Dagblaðið Vísir - DV - 07.05.2002, Síða 11
11
ÞRIÐJUDAGUR 7. MAÍ 2002
!DV IJtlönd
Afganlstan
Ópíumbændur fá tíu sinnum meira fyrir aö selja valmúann sem þeir rækta en þeim er greitt fyrir aö brenna akra sína.
Ópíumakrarnir
blómstra á ný
- afganskir stríðsherrar keppast við að efla stöðu sína
í Afganistan eru veður öll válynd
þótt heita eigi að friður ríki í land-
inu eftir að talibanar voru hraktir
frá Kabúl og öðrum stærri borgum
og nokkrum landshlutum. Bráða-
birgðastjórnin sem situr í skjóli inn-
rásarherja er sundurþykk og að
mestu leyti skipuð stríðsherrum
sem hver um sig reynir að auka
völd sín og áhrif og búa í haginn
fyrir sig og sína ættflokka fyrir
næstu stjóm. Samkundan sem nú
situr í Kabúl og má kalla þing mun
kjósa ríkisstjóm í næsta mánuði og
að 18 mánuðum liðnum er ráðgert
að gengið verði til almennra kosn-
inga í landinu.
Eftir áratuga borgarastríð,
óstjóm og innrásir er stjórnkerfið,
eins og raunar landið allt, rústir
einar. Nú hafa þeir sem ábyrgð bera
á afgönsku stjómarfari orðið sér úti
um 87 ára gamlan landflótta kóng og
sent hann til Kabúl, í þeirri von að
hann geti orðið sameiningartákn
sundraðrar þjóðar. Zamir Shah hef-
ur síður en svo orðið til að sameina
afgönsku ættflokkana. Hann er tal-
inn draga taum Pastúna, fjöl-
mennasta ættbálksins, og þar með
líta foringjar annarra ættflokka á
hann sem andstæðing. Skærur hafa
staðið yfir utan við Kabúl og á fleiri
stöðum í landinu, þar sem stríðs-
herramir eigast við og talibanar og
liðsmenn al-Qaeda em enn á stjái og
gera skyndiárásir á þá sem þeir
álíta óvini sina í röðum Afgana og
gerðar eru eldflauga- og sprengju-
vörpuárásir á herstöðvar Banda-
ríkjamanna og Breta.
Eftir innrás vestrænna þjóða er
ástandið í Afganistan að mörgu
leyti mótsagnakennt. Forsætisráð-
herra bráðabirgðastjómarinnar og
aflóga og innfluttur kóngur hafa
hvergi nærri þau tök á stjórnar-
taumunum sem nauðsynleg em til
að friða og sameina sundurleita
þjóð. Þótt stefnt sé að þvi að koma á
þingbundinni lýðræðisstjóm að
vestrænni fyrirmynd er hæpið að
þorri Afgana hafi hugmynd um
hvers konar fyrirbæri það sé eða
hafi yfirleitt miklar áhyggjur af
öðra en hvemig draga má fram lífið.
Stjórnmál beinast það þvi hvemig
ættbálkunum reiðir af í átökunum
við hina ættflokkana. Stríðsherrarn-
ir era ekki líklegir til að breiða út
lýðræðishugmyndir, sem era þeim
framandi og yfirleitt andsnúnar því
völd þeirra byggjast ekki á kosninga-
fyrirkomulagi vestrænna stjómmála-
manna.
Völdin byggjast á valmúa-
rækt
Margt er undarlegt og þverstæðu-
kennt í Afganistan. Þeir vondu tali-
banar vora til að mynda bestu liðs-
menn Vesturlanda í baráttunni við
eiturlyfjaframleiöslu og smygl. Þegar
þeir réðu lögum og lofum í landinu
Oddur Olafsson
blaðamaður
bönnuðu þeir ræktun valmúa og óp-
íumframleiðslu sem er aðalútflutn-
ingsgrein landsmanna. Þeir komu
einnig í veg fyrir smygl eiturlyfja
yfir landið austar úr Asíu, þar sem
ópíumframleiðsla er einnig mikil.
