Dagblaðið Vísir - DV


Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.2001, Qupperneq 11

Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.2001, Qupperneq 11
11 FIMMTUDAGUR 9. ÁGÚST 2001________________________________________ DV __________________________________________________________Hagsýni Sveppatínsla: Skemmtilegt tómst u ndagaman - segir Guðríöur Gyða Eyjólfsdóttir sveppafræöingur Nú er sá tími sem áhugafólk um sveppatínslu er á ferð en hægt er að stunda þessa iðju frá miðju sumri og fram á haust. Sveppir út úr búð eru dýrir og því ágæt búbót að næla sér í villta sveppi, frysta þá og eiga í súpur og sósur í vetur. Veðurfar skiptir miklu máli þegar sveppir eru tindir. Best er að vera á ferð í þurru veðri, og þá helst nokkrum dögum eftir rigningu því þá er sprettan góð. I rigningu verða sveppirnir blautir og erfitt að hreinsa þá og ef of hlýtt er í veðri skemmast þeir fyrr. Um 6-800 tegundir af stærri sveppum hafa verið skráðar hér- lendis þannig að þær tegundir sem fólk borðar hér á landi og auðvelt er að ná sér í eru aðeins lítið brot af flórunni. Sveppatínsla er mjög gott tómstundagaman, fjölskyldan getur öll farið saman út í náttúruna og dundað sér við að tína. Þó er tölu- verð vinna fólgin í hreinsuninni, bæði þegar sveppirnir eru tíndir og eftir að heim er komið. Eitursveppir nokkuð algengir Guðríður Gyða Eyjólfsdóttir er sveppafræðingur á Náttúrufræði- stofnun íslands og hefur hún gert töluvert að því að tína sveppi til notkunar í matargerð. Hún segir að fjöldi þeirra sem stunda sveppa- tínslu fari sífellt vaxandi og sú þró- un hafi haflst upp úr 1980. Fyrr en þá hafi ekki verið siður eða hefð fyr- ir sveppatínslu hér á landi. „Birki- skógamir hér eru þó fullir af alls kyns sveppum, eins og t.d. kúalubb- anum sem vex með birki út um allt. Hann er ágætur ætisveppur ef mað- ur nær honum á undan flugunum og lirfunum." Aðspurð segir Guðríöur að þeir sem séu að byrja í sveppatínslu ættu að reyna að finna reyndan að- ila og fá að fylgja honum. Ekki sé skynsamlegt að rjúka af stað og tína alla sveppi sem maður finnur og undrast svo ef maður verður veikur eftir að hafa borðað þá. Sumir virð- ast halda að ekki séu til eitursvepp- ir á íslandi en það sé hin mesta firra því þá sé viða að finna. Lítill útbúnaður Þó að búnaður til sveppatínslu sé ekki flókinn er að mörgu aö hyggja. „Þeir sem ætla aö tína sveppi þurfa að fá sér víöbotna körfu því ekki má tína þykkt lag í hvert ílát, þá kremj- ast þeir sem liggja neðst. Ef tina á margar tegundir er gott að setja ein- hvers konar laust skilrúm í körfuna eða vera með fleiri en eina. Körfur eru hentugar því ilátið þarf að vera hart og loftandi. Annað sem nauð- synlegt er að hafa meðferðis þegar farið er af stað er lítill beittur hníf- ur. Bestir eru svokaliaðir skræli- hnífar því sveppirnir eru gróf- hreinsaðir úti í náttúrunni og allt ruslið af þeim skilið eftir. Guðríður segir að þó sveppatínslan verði sein- legri fyrir vikið sé í raun mikill tímasparnaður fólginn í þessari hreinsun. „Ef sveppirnir eru settir skítugir i körfuna þá smitast óhreinindin af þeim á alla hina og vinnan verður töluvert meiri eftir að heim er komið og lokahreinsun fer fram.“ Ungir sveppir bestir Sveppimir eru teknir heilir upp, þ.e. ekki er skorið á stilkinn. í sum- um tilfellum, eins og þegar um er að ræða lerkisvepp og furusvepp, er einfaldlega tekið um stilkinn og honum snúið aðeins þannig að hann losni. Aörar tegundir eru teknar Kúalubbi Hann á það til að maðka fljótt og því er hann bestur ungur og óskemmdur. ofnæmisviðbrögð og þvi er best að fara með gát og ekki blanda mörg- um tegundum saman fyrr en maður veit að maður þolir þær allar. Sveppirnir þurfa jafnframt að vera ferskir og best er að hreinsa þá og ganga frá þeim sama dag og þeir eru tíndir. Sveppir sem búið er að geyma í meira en sólarhring geta upp þannig að hnífnum er stungið ofan í jörðina, undir stilkinn og sveppinum lyft upp. Eftir það er hann snyrtur, öll laus óhreinindi burstuð af og skorið neöan af stilkn- um ef hann er illa farinn. Eins þarf að hreinsa slímlag af hatti furu- sveppsins, en það getur verið 1-2 mm þykkt. Slímlag þetta finnst einnig á öðrum sveppum, sérstak- lega ef þeir eru i röku umhverfi. Til að hreinsa slímið er brúna laginu á hattinum svipt af þannig aö eftir stendur