Dagblaðið Vísir - DV - 30.08.2001, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 30. ÁGÚST 2001
Frettir
Risaverkefni einkaaðila í Smáralind:
Framkvæmdastjórinn
ir verkinu í gegnum 1
- og fer ekki úr húsi nema mikið liggi við
Pálmi Kristinsson, framkvæmdastjóri Smáralindar
„Verkefnið í eðli sínu fékk töluverða mótspyrnu og hefur alltafgert frá upphafí en það kom okkur ekkert á óvart.
Pálmi Kristinsson, framkvæmda-
stjóri Smáralindar, hefur í mörg horn
aö líta þessa dagana. Bygging Smára-
lindar er aö komast á lokastig og
óðum styttist í opnunartímann, 10.
október. Erfitt getur því verið að nálg-
ast Pálma í vinnu sinni enda gefur
hann lítil færi á því vegna mikilla
anna. Hann hefur hönd í bagga með
öllum lykilákvörðunum sem teknar
eru og allt fer þetta meira og minna í
gegnum tölvuna á skrifstofunni hans.
Stærsta verkefni einkaaðila
Smáralind er að öllum líkindum
stærsta verkefni sem innlendir einka-
aðilar hafa nokkru sinni ráðist í á ís-
landi án opinberrar íhlutunar. Ef frá
eru taldar virkjanir og stóriðjuverk-
efni á borð við álver eru trúlega fá
verkefni fyrir almenna notkun sem
komast nærri Smáralind hvað um-
fang varðar.
Áætlað er að Smáralind kosti tilbú-
in um 10 milljarða króna en Pálmi
segir það þó síður en svo hafa verið
keppikefli að slá einhver met með
þessari framkvæmd.
Smámál miðað við stóriðju
„Það var ekki veriö að horfa í stærð
þegar ákveðið var að leggja í þessa
fjárfestingu, heldur hitt hvað út úr
henni kæmi. Þetta er í sjálfu sér ekki
stór fjárfesting miðað við þau risa-
áform sem uppi eru um virkjanafram-
kvæmdir og stóriðju fyrir austan.
Þetta er í raun smámál miðað við það
í peningum talið. Hins vegar er „flók-
ingráðan" á þessu verkefni ansi mik-
il, og trúlega meiri en í stóriðjunni og
virkjanaframkvæmdunum. “
Flókið verkefni
Pálmi nefnir í þessu sambandi að
mönnum hafi þótt undirbúnings- og
fjármálaþátturinn mjög flókinn við
Hvalfjarðargöng á sínum tíma. Þar
var um að ræða 35 til 40 lánasamn-
inga við fjármögnun verksins. Fram-
kvæmdin sem slík hafi þó verið til-
tölulega einfóld. í Smáralind aftur á
móti sé allt mun flóknara. Þegar allt
kom til alls voru lánasamningarnir
álíka umfangsmiklir, en ýmsir aðrir
þættir æði snúnir þar sem að málinu
komi hundruð aðila. Þar er m.a. um
að ræða mjög flókin markaðsmál með
keðjuverkun út á allan innlenda
markaðinn. Smáralind varði því hags-
muni gríöarlega margra í þjóðfélag-
inu. Að verkefninu hafa einnig komið
fjölmargir erlendir aðilar.
Fór leynt í fyrstu
Pálmi segir að það hafi því ekki
verið nein tilviljun að leynt hafi verið
farið með undirbúning verkefnisins
framan af. Þar hafi viðskiptahags-
munir eigenda skipt miklu máli. Mál-
ið varðaöi nánast alla aðila í verslun
og viðskiptum á höfuðborgarsvæðinu.
Taka hafi þurft tillit til allra þessara
ólíku hagsmuna.
„Þegar upp er staðið er kannski
byggingarframkvæmdin sjálf trúlega
það allra einfaldasta í öllu ferlinu.
Byggingartíminn er ekki nema um
einn fjórði af heildartímanum frá því
að undirbúningur verkefnisins hófst
1995, fram að opnun hússins. Þar eru
hins vegar stórar fjárhæðir í spilinu
og því eins gott aö vanda allt skipulag
og undirbúning.