Bann talibana stafaði þó ekki af
umhyggju fýrir evrópskum og banda-
rískum eiturfiklum, heldur af trúará-
stæðum. Lögbók þeirra, Kóraninn,
bannar neyslu og meðferð áfengis og
fellur ópiumneysla undir svipaða
bannhelgi.
Um sama leyti og talibanastjórnin
féll og Bandaríkjamenn tóku Norður-
bandalagið undir sinn verndarvæng
hófu bændur í norðausturhluta land-
ins að sá valmúa í akra sína og stóðu
þeir í miklum blóma með vorkom-
unni. Svo vill til að ættbálkarnir sem
mynda heri þá sem lengstum vora
andsnúnir talibanastjórninni og
börðust við hðsmenn hennar eru úr
þeim héraðum þar sem valmúarækt
er helsti atvinnuvegurinn og eina
tekjulind þeirra sem þar búa. Þar
lifðu bændur og fjölskyldur þeirra
við hungurmörk þegar stjórnin í
Kabúl stöðvaði ópíumútflutninginn,
en taka nú til höndum og taka heilu
dalirnir lit af blómstrandi valmúa.
Þegar talibanar lögðu blátt bann
við ópiumrækt árið 2000 ræktuðu af-
ganskir bændur 75 af hundraði alls
ópíumvalmúa á heimsvísu, eða 3.300
tonn. 2001 var framleiðslan komin
niður í 185 tonn og var afrakstur af
svæðum sem stríðsherrar Norðu-
rbandalagsins réðu. Bændurnir sem
höfðu ekki lengur neitt til að lifa af
flúðu til Pakistans. En þegar taliban-
ar vora hraktir frá völdum snera
þeir aftur til fyrri heimkynna og
sáðu valmúa sem aldrei fyrr og er nú
komin sælli tíð með liljublóm í haga.
Flestir valmúabænda eru skuldum
vafðir. Það byggist á því að þeir selja
framleiðsluna fyrir fram og voru
búnir að taka við geiðslum þegar
bannið var sett á ræktunina. Þeir
skulda því ársuppskeru og veitir
ekki af að rækta nú mikið og skera
riflega upp. í ár fengu bændurnir
ekki peninga frá þeim sem kaupa
uppskeruna, en aftur á móti nóg út-
sæði til að hefja búskapinn á ný af
fullum krafti.
Nýsköpunar er þörf
Talibönum tókst þaö sem alþjóða-
samfélagið svokaflaða gat aldrei, að
stöðva ópíumræktina. En nú er hún
komin á fulla ferð aftur og sam-
kvæmt heimildum frá eiturlyfjaeftir-
liti Sameinuðu þjóðanna verður upp-
skeran i ár ekki minni en hún var
fyrir ræktunarbannið.
Bráðabirgðastjórnin fær peninga
frá Vesturlöndum til að fá ópíum-
ræktendur til að hætta framleiðsl-
unni. Er greitt sem svarar 1.250 doll-
urum fyrir hvern hektara sem ekki
er sáð í eða uppskeran eyðilögð af. Er
það um tiundi hluti þess sem fæst
fyrir sölu uppskerannar. Eru bænd-
ur þvi ekki ginnkeyptir fyrir að fara
að vilja stjórnarinnar og brenna akra
sína fyrir óverulega upphæð.
Bráðabirgðastjórnin í Kabúl reyn-
ir að feta í fótspor talibana og koma í
veg fýrir stóraukna ópíumrækt til að
þóknast Bandaríkjamönnum og Evr-
ópubúum sem líta á mikið framboð á
fullunnum afurðum valmúans, ópí-
um og heróín, sem ógnun við fíkni-
efnasækinn æskulýð sinn. Lið hefur
verið sent til að brenna akrana, en
það hefur mætt mikifli mótspyrnu og
litið er á útsendarana frá Kabúl sem
brennuvarga og hafa aflmargir
þeirra verið fefldir af valmúabænd-
um. Vegum hefur einnig verið lokað
til að vemda þær samgönguleiðir
sem hráefnið í eiturlyfin fer um til
gróðavænlegra markaða í Evrópu og
Ameríku.
