirgaf hana barnunga. Einu
sinni höfðu þær mæðgur sést eftir það því móð-
irin kom í stutta heimsókn á heimaslóðir þegar
stelpan var níu ára. Svo fór hún aftur og sendi
ekki einu sinni póstkort. Faðirinn var kínversk-
ur og gekkst aldrei við dótturinni.
Impressjónistar á Netinu:
Ægifögur óreiða
Listamenn eru í æ ríkari mæli að færa tjáningu
sína inn á Netið en með misjöfnum árangri þó.
Nýlega var fjallað um tvo listamenn í New York
Times en þeir eru báðir með sýningar á Netinu
þar sem þeir nota tjáningartæki vefjarins í list-
sköpun sinni. Simon Biggs sýnir verkið Babel á
www.babel.uk.net og Michael Atavar sýnir verkið
.sciis á www.atavar.com/sciis. Sýningar þeirra
eru opnaðar á svipuðum tíma og kvikmynda- og
tölvufyrirtæki opna árlega sýningu sína,
Siggraph, í Los Angeles. Sýningar Biggs og Ata-
var eru þó alls óskyldar Siggraph þar sem tölvu-
fyrirtækin leggja sem mest á sig til þess að ná að
falsa raunveruleikann á eðlilegan hátt. Biggs og
Atavar eru frekar í ætt við impressjónistana, þó
hvor á sinn hátt.
Babels-bókasafniö
Sagan af Babelsturninum hefur ætið verið lista-
mönnum hugleikin og á þau fengsælu mið rær
Simon Biggs einnig. Verk hans hefur sterk tengsl
við sögu Jorge Luis Borges, Babels-bókasafnið. í
sögunni segir frá bókasafni sem inniheldur
hverja ögn af upplýsingum úr fortíð og framtíð. 1
upphafi er lýst mikilli hamingju sem snýst að lok-
um upp í örvæntingu því ómögulegt er að koma
reglu á upplýsingamar.
Tengsl verksins við bókasafnið eru svo sterk að
hann Simon Biggs fékk sérfræðinga hjá Dewey
Decimal System til að forrita það og búa til teng-
ingarnar sem verkið samanstendur af.
Þegar komið er inn á síðuna fljóta hvítar tölur
um á svörtum grunni og þegar músarbendillinn
er látinn á tölurnar kemur i ljós að þær eru inni
í teningi. Fljótlega birtast Ijósir teningar sem aðr-
ir gestir síðunnar stjórna með tölvum sínum en
tíu manns geta verið á síðunni í einu.
Simon Biggs segir að hann hafi með verki sínu
viljað að fólk fengi á tiliinninguna að það væri
týnt í upplýsingum og að það yrði yfir sig hrifið
að ægifegurð óreiðunnar. „Óendanleiki talna hef-
ur fletjandi áhrif,“ segir Biggs, „sem gera það að
verkum að allt verður jafnt. Og vefurinn hefur
þessi sömu áhrif á ákveðinn hátt“.
Hægt á tímanum
Verk Michaels Atavar er ólíkt Babel að þvf
leyti að í stað harðra „ónáttúrulegra" teninga
blasir draumkennt þrívíddarlandslag við áhorf-
andanum. .sciis (borið fram skæs) gerir því aðrar
kröfur til þess sem á horfir. Verkið er fremur
hægt og ekki er möguleiki að stytta sér leið með
músarklikki í gegnum sex stiga framvindu. I upp-
hafi fylgir áhorfandinn rauðum vegi sem liggur
eftir bláum himni. Þar eltir hann tvö vélmenni
sem eru það síðasta sem hann sér af „raunveru-
leikamenguðum" verum í þessu verki. Það er
erfitt að halda sér á veginum þannig að líkast til
mun áhorfandinn „falla“ inn í endalausa litadýrð.
Atavar segir að þegar hann hafi virt fyrir sér
litina sem birtust honum á tölvuskjánum hafi
hann langað til að sökkva sér ofan í dýpi þeirra.
Atavar er fyrrum gjörningalistamaður og á lista-
mannsferli hans hefur hans meginviðfangsefni
verið tíminn. Að nokkru leyti flytur verkið .sciis
áhorfandann aftur í tímanum því það neyðir fólk
til að bíða, alveg eins og á upphafsárum Netsins
þegar stundum var talað um að www stæði fyrir
World Wide Wait.
