Dagblaðið Vísir - DV - 07.05.2002, Page 15

15
ÞRIÐJUDAGUR 7. MAÍ 2002__________
X>V__________________________________________________________________________________________________________________________Menning
Umsjðn: Silja Adalsteinsdóttir silja@dv.is
Hvorki tómt gaman
né heimsendir
Ragnheiður Gestsdóttir fékk verðlaun fyrir sögu um ólétta sextán ára stelpu
Ragnheiöur Gestsdóttir er ekki ókunnug
verölaunum. Reyndar hafa flestar barna-
bœkur hennar annaðhvort verið gefnar út
sem verólaunahandrit - til dœmis Leikur á
borði sem hlaut íslensku barnabókaverð-
launin árið 2000 - eða fengió verðlaun sem
útgefnar bcekur. Dœmi um hið síðarnefnda
er bókin 40 vikur sem kom út síðastliðið
haust og hlaut Barnabókaverðlaun
frœósluráðs síöasta vetrardag.
Sagan segir frá Sunnu sem heldur svo
rækilega upp á samræmdu prófln í 10.
bekk að hún verður ðlétt. Lengi vel trúir
hún ekki skilaboðum líkama síns og þeg-
ar hún neyðist loks til að horfast í augu
við staðreyndir er orðið of seint að fá fóst-
ureyðingu. „Sunna afneitar því sem hefúr
gerst - sem mér finnst alveg eðlilegt und-
ir hennar kringumstæðumsegir Ragn-
heiður og bætir við: „Það hafa reyndar
margar gert á undan henni. En þess vegna
á Sunna aldrei val um það hvort hún eign-
ast bamið eða ekki. Ef hún hefði átt val,
segir hún sjáif seinna, þá hefði hún valið
að eiga það ekki. Það er ekki margt í
heiminum sem er þannig að það endar
bara á einn veg; en meðganga endar með
því að bamið fæðist og það er ekkert hægt
að hætta við. Eftir ákveðinn tíma getur
maður ekki lengur sagt „Nei, annars“!“
Hrikalegt - eða ekkert mál
- Hvemig kom þessi saga til?
„Hún byggist ekki á persónulegri
reynslu - það er að segja, ég varð ekki
mamma 16 ára,“ segir Ragnheiður og
hlær. „Ég hafði náð þeim háa aldri 21 árs
þegar ég eignaðist mitt fyrsta bam - þó
allir héldu að visu að ég væri sextán þar
sem ég lá á sæng með fléttur niður í mitti!
En ég þekki auðvitað eins og allir á ís-
landi fullt af stelpum sem upplifðu það að
vera samtímis stelpa og mamma. Og löng-
um hefur leitað á mig spumingin hvemig
það sé að ganga í gegnum þessa reynslu
svona ung. Að verða móðir breytir manni
kannski meira en nokkuð annað í lífinu
og flestum fmnst nóg að takast á við það
eftir að þær hafa náð sæmilegum þroska.
Við eigum hér um bil Evrópumet í ung-
lingabameignum og mér finnst brýnt að
ræða þetta án fordóma eða í predikunar-
tóni heldur athuga bara hvemig það er að
ganga með bam og fæða það. Ég hefði vel
þegið það sem unglingsstelpa að lesa bók
þar sem því væri lýst á raunsæjan hátt.
Þvi annað hvort era skilaboðin þau að þetta sé
ekki neitt, eins og í afþreyingarbókum og bió-
myndum, hins vegar era fæðingarsögur sem
maður heyrir í uppvextinum margar alveg hrika-
legar! Það er ástæðulaust að minnka þessa
DV-MYND HARI
Ragnheiður Gestsdóttir, rithöfundur og myndlistarmaður
Það er ástæðulaust að minnka þessa reynslu en það er heldur eng-
in ástæða til að stækka hana - hún er alveg nógu stór í sjálfri sér.
reynslu en það er heldur engin ástæða til að
stækka hana - hún er alveg nógu stór í sjálfri sér.
Efnið er alveg nógu dramatískt þó að það sé ekki
ýkt.“
- Þú ert þá ekki að búa til víti til vamaðar?
„Nei, ég vildi ekki hræða unglingsstúlk-
ur sem gætu komist í þessa stöðu; frekar
láta þær skilja hvað um væri að ræða.
Maður eignast ekki bara litla sæta dúkku,
þetta er ekki tómt gaman - en þetta er
heldur ekki heimsendir!"
- Nú þarf tvo til - hvað með barnsfoður-
inn í sögunni?
„Hann kom mér eiginlega mest á óvart!“
segir Ragnheiður. „Ég hélt að hann myndi
ekki taka neinn þátt í þessu með Sunnu en
það reyndist meira i hann spunnið en ég
hélt og ég hafði geysilega gaman af þvi þeg-
ar hann var að skrifa sig inn í söguna."
