Dagblaðið Vísir - DV - 11.08.2001, Side 12

12
LAUGARDAGUR 11. ÁGÚST 2001
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________PV
Vísindamenn ætla að klóna börn:
Hryllingur og eftir-
vænting yfir klónun
Heimurinn stendur á öndinni yfir
fyrirhuguðum tilraunum ítalska
fósturfræðingsins Severinos Antin-
oris með klónun á mönnum. Antin-
ori kynnti í vikunni ásamt sam-
starfsfólki sínu, Panos Zavos og
Brigitte Boisellier, áform um að
hefja einræktun á mönnum á næstu
mánuðum. Notuð verður sama að-
ferð og við klónun á skosku kind-
inni Dolly árið 1996 en þessi aðferð
þykir ófullkomin og veldur miklum
affollum á fóstrum. Vísindasamfé-
lagið bregst ókvæða við áformunum
en utangarðsmennirnir segjast engu
að síður ætla að hefja klónun „í
lækningaskyni" til að gera ófrjóum
pörum kleift að eignast börn. Þeir
segja það vera mannréttindi sér-
hvers einstaklings að fjölga sér.
Ófullkomin tækni
Flestir vísindamenn telja klónun-
artæknina enn vera of frumstæða
til að reyna hana á mönnum. Stað-
reyndin er að margir kvillar hafa
komið upp í klónum sem ekki er
hægt að sjá fyrir. Þau hafa átt til að
stækka fram úr hófi eða hnigna og
deyja án sýnilegrar ástæðu. Jafnvel
þó klónunartæknin hafi þróast sið-
ustu ár deyja um 40 prósent allra
einræktaðra geita fyrir aldur fram.
Engu að síður segjast utangarðs-
mennirnir ætla að frjóvga 200 konur
með aðferðum einræktunar strax á
næstu mánuðum. Aðferðin er sú að
egg konu er tekið og kjarninn fjar-
lægður. Það er í grófum dráttum
notað sem hýsill fyrir kjarnsýru
þess sem verður klónaður. Því næst
verður stofnfruma tekin úr þeim
sem klóna á eftir og henni komið
fyrir í egginu. Úr verður fóstur sem
síðar verður önnur líkamning þess
klónaða.
Hængurinn á þessari aðferðar-
fræði er að frumur mannslikamans
geta orðið fyrir alls kyns stökk-
breytingum á lífsleiðinni og þær
fylgja klónaða einstaklingnum sem
vex eftir hennar lögmálum. Af
þeirri litlu prósentu klónaðra fóstra
sem lifa af verður því stór hluti
haldinn göllum sem margir eru svo
fíngerðir að ekki er mögulegt að
greina þá fyrirfram.
Siðferðisklemmur klónunar
Áform um klónun á manneskjum
vekur svo sterk viðbrögð sem raun
ber vitni vegna þess að þau ögra öll-
um hugmyndum um helgi manns-
ins og gefa siðferði langt nef. Vís-
indi okkar eru tilraunavísindi en
hins vegar þykir ekki rétt að beita
áhættusömum tilraunum á menn.
Vegna helgi mannsins verða rottur
eða aðrar „óæðri“ dýrategundir fyr-
ir barðinu á hvers kyns tilraunum.
Enda fela tilraunir það í sér að ör-
yggi er ekki tryggt, útkoman er
ókunn. Það hlýtur því aö brjóta al-
gerlega i bága við siðareglur lækna-
vísindanna að gera tilraunir á heilu
mannslífunum. I raun verður líf
fyrstu klónanna að allsherjartilraun
og fyrri reynsla af klónun bendir til
þess að afíollin verði nokkur. Ljóst
er að í engum öðrum rannsóknum
yrði leyft aö nota mannslífið til til-
rauna með þeirri áhættu sem blasir
við hér.
Stærstur hluti andstöðunnar
skapast vegna þess að tæknin við
klónunina hefur ekki verið full-
komnuð á öðrum dýrum. Gagnrýn-
in frá flestum vísindamönnum bein-
ist einmitt að því að einræktun á
mönnum sé ekki tímabær þó rétt sé
að halda möguleikanum opnum.
Þeir gagnrýna Antinoris, Zavos og
Boiselliers fyrir að valda ímynd
klónunartækninnar skakkaföllum
með fljótfærninni sem trauðla verði
bætt. Það yrði einræktun varla til
framdráttar ef stór hluti klóna reyn-
ist haldinn sjúkdómum eða stökk-
breytingum vegna þess að tæknin
reyndist ekki nógu þróuð. í því sam-
bandi má heldur ekki gleyma að
klónin fá engu um það ráðið hvort
þau eru vakin til lífs eður ei. Um
samþykkt þeirra er ekki að ræða en
samt sem áður byggist tilvist þeirra
á afleiðmgunum.
Böndin berast þó öll að einu mik-
ilvægu atriði, sem einnig hefur þótt
skipta máli hvað viðkemur fóstur-
eyðingum og glasafrjóvgunum.
Maðurinn er hér að taka sér í hend-
ur valdið yfir lífinu. Hann getur gef-
ið og mótað líf eftir eigin hentisemi.
Tala sumir um mikilmennskubrjál-
æði, að vilja vera guð, en aðrir um
sjúklegt fikt í þróun mannkyns sem
muni leiða til ófýsilegrar framtiðar.