Mikilli mótspyrna
Við vissum það fyrir fram að mjög
margir í verslun og þjónustu á höfuð-
borgarsvæöinu voru ekki sérlega
spenntir fyrir því að fá þetta inn. Það
er út af fyrir sig fullkomlega eðlilegt
og viö vissum það fyrir fram aö svo
myndi verða. Slíkt gerist alls staðar í
heiminum þar sem svona hús rísa.
Menn telja sig geta fengið meira út úr
sínu verslunarhúsnæði og fjölmargir
töldu því enga þörf á þessu.
Verkefnið í eðli slnu fékk töluverða
mótspyrnu og hefur alltaf gert frá
upphafi, en það kom okkur ekkert á
óvart. Við höfum allan tímann verið
undir það búin. Jafnframt vissum við
að almenningur myndi hafa vissar
efasemdir um hvort þörf væri fyrir
„aðra verslunarmiöstöö," eins og
gjaman er sagt. Af þessum ástæðum
og ýmsum öðrum var ákveðið strax í
upphafi að fjalla sem minnst um verk-
efnið S fjölmiðlum þegar það var í
burðarliðnum. Frekar að láta verkin
tala þegar húsið yrði opnað. Ég kann
lítið fyrir mér í markaðsfræðum og fæ
sennilega seint markaðsverðlaun fyr-
ir þetta verkefni. Enda hefur mun
meiri tími farið í það hjá mér nú
seinni misserin að forðast blaðamenn
en að koma fréttum á framfæri. Af
nógu hefur þó verið að taka síðustu
3-4 árin, mál sem hefðu getað hálffyllt
flesta fjölmiðla landsins. Þjóðin kem-
ur til okkar 10. október og þá dæmir
hver fyrir sig hvernig til hafi tekist.
Netsamskiptin lykilatriði
Þetta er án efa fyrsta verkefnið af
þessum toga sem leyst er nánast frá
upphafi til enda í gegnum Netið. Það
er klárlega eitt af fyrstu verkefnum í
heiminum af þessari stærð þar sem
allt er inni á Netinu.
Þegar upp er staðið er nokkuð ljóst
að við hefðum aldrei getað klárað
þetta verkefni á svo skömmum tíma
eftir að framkvæmdir hófust ef Netið
hefði ekki verið til staðar. Það eru raf-
ræn samskipti við alla aðila málsins
og allar teikningar eru inni á Netinu.
Allt í gegnum tölvuna
Sem stjómandi hér reyni ég að sitja
ekki fleiri en þrjá til fjóra fundi á
viku. Það er hrein undantekning ef ég
fer héðan út úr húsi eða út af svæð-
inu. Ég sit hér við stjórnboröið og
nánast stjórna verkefninu frá skján-
um. Hér tek ég ákvarðanir, sendi boð
um það til viðkomandi og les dagskrá
funda og fundargerðir í tölvunni. Ég
nota símann helst til að ræða við og
bera saman bækur við stjórnarmenn
mína. Um leið og ég er kominn inn á
fund einhvers staðar er ég slitinn úr
þessu samhengi. Þá vilja gjarnan
hrúgast upp mál sem kalla á úrlausn-
ir og skjótar ákvarðanir. Þeir fáu
fundir sem ég sit eru oftast haldnir í
fundarherberginu hér við hliðina. Þá
þarf ég aldrei að fara út úr húsi, eða
eyða dýrmætum tíma í akstur og í leit
að bílastæðum.
Ákvaröanataka strax
Við verkefnið í heild er gríðarlegur
fjöldi fastafunda í hverri viku. Á þeim
eru frá þrem og upp i tíu manns. Allt
þetta upplýsingaflæði fer síðan raf-
rænt á mikinn fjölda fólks. Skurð-
punktar upplýsinganna skipta því
tugum þúsunda sem hefði verið
óskapiega erfitt að koma fyrir með þvi
að hlaupa með pappíra á milli með
gamla laginu. Hér þarf ákvarðanatak-
an að gerast strax. Það má ekkert
stoppa því hér eru miklir peningar að
rúlla í gegn. Það er því engin miskun
í þeim efnum.“
- Nú hljóta menn að hafa spurt sig
í upphafi hvað þyrfti til að verkefnið
gæti gengið?
„Já, og þeirri vinnu lýkur í sjálfu
sér aldrei. Menn eru aíltaf að upp-
reikna hlutina miðað við breyttar að-
stæður á hverjum tíma. í upphafi
lögðum við hluthafarnir af stað með
tiltölulega lítið eigið fé í fyrstu undir-
búningsvinnu. Menn settu sér ákveð-
ið mark og stöldruðu við og skoöuðu
stöðuna eftir fyrstu þrjá mánuðina.