Spennandi - og þó
„Ég hef fengið mikil viðbrögð við sög-
unni,“ heldur Ragnheiður áfram. „Ein ung
móðir skrifaði mér bréf og fannst sagan
vera um hana sjálfa, og 89 ára gömul vin-
kona mín sagði að sagan ætti að vera
skyldulesning allra stúlkna yfir fermingu!
Margar konur á öllum aldri viðurkenndu
að þær hefðu farið að gráta yfir sögunni,
ekki af því hún væri svona sorgleg heldur
kæmi hún við einhverja ákveðna strengi."
Þetta rímar við umsögnina sem bókin
fékk hér í DV í haust sem leið; hún endaði
á þessum orðum; „Þetta er gripandi saga í
tilgerðarleysi sínu sem tekur varfærnis-
lega um hjarta lesandans og kreistir við og
við mjúklega svo að tárin spretta fram.
Ekki hryggðartár, hneykslunar- eða reiði-
tár heldur einlæg gleði- og samúðartár
með mannlífinu sem er svo dásamlegt í
fjölbreytiieika sínum og auðlegð." - En
hvað með stelpur á svipuðum aldri og
söguhetjan, hvernig bregðast þær við?
„Þeim fmnst þetta spennandi efni og
auðvelt að sefja sig í spor söguhetju," seg-
ir Ragnheiður, „en ekki spennandi að
lenda í.“
- Þú hugsar þá bókina öðrum þræði sem
fræðslubók?
„Ég held að allar bækur séu öðrum
þræði fræðslubækur. Þama skrifa ég um
reynslu sem maður getur lært af, hafi mað-
ur ekki lent í henni sjálfur. Ég vildi ekki
skrifa læknisfræðilega fræðandi bók, en þó
mátti ekkert vera rangt í henni - hvorki
ofsagt né vansagt. Fyrir mig var málið að
ganga inn í þessa persónu og reyna að lifa
atburðina í gengum hana. Tengja saman
reynslu mína af að hafa verið unglingur og
hafa eignast bam. Fræðandi, bara eins og
bækur era fræðandi, ekki meira en svo.“
- Og heldurðu að bækur hafi áhrií?
„Já, ég held að bækur séu einhver vænlegasta
leiðin til að hafa áhrif," segir Ragnheiður, viss í
sinni sök. „Þær koma næst því að hafa lifað eitt-
hvað sjálfur."
-SA
Tónlist
Afburðalistamaður
Erling Blöndal Bengtsson sellóleikari hélt tón-
leika i Salnum í Kópavogi á sunnudagskvöldið.
Enginn píanóleikari var með honum og flutti
hann einleiksverk eftir Hindemith, Sibelius,
Bach og Kodály. Langt er síðan ég hef heyrt
Bengtsson í „návígi“, ef svo má að orði komast,
venjulega spilar hann með Sinfóníunni þegar
hann er hér á landi, og eins og ailir vita hljómar
selló ekki vel í Háskólabíói. AUt annað er upp á
teningnum í Salnum þar sem hvert einasta smá-
atriði er auðheyranlegt, og voru fyrstu tónar
sellóleikarans á tónleikunum svo fagrir að mað-
ur gleymdi stund og stað. Þetta var Sónata op. 25
m. 3 eftir Hindemith, sem samdi yfirleitt fremur
þurrlega tónlist, en þannig hljómaði hún alls
ekki í fmlegum og nákvæmum flutningi Bengts-
sons. Þvert á móti var hver tónn unaðslega mjúk-
ur og áreynslulaus, hver hending hnitmiðuö og
rökrétt og tæknilega var leikurinn fullkominn.
Næst á dagskrá var athyglisvert verk eftir Si-
belius, stef með tilbrigðum. Það mun hafa fundist
á bókasafni í Finnlandi fyrir nokkram árum og
frumflutti Bengtsson það í Bandaríkjunum. Þetta
er æskuverk tónskáldsins en að mörgu leyti hug-
myndaríkt og skemmtilegt og lét einkar vel í eyr-
um á tónleikunum. Þó örlítil ónákvæmni í inn-
tónun hafi gert vart við sig á einum eða tveimur
Erling Blöndal Bengtsson sellóieikari.
stöðum gerði það tónlistarflutninginn bara enn
áhrifameiri; gott að vita að sellósnillmgurinn er
mannlegur.
Síðast fyrir hlé var þriðja svíta Bachs í C-dúr
og var hún eins nálægt fullkomnun og hægt verð-
ur komist. Túlkun Bengtssons var blátt áfram og
eðlileg og var eins og hver hending fæddist úr
þeirri er á undan hljómaði. Blæbrigðin voru alls
konar og mýkstu tónarnir voru svo undurfalleg-
ir að maður nánast dó. Heildarmyndin var sterk
og þó að svítan sé í sex þáttum slitnaði aldrei
rauði þráðurinn sem heldur verkinu saman.
Þannig túlkun heyrir maður aðeins hjá afburða-
listamanni sem gjörþekkir tónsmíðina og hefur
æft hana árum saman. Minnist maður Pablo
Casals sem æfði sellósvítur Bachs í meira en ára-
tug áður en hann lék þær fyrst opinberlega.