Freisi og geimverur
Næstráðandi Jóhannesar Páls
páfa annars líkir Antinori við
Hitler vegna ásetnings hans að
klóna menn innan árs. Kaþólska
kirkjan er á móti smokkum og fóst-
ureyðingum, þannig að afstaða
hennar í málinu kemur ekki á
óvart. Margir vilja meina að til að
komast nálægt siðferðilegri niður-
stöðu í málum fóstureyðinga og
klónunar á fóstrum verði að horfa
til þess að mikill munur er á fóstri
og fullborinni manneskju. Horfa
beri til þess að fóstur hafi ekki við-
líka siðferðilegt gildi og raunveru-
legur maður. Svara verði spurning-
um eins og „Hvenær byrjum við að
vera til?“ og „Erum við á einhvern
átt eins og þessi fóstur?" Það er
þarna sem skilur á milli afstöðu
kaþólsku kirkjunnar og flestra vís-
indamanna, sem ekki eru mótfallnir
stofnfrumurannsóknum eða ein-
ræktun sem slíkri.
Antinori hefur aðra siðferðis-
staðia en vísindasamfélagið í heild.
Hann færir þau rök fyrir áformum
sínum að allir einstaklingar eigi
rétt á því að fjölga sér. Hann segist
beina sjónum sínum að hamingju
sjúklinga sinna þó hún krefjist þess
að liffræðilegar venjur verði rofnar.
„Vísindamenn ættu að vera frjálsir.
Mér mun hlotnast virðing fyrir
störf mín,“ segir Antinori og líkir
sér við Alexander Fleming og Gali-
leo Galilei, sem mættu mótstöðu
samtímamanna sinna. Antinori er
meðal annars þekktur fyrir að gera
62 ára gamalli konu kleift að eignast
barn, elst allra kvenna. Hún hafði
misst 17 ára son sinn og vildi eign-
ast nýjan.
Brigitte Boisellier er sú af þre-
menningunum sem hvað helst er ef-
ast um. Hún starfar hjá fyrirtækinu
Clonaid, sem Rael-sértrúarsöfnuð-
urinn stofnaði. Söfnuðurinn trúir
því að allt mannkyn hafi verið klón-
að af geimverum og horfir fram á
paradís mannkyns á öld einræktun-
ar, þeirri 21. Sjálf er Boisellier bisk-
up hjá söfnuðinum og segist standa
fyrir klónunarrannsóknum á fóstr-
um, við litla tiltrú annarra vísinda-
manna. Clonaid býður upp á klón-
anir fyrir 20 milljónir króna stykk-
ið á veffangi sínu www.clonaid.com.
Ráöíst gegn klónurum
Fjölmörg ríki hafa ákveðið að
banna með öllu klónun á mönnum
og eru Evrópulönd áberandi í þeim
hópi. Nú síðast samþykkti Fulltrúa-
deild Bandaríkjaþings að leggja
bann við einræktun manna. Hins
vegar á öldungadeildin eftir að segja
sitt álit áður en málið fær brautar-
gengi. Fyrir tveimur árum felldi
hún sambærilegt frumvarp um
bann við klónun.
Utangarðsmennirnir Antinori og
Zavos segja það engu máli skipta
hvort klónun verði bönnuð i vissum
löndum. Antinori hyggst fram-
kvæma tilraunir sínar á ónefndri
eyju í Miðjarðarhafi, til þess að
forðast bann stjórnvalda. Boisellier
biskup starfrækir fyrirtæki sitt á
Bahama-eyjum í skjóli rúmrar lög-
gjafar.
í vikunni biðluðu Frakkar og
Þjóðverjar til Sameinuðu þjóðanna
um að koma á neyðarumræðu um
að leggja alheimsbann á einræktun
manna. Frakkar ráðast harkalega á
Antinori fyrir áform hans.
Til eru menn sem segja að
ómögulegt sé að koma i veg fyrir að
klónunartæknin verði notuð. Fylg-
ismenn fyrirvaralausrar einræktun-
ar manna nota þessi rök í sína eig-
in þágu og segja tilgangslaust að
bíða í 10 eða 20 ár með klónun
manna þegar tæknin er þegar til
staðar. Þessi byltingakennda tækni
krefst þess nánast að siðareglur séu
brotnar, enda höndlar hún með upp-
haf lífs manneskjunnar. Munurinn
á utangarðsmönnunum þremur og
öðrum vísindamönnum er sá að
þeir fyrrnefndu vilja hætta á að upp
vaxi klón sem kunna að reynast af-
brigðileg. Þeir vilja beita tilrauna-
vísindunum á mannslífið til þess að
spara tima og auka á hamingju,
hvernig sem það fer svo saman.
Aðrir vilja bíða og „fullkomna"
tæknina á óæðri dýrum og gera
þannig tilraun til að viðhalda helgi
mannsins, svo fremi sem það er
hægt með þessari tækni. Svo er
þriðji hópurinn sem var á móti
glasafrjóvgun fyrir tveimur áratug-
um og verður líklega á móti ein-
ræktun þar til reynsla er komin á
hana.
Það liggur þegar fyrir að utan-
garðsvísindamenn segjast hafa 200
pör tilbúin til að reyna klónun í
fyrsta lagi í nóvember. Á sama tima
berjast mörg ríki við að koma á
banni á einræktun manna. Uppgjör
virðist óhjákvæmilegt og forsmekk-
urinn að því kann að koma á fundi
allsherjarþings SÞ í New York í
næsta mánuði.
Heimildir: International Her-
ald Tribune, Reuters, Was-
hington Post o.fl.
Forsvarsmenn fyrirvaralausrar klónunar
Severino Antinori, Brigitte Boiseliier og Panos Zavos ætia aö hefja klónun á börnum innan skamms.