Dagblaðið Vísir - DV - 27.05.2002, Blaðsíða 12

12
MÁNUDAGUR 27. MAÍ 2002
Menning______________________________________________________________________________________________________________________X>V
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir silja@dv.is
Að sjá, sjást og sjást yfir
Mér er ekki örgrannt um
að margir íslendingar sem
fylgst hafa með velgengni
Ólafs Elíassonar myndlistar-
manns á erlendri grundu,
jafnvel þeir sem hafa þaulles-
ið ágæt viðtöl við hann í er-
lendum og íslenskum blöð-
um, eigi enn langt í land með
að skilja hvað hann er að
fara. Ekki að Ólafur hafi
komið sér upp fílabeinsturni
sem enginn fær aðgang að
nema á hans eigin forsend-
um. Þvert á móti leggur hann
ævinlega út af reynslu og
upplifunum sem brenna á
skinni okkar allra: til dæmis
bátsferð niður jökulá, sólar-
ljósi á vatni, ofsjónum í
þoku, tilfínningunni sem
fylgir því að halda á þúsund
ára gömlum ísklump. Allt
þetta ættu íslendingar að
kannast við.
En í meðförum hans vinda
uppsöfnuð reynsla og upplif-
anir upp á sig og öðlast ótal
aukamerkingar sem erfitt er
að koma á framfæri út frá viðteknum viðmið-
um; aukamerkingar sem ekki verða útskýrðar
með hlutlægum hætti og taka auk þess sifelld-
um breytingum í samræmi við það sem áhorf-
endur leggja til málanna.
Ekki gerir Ólafur okkur heldur auðveldara
fyrir með því að afneita í verkum sínum hug-
myndunum um heildræna listsýn og rökrétta
framvindu, þessum tveimur burðarstoðum
módernismans í myndlist. Með því dregur
hann bust úr nefi þeirra sem enn halda í þá
sannfæringu að til sé algilt og ótvírætt merk-
ingakerfi, tákn- og tungumál sem við eigum
sameiginlega aðild að. í hans augum er túlkun-
arleg fjölbreytni mikilvægari - og eðlilegri - en
túlkunarleg einsleitni, jafnvel þó að með því
opni hann hugsanlega fyrir sjónarmið sem
gangi þvert á skoðanir hans sjálfs.
sem ekki hafa beina reynslu af
verkum Ólafs eins og þau ger-
ast best, af ótvíræðum hug-
mynda- og tilfinningalegum
áhrifamætti þeirra, sjá ein-
ungis í slíkum hugmyndasafh-
ara og íjölhaga einn þeirra
grillufangara sem bundist
hafa samkomulagi um að
ganga að „íslenska málverk-
inu“ dauðu. Svona er nú kom-
ið myndlistarumræðunni á ísa
köldu landi.
Vélar um áhorf
Eitt af þvi sem leitað hefur
með auknum þunga á Ólaf í
timans rás er sjálf sjónin.
Hver er munurinn á því að sjá
og nema, sjá og upplifa, sjá og
skilja? Þessi og önnur við-
fangsefni kannar hann með
því að setja saman það sem
hann kallar „vélar“, innsetn-
ingar þar sem áhorfendur fá
tækifæri til að reyna á sjón-
skynjun sfna með ýmsum
hætti og verða þannig hið eig-
inlega umfjöllunarefni sýning-
anna og „vélanna". Það fylgir
sögimni að þessar „vélar“ eru
virk listaverk einungis meðan áhorfandinn er
þátttakandi