hvítur hattur. Guðríður segir að einungis ætti að safna ungum og ferskum svepp- um því að þeir séu besta hráefnið. „Ef þeir ná að verða of stórir byrja þeir að skemmast. Þá verða þeir lin- ir og oft má finna merki um lirfur í þeim. Sé grunur um slíkt er svepp- urinn klofinn í herðar niður og þá ætti að sjást hvort lirfur hafi veriö á ferð. Ég vil brýna fyrir fólki að ganga vel um náttúruna, skilja gamla sveppi eftir og láta þá allra yngstu vera svo aðrir geti tínt þá. Farið með gát Þegar sveppirnir eru greindir þarf að skoða umhverfi þeirra þvi margar tegundir má þekkja af vaxt- arstað þeirra. Til dæmis vaxa lerki- sveppir við lerki og furusveppir við furu. Kúalubbinn finnst helst við birkitré. „En þess ber að gæta að fjöldi annarra sveppa vex t.d. með birki og eru sumir þeirra eitraðir og geta valdið mikilli magapínu, auk annarra slæmra eiturverkana. Því tínir maður og borðar bara þær teg- undir sem maður þekkir og veit að eru góðar.“ Guðríður Gyða segir jafnframt að þegar fólk er að prófa nýjar tegundir ætti það einungis að neyta einnar tegundar og þá í litlu magni. „Stundum kemur það fyrir að einstakar tegundir sveppa vekja verið varasamir því þeir eru við- kvæm ferskvara." Guðriður Gyða vill vekja athygli fólks á svokölluðum lummusveppi sem vex víða á höfuðborgarsvæð- inu. í eldri bókum er hann talinn meðal matsveppa ef hann er soðinn en nú er berlega að koma í Ijós að hann er eitraður. Því ætti enginn að leggja hann sér til munns. Lummu- sveppurinn er stór, brúnn og með innundið hattbarð. Skrapaö og skorið Þegar heim er komið eftir vel heppnaða tínslu eru sveppirnir hreinsaðir vel, skemmdir skornar úr og gáð að möðkum. „Yfirleitt eru þeir ekki þvegnir þar sem þeir draga svo mikið vatn í sig heldur skrapar maður og sker,“ segir Guð- ríður Gyða. „Ég hef sjálf vanið mig á aö taka himnurnar af furusveppn- um og lerkisveppnum en það eru ekki allir sem nenna því. Ef himnan er hins vegar látin vera á er notað- ur rakur klútur til að þurrka óhreinindi af hattinum. Síðan er skrapað utan af stafnum og skorið neðan af honum. Þegar þessu er lok- ið eru sveppirnir grófsaxaðir. Ef geyma á sveppina til vetrarins eru þeir skornir gróft niður, settir á steikarpönnu og hitaðir við vægan hita. Gæta þarf þess að hræra vel í þeim svo þeir festist ekki við botn- inn. Eftir nokkrar mínútur eiga þeir að vera orðnir nokkuð þurrir og þá eru þeir kældir og frystir í mátulegum pakkningum. Einnig er mögulegt að smjörsteikja sveppina áður en þeir eru frystir en það stytt- ir geymsluþol þeirra töluvert mikið. En eigi að kæta bragðlaukana í ná- inni framtíð hentar smjörið vel þar sem það dregur fram sveppabragð- ið. -ÓSB Glöð kartafia Eins og sjá má er „ Eyjólfur“ hinn hressasti náungi en hann var ekki sérstaktega glaöur, maðurinn sem ætlaði að gæða sér á kartöflunni sem var svona skreytt. Óvæntur glaðningur: „Eyjólfur" á kartöflunni undir álpappírnum Um helgina fóru nokkrir félagar í ferðalag eins og svo margir aðrir. Var ákveðið að grilla í ferðinni og á leiðinni út úr bænum komu þeir við í verslun í Mosfellsbæ og keyptu í matinn. Meðal þess sem keypt var voru bökunarkartöflur frá Ágæti sem þegar var búið að pakka í álp- appír. Á laugardeginum var síðan grillað og þegar kartöílurnar voru tilbúnar og álpappírinn tekinn af þeim kom listaverkið, sem sjá má á myndinni, í ljós. Einhver hefur greinilega gert það að leik sínum að teikna andlit og líma lítinn bút af heftiplástri á kartöíluna, áöur en henni var pakkað. Á hina hlið kart- öflunnar var síðan skrifað nafnið „Eyjólfur". Það er skemmst frá því að segja að ekki var þessi kartafla étin en aðrar sem keyptar voru á sama tíma reyndust í lagi. -ÓSB Furusveppur Furusveppurinn er oft með stímhúö á hattinum og best er að hreinsa hana af um leið og sveppurinn hefur verið tíndur. Lerkisveppur Hann er ágætur ætisveppur en best er að tína einungis unga sveppi. ,Y C MormvV Setjum síðustu sýningarvagna sumarsins með góðum afslætti bæði á Akureyri og í Reykjavík. Coleman vagnar af öltum stærðum og gerðum, hlaðnir túxusbúnaði! .. . .... Wmmmmmmmmmmmmmm by fleetwood. 20% afsláttur af sérmerktum aukahlutum Athugið aðeins 10 vagnar i boði BÍLASALA AKUREYRAR HF Sfmi 461 2533 EVRO Grensásvegi 3 (Skeifumegin) • s: 533 1414 • www.evro.is

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.