Þar sem völd bráðabirgðastjómar-
innar í Kabúl ná lítið út fyrir höfuð-
borgina fara ópíumræktendur sínu
fram en ættarhöfðingjar og stríðs-
herrar Norðurbandalagsins og fleiri
áhrifasvæða hafa löngum haft viður-
væri og tekjur af eiturefnaræktinni
og smygli á efnum sem bannfærð eru
í hinum vestræna heimi og eftirsótt
að sama skapi, er lítil von til að hægt
sé að stöðva hefðbundin landbúnað i
frjósömum dölum á mifli torfarinna
fiaUgarða.
TU að koma í veg fyrir valmúa-
rækt og smygl á eiturlyfium hefði
verið mun einfaldara semja við tali-
banastjórnina, sem hafði völd og
myndugleika tU að stjórna með
harðri hendi. En í því stjórnleysis-
ástandi sem nú ríkir í Afganistan er
nær ógjörningur, að sögn kunnugra,
að hafa hemU á vahnúaræktuninni.
Ef beita á valdi tU að hefta ræktun og
útflutning er sífeUt hætta á róstum
og stríðsástandi á þeim svæðum sem
Norðurbandalagið ræður yfir.
Verði of langt gengið í viðleitni tU
að stöðva ópíumræktina og verslun
með afurðirnar er hætta á að stríðs-
herramir sem öUu ráða, nema hver
yfir öðram, snúist tfl varnar hags-
munum sínum og þá fer aUt í bál og
brand því hernámsliðið er álíka van-
máttugt tfl að leggjast í landhernað
gegn óróaseggjum og stjórnin í Kab-
úl.
Það eina sem getur komið í veg
fyrir valmúaræktunina er að hjálpa
Þegar talibanar lögðu
blátt bann við ópíum-
rækt árið 2000 rœktuðu
afganskir bændur 75 af
hundraði alls ópíumval-
múa á heimsvísu, eða
3.300 tonn. 2001 var
framleiðslan komin niður
í 185 tonn og var afrakst-
ur af svæðum sem stríðs-
herrar Norðurbandalags-
ins réðu. Bœndumir, sem
höfðu ekki lengur neitt
til að lifa af, flúðu til
Pakistan. En þegar tali-
banar voru hraktir frá
völdum sneru þeir aftur
til fyrri heimkynna og
sáðu valmúa sem aldrei
fyrr og er nú komin sœlli
tíð með liljublóm í haga.
bændum tU að endurskipuleggja bú
sín, útvega vélar og annað sem til
þarf í nútímalandbúnað og koma á
viðunandi markaðskerfi. En eins og
stendur hafa bændur ekki neinu að
tapa og hafa ekki aðrar tekjur en þær
sem eiturefnaframleiðslan gefur af
sér. í flestum landshlutum ríkir at-
vinnuleysi og niðurniösla á mörgum
eða öUum sviðum. Því verður að
byggja landið upp frá granni og það
verður ekki gert nema eftir fiöl-
margar ársuppskerur af valmúanum
eftirsótta.
En byrjunin er að koma á stöðugu
stjórnskipulagi og efla trú lands-
manna á eigin framtíð. En hvort að-
ferðin er að senda þeim eUiæran
kóng, sem fæstir kannast við, og efna
tU fuUtrúaþingskosninga á vestræna
visu er vafamál sem kann að verða
erfiðara úrlausnar en mannkyns-
frelsarar Vesturlanda hyggja. En það
má reyna.
(Heimildir: Guardian
og Le Monde)
imnm
Drakúla vill sjálfstætt ríki
Þýskur forn-
gripasali sem
gengur undir
nafninu Drakúla
greifi hefur lýst yf-
ir sjálfstæði sext-
án hektara landar-
eignar sinnar suð-
ur af Berlín tU að
mótmæla skrif-
finnsku og skatt-
; píningu yfirvalda. Greifinn er stað-
: ráðinn í að gera nærliggjandi þorp,
Schenkendorf, með tólf hundruð íbú-
um sínum hluta af furstadæmi sínu.