Svona voru tekin nokkur skref og
ákvaröanir teknar jafnóðum um að
halda áfram og stíga það næsta.
Fyrstu tvö árin voru menn á öUum
stigum tilbúnir að hætta og snúa sér
að einhverju öðru.
Á botni efnahagslægðar
Við hófum þessa vinnu haustið 1995
þegar við vorum á botni efna-
hagslægðar. Þá byrjuðum við að rýna
í þetta verkefni þótt það hafi í upphafi
ekki verið í þessari stærð. Það þróað-
ist síðan hægt og bítandi. Við þurftum
að finna hina heppUegustu stærð sem
líklegust væri til að skila sem bestum
heildarárangri.
Málið snerist ekki um að það væri
svona mikil þörf fyrir verslunarhús-
næði. Heldur snerist það um hvaða
tegund af starfsemi ætti að vera hér
sem líklegust væri til að skila góðum
heildarárangri. Fyrir tveimur árum
vorum við búnir í öllum meginatrið-
um að forma þetta skipulag, stærð,
íjárfestingu og annað. í öUum aðalat-
riðum hefur það í raun ekkert breýst
síðan. Þá hófst hin eiginlega verk-
hönnun.“
Nú horfa menn aftur á lægð í efna-
hagsumhverfinu Islandi, en fram-
kvæmdastjóri Smáralindar er samt
ekkert svartsýnn. Hann segir að i
fyrra hafi efnahagskerfið verið komið
á suðupunkt. Ef ekki hefði hægt á
þenslunni eins og í raun gerðist á
fyrri hluta þessa árs, hefði getað Ula
farið fyrir þjóöarskútunni.
Meðan þenslan var sem mest í
fyrra gekk iUa aö manna verklegar
framkvæmdir á svæðinu. Þaö hefði
því verið vonlaust að manna öU versl-
unarstörfin sem hér skapast ef Smára-
lind hefði opnað sl. haust. Nú hafi orð-
ið algjör umskipti til batnaðar þótt
samdráttur hafi vissulega komið Ula
við mörg fyrirtækin, einkum þau sem
veik voru fyrir. Við höfum fundið fyr-
ir þvi eins og aðrir og séð á eftir
nokkrum minni verslunarfyrirtækj-
um og veitingastöðum sem ekki höfðu
fjárhagslega eða markaðslega burði til
að takast á við þetta verkefni. Þegar
upp er staðið höfum við fengið öflugri
aðUa inn í húsið til viðbótar við þau
stóru og sterku verslunar- og þjón-
ustufyrirtæki sem hér voru fyrir.
Sneitt hjá hátískuvörum
Pálmi Kristinsson segir að Smára-
lind sé líklega ónæmari fyrir efna-
hagssveiflum en t.d. Kringlan. Mun
meiri áhersla er lögð á dagvöruversl-
un og sneitt hjá hátískuverslun og
dýrum munaðarverslunum í gjafa- og
snyrtivörum. í Finnlandi hafi dag-
vöru-verslunarmiðstöð eins og Smára-
lind aukið við sig mitt í niðursveiflu í
kjölfar hruns Sovétríkjanna, á meðan
aörar verslunarmiðstöðvar urðu illa
úti. Ekkert bendi því til annars en eig-
endur Smáralindar geti óhræddir
haldið inn í dalandi efnahagsástand.
' - Nú bera menn Smáralind saman
við verslunarmiðstöðvar í milljóna-
borgum erlendis. íslendingar í heild
eru ekki nema ríflega 280 þúsund.
Hvað þarf Smáralind mikla aðsókn til
að bera sig?
„I okkar grunnáætlunum gerum
við ráð fyrir að fimm milljónir gesta
heimsæki Smáralind ’á ári hverju.
Þetta eru áætlanir sem byggðar eru á
mjög ítarlegum rarinsóknum um
verslun, verslunarhætti og hegðan
fólks hér á landi og erlendis. Við áætl-
um að markaðshlutdeild Smáralindar
verði um 10-12% af |fnásölumarkað-
inum, eða 12 til 14 mjlljarðar á ári.
Húsið getur þó afkastáð mun meira.