Eftir hlé flutti Bengtsson Sónötu op. 8 eftir
Kodály, krefjandi tónsmíð sem hann lék glæsi-
lega og af fítónskrafti. Þetta er margbrotin tónlist
þar sem möguleikar sellósins eru nýttir til hins
ýtrasta og opinberaði Bengtsson enn og aftur af-
burðavald sitt yfir hljóðfæri sínu. í stuttu máli
sagt voru þetta frábærir tónleikar með einstök-
um listamanni, megi hann koma hingað til tón-
leikahalds aftur og aftur.
Jónas Sen
Arabískur
menningarheimur
Á morgun kl. 16.15
flytur Jóhanna
Kristjónsdóttir,
blaðamaður og rit-
höfundur, fyrirlest-
ur á vegum Stofnun-
ar Vigdísar Finn-
bogadóttur í erlend-
um tungumálum við
Háskóla Islands. Þar
ræðir hún um arabískan menningar-
heim, menningarmun og menningar-
læsi. Fyrirlesturinn verður í Odda,
stofu 101. Allir eru velkomnir.
Evrópa á
krossgötum
í tilefni af Evrópudeginum árið
2002 bjóða Háskóli íslands, Félag
stjómmálafræðinga og fastanefnd
framkvæmdastjómar Evrópusam-
bandsins fyrir ísland til málþings um
samrunaferlið í Evrópu og áhrif
stækkunar Evrópusambandsins á is-
lensk stjóm- og efnahagsmál. Mál-
þingið verður haldið í hátiðarsal Há-
skóla íslands á morgun og hefst kl.
16. Fundarstjóri verður Páll Skúla-
son, rektor Háskóla íslands. Allir eru
velkomnir.
Á málþinginu verður sjónum eink-
um beint að stöðu og framtíð þjóðrík-
isins innan vébanda Evrópusam-
bandsins og hugmyndum um kosti og
galla samrunaferlisins á tímum al-
þjóðavæöingar. Þeir sem taka til
máls eru Gerhard Sabathil, sendi-
herra fastanefndar framkvæmda-
stjómar Evrópusambandsins fyrir ís-
land og Noreg, Eiríkur Bergmann
Einarsson, yflrmaður íslandsdeildar
fastanefndar Evrópusambandsins,
Guðmundur Hálfdánarson, prófessor
í sagnfræði, Sigríður Þorgeirsdóttir,
dósent í heimspeki, Baldur Þórhalls-
son, lektor í stjómmálafræði, og Hall-
dór Grönvold, aðstoðarframkvæmda-
stjóri ASÍ.
Undraheimur
í mótun
Mál og menn-
ing hefur gefið út
stórvirkið Þing-
vallavatn
undraheimur í
mótun, þunga-
viktarbók um
þennan maka-
lausa stað sem
Pétur M. Jónas-
son, prófessor við Kaupmannahafnar-
háskóla, og Páll Hersteinsson, pró-
fessor við Háskóla íslands, ritstýra.
Þingvallasvæðið er eitt af undrum
veraldar. Ummerki um flekaskil milli
heimsálfanna tveggja, Evrópu og Am-
eríku, eru hvergi augljósari en
einmitt þar sem Þingvallavatn fyllir
hluta sigdældarinnar sem myndaðist
er flekana rak hvom frá öðrum.
Svæðið er enn á hreyfmgu og þar er
náttúrleg rannsóknarstofa á flestum
sviðum náttúruvísinda. Tákn Þing-
valla, Skjaldbreiður, rís tignarlegur
upp úr sigdældinni og síar jök-
ulgorminn úr vatninu frá Langjökli
svo að blátært lindarvatn brýst fram
undan hraunskildinum við strendur
og á botni Þingvallavatns. Á þeim 10
þúsund árum sem liðin eru frá mynd-
un vatnsins hafa þróast þar fjögur
bleikjuafbrigði sem gera vatnið að
einum yngsta leikvelli þróunarfræð-
innar á jörðu. í uppsprettum Þing-
vallvatns uppgötvaðist nýlega
ævafornt helladýr, náfól og ljósfælin
marfló sem þar hefur lifað í grunn-
vatni eða undir ís í milljónir ára.
Undanfarinn aldarfjórðung hafa
farið fram afar viðamiklar rannsókn-
ir á vatnasviði Þingvallavatns og er
nú svo komið að þetta einstæða vist-
kerfi er betur þekkt en flest önnur
vatnasvið í heiminum. í bókinni er
þessi þekking dregin saman á einum
stað á íslensku og gerð aðgengileg öll-
um almenningi. Þar er einnig lýst
sumum þeim mistökum sem gerð
hafa verið við framkvæmd friðunar á
helgistað þjóðarinnar og bent á
hvemig varast megi að eyðileggja
Þingvallasvæðið svo að komandi
kynslóðir fái að njóta þess um alla
framtíð.
Bókin er 303 blaðsíður í stóra broti
og skreytt ljósmyndum og skýringar-
myndum í lit. Oddi prentaöi.