2001 hefur að margra mati verið gott ár fyrir
þrívíddarlistaverk á Netinu. Kannski er komið að
því að Netið verði að alvöru listgrein.
Byggt á New York Times.
__________Menning
Umsjön: Sigtryggur Magnason
Filmundur með
sítt að aftan
Það er eins
gott að Duran
Duran kynslóð-
in fari að stilla
gangráðana
sína því um
helgina verður
Filmundur með
sérstaka „sítt að
aftan“ dagskrá í
Háskólabíói.
Hátíðin hefst með hátíðarsýningu
á Flashdance á fimmtudag klukk-
an hálfátta þar sem Jennifer Beals
sló eftirminnilega í gegn þótt ekki
hafi sést mikið af henni síðan.
Meðal annarra mynda sem sýndar
verða á hátíðinni eru Footloose
sem skartar Kevin Bacon í aðal-
hlutverki (hver man ekki eftir
Kenny Loggins-laginu), Dirty
Dancing (I’ve had the Time of my
Life), Beverly Hills Cop með hin-
um óborganlega Eddie Murphy,
Absolute Beginners með David
Bowie og Top Gun með Tom Cru-
ise og Kelly McGillis sem fáir
muna eftir. Filmundur veitir því
fortíðarflklum, fólki á þrítugs- og
fertugsaldri, tækifæri til að rifja
upp gullöld kvikmyndanna.
Nýtt tmm
í þriðja
tölublaði
tmm er með-
al annars
flallað um
Beinamálið
1946 þar sem
því er haldið
fram að
Jónas Hall-
grímsson
hvíli ekki (allur) í þjóðargrafreitn-
um á Þingvöllum. „Leifar hins
jarðneska vísindamanns og skálds-
ins, sem var ástmögur íslands, eru
í tveimur löndum og þremur jurta-
görðum Herrans," skrifar sr. Ágúst
Sigurðsson á Prestbakka, sem var
átta ára þegar komið var með kistu
Jónasar Hallgrímssonar til Möðru-
valla, þar sem faðir hans þjónaði.
Ágúst rifjar upp ýmsar staðreynd-
ir um dauða Jónasar, deilurnar
um heimflutning beina hans og
hvort þau skyldu grafin á Þingvöll-
um eða í heimasveit hans, við
Bakkakirkju í Öxnadal. Hann
minnist leynimakks og yfirhylm-
inga og setur fram vísbendingar
um afdrif beina skáldsins. Ágúst
heldur því fram og rökstyður að
bein skáldsins hafl aldrei endað á
Þingvöllum - a.m.k. ekki öll, höf-
uðkúpan muni enn vera í Kaup-
mannahöfn og einhver bein liggi
grafin í Öxnadal.
í tímaritinu er einnig fjallað um
menningu sem atvinnugrein.
Ágúst Einarsson fjallar um hlut-
deild menningarmála í hagkerfinu
og bendir á að menningin skilar
álika miklu (1,90%) til landsfram-
leiðslunnar og hefðbundinn land-
búnaður (1,96%). Ágúst bendir á
áhugaverðar leiðir til að auka um-
svif menningar og sundurgreinir
það sem kallað er menning. í ljós
kemur að íþróttir mynda 28%
menningarstarfs í landinu, happ-
drætti 14% og hljóðvarp og sjón-
varp 33%. Flest störf í menningar-
geiranum, skv. hagtölum, eru í
íþróttum! Hefðbundin listsköpun
einyrkja, eins og rithöfunda, list-
málara, myndhöggvara og tón-
skálda, er ekki með háa hlutdeild í
framlagi menningar til landsfram-
leiðslunnar, eða 3%. (Nýjustu tölur
eru frá 1997.)
Annað efni tmm er fjölbreytt:
Haldið er áfram að ræða um frelsi
listamanna til að sækja hugmynd-
ir í umdeild listform eða stefnur. I
framhaldi af því er litið á sýningu
á höggmyndalist Þriðja ríkisins.
Fjallað er um Línu langsokk sem
ofurmenni Nietzsches, kúbverskar
bókmenntir, norrænt glæpasagna-
þing og Eyjólf Einarsson myndlist-
armann. Umberto Eco skrifar um
fótbolta, birt er smásaga og fram-
haldssaga og margt fleira.
Ritstjóri tmm er Brynhildur Þór-
arinsdóttir.