Samkvæmt okkar áætlun gerum
við ráö fyrir að það taki þrjú til fjög-
ur ár fyrir verslunarmarkaðinn á höf-
uðborgarsvæðinu að jafna sig á þess-
um breytmgum.
Þörfin er afstætt hugtak
Þetta með þörfina er reyndar af-
stætt. Ég hef margoft verið spurður
hvort það sé þörf fyrir þetta og hvar
við ætlum að fá fólk inn í Smáralind.
Við hefðum auðvitað aldrei farið út í
þetta ef við hefðum ekki talið okkur
vita á grundvelli ítarlegra rannsókna
að hingað muni koma fólk í miklu
mæli.
Síðan er þaö spurning frá hvaða
sjónarhóli menn eru að líta á þörfina.
Kaupmaður úti i bæ telur enga þörf
fyrir þetta og sama má eflaust segja
um stjómmálamenn og blaðamenn.
Slíkt var líka sagt um Kringluna á
sínum tíma. Það má koma með slík
rök gegn öllum mannanna verkum. í
raun er eini algildi mælikvaröinn fyr-
ir þörfina og hina þjóðhagslegu arð-
semi sá að viðkomandi fjárfesting
skili eigendum sínum þeim arði sem
þeir gera sér að góðu. Það gerist ekki
nema fólki líki að koma hér og versla.
í mínum huga hefur Kringlan sem
dæmi klárlega verið mjög arðsöm fjár-
festing. Á því er ekki nokkur einasti
vafi. Ég er heldur ekki í nokkrum
vafa um að Kringlan hefur stuðlað að
aukinni samkeppni í íslenskri versl-
un. Hún hefur líka stuðlað að bættum
lífskjörum og lækkun vöruverðs til
samanburðar við vöruverð í ná-
grannalöndunum. Það sama mun
Smáralind líka gera. Lífið er ekki
bara saltfiskur."
- Er ekki viðbúið að margar versl-
anir fari á hausinn með tilkomu
Smáralindar?
„Það er gangur atvinnulífsins að
fyrirtæki koma og fara. Þeir hæfustu
lifa af. Hvort sem það verður rakið til
Smáralindar eða annarra þátta þá
mun þetta gerast áfram sem hingað
til. Ég heíd að það sé viðbúið að versl-
unarhúsnæði muni lækka í veröi
fyrst í kjölfarið. Það varðar auðvitað
hagsmuni þeirra sem húsnæðið eiga.
Þetta mun ekki bara hafa áhrif á
verslun heldur lika á umferð og
skipulag. Álagið er mikið í umferð-
inni í kringum svona verslunarmið-
stöð. Viðbúið er að þetta hafi áhrif
víða á höfuðborgarsvæðinu varðandi
umferðarflæðið og breyta umferðar-
straumum. Það er auðvitað ástæðan
fyrir því að við staðsetjum þessa bygg-
ingu hér við Reykjanesbrautina."
Ekki pólitískur vilji
- Verður samt ekki umferðar-
teppa hér þegar opnað verður?
„Ríkisvaldið hefur með Reykja-
nesbrautina að gera. Það hefur hins
vegar ekki verið pólitískur vilji til
að flýta framkvæmdum og klára
tvöföldun Reykjanesbrautar frá
Fífuhvammsvegi og suður fyrir
Arnaneshæð á þessu ári. Kópavogs-
bær hefur hins vegar staðið sína
pligt mjög vel á þessu sviði eins og
öðrum og staðið að miklum gatna-
framkvæmdum í kringum svæðið í
sumar. Jafnframt hefur bærinn lagt
hart að Vegagerðinni að fara í
breikkun Reykjanesbrautar í gegn-
um Kópavogsdalinn og boðist til að
lána framkvæmdafé til þess. En
pólitískan vilja hefur skort af hálfu
ríkisins. Það blasir því við að meg-
inumferðaræðin verður nánast til
bráðabirgöa allavega fram á næsta
ár. Það er einsýnt að það mun kalla
á umferðarteppur á álagstímum
með tilheyrandi áhrifum. Við vænt-
um þess að yfirvöld samgöngumála
í þessu landi taki ákvörðun um tvö-
földun Reykjanesbrautarinnar frá
Fífuhvammsvegi strax á næsta ári.
Það munu allir sjá að það getur ekki
beðið lengri tíma,“ segir Pálmi.
-HKr.