„Við vUjum skapa stað þar sem
gólk getur notið lífsins, þar sem það
getur hlegið og gengið úti á götu með
bros á vör, í stað þess að vera með
j fýlusvip," segir hinn 61 ára gamli
; Ottomar Rodolphe Vlad Drakúla,
Kretzulesco prins.
Ottomar er frá Berlin en árið 1990
í var hann ættleiddur af rúmensku
prinsessunni Katarinu Olympiu
Kretzulesco Caradja, afkomanda hins
eina sanna Drakúla greifa.
Yfirvöld í Brandenborgarfylki
hlæja enn sem komið er bara að sjálf-
stæðisyfirlýsingu Drakúla greifa en
íbúar Schenkendorfs taka þessu af
fúlustu alvöra og vilja verða hluti af
I furstadæmi Drakúla.
Lögga gerist stórbófi
Fyrrum yfirmaður rannsóknar-
deildar lögreglunnar í Chicago var á
dögunum dæmdur til fimmtán ára
fangelsisvistar fyrir að vera höfuð-
paurinn í bófaflokki sem sérhæfðl sig
| i að ræna sendimenn skartgripafyrir-
I tækja í Bandaríkjunum.
Þjófurinn, WUliam Hanhardt sem
orðinn er 73 ára, fór á eftirlaun árið
1986 eftir 33 ára dygga þjónustu i lög-
regluliði Chicago. Hann viðurkenndi
fyrir rétti að hafa ásamt félögum sín-
um staðið fyrir þjófnaði á skartgrip-
um að andvirði tæplega fimm hund-
rað miUjónir króna. Þjófaflokkurinn
er þó talinn hafa stolið verðmætum
fyrir tæpa fióra miUjarða króna að
núvirði og hefur ekkert af góssinu
komið í leitirnar.
Risaslanga í ruslinu
Hinum 30 ára Barrie Plummer, frá
bænum Yarmouth
í Massa-chusetts í
Bandaríkjunum,
brá heldur betur í
brún þegar hann
var að fara út með
raslið á dögunum.
Þegar hann opnaði
ruslatunnuna og
ætlaði að henda
pokanum ofan í,
blasti við honum hvæsandi tveggja
metra löng Boa-kyrkislanga sem
reyndi ítrekað að bíta hann.
„Þetta var hræðileg lifsreynsla
enda átti ég aUs ekki vona á þessu
skrímsli í tunnunni," sagði Plummer
sem v£ir þó fljótur að ná sér. „Mér
tókst að lokka hana í kassa og fór síð-
an með hana tfl lögreglunnar. Ég sá
mig tUneyddan að gera það þar sem
ég vissi af fuUt af bömum að leik í
nágrenninu." Sérfræðingar hafa
greint slönguna sem þriggja ára gam-
alt karldýr og að þeirra sögn er teg-
undin ekki beint heppilegt gæludýr.
Ýttu á rangan rofa
Tveir starfsmenn rikissjónvarps-
ins í Afríkuríkinu Namibíu vora
nýlega reknir úr starfi eftir að hafa
orðið uppvísir að þvi að senda óvart
út klámmmynd í miðjum dagskrár-
tima stöðvarinnar í stað náttúra-
lífsmyndar sem auglýst var í dag-
skrá. Talið er að starfsmennirnir hafi
sett spóluna í tæki sem ætlað var
starfsmönnum, en óvart ýtt á rangan
rofa, sem varð tfl þess að myndin var
send út tU áhorfenda um aUt land og
einnig um nágrannaríkin sem ná
útsendingum stöðvarinnar.
Mistökin uppgötvuðust of seint,
eða þegar langt var liðið á myndina
og mun mikið og skyndUegt álag á
simakerfið hafa valdið því að ekki
náðist samband fyrr en heilmikið
fiör var farið að færast i leikinn á
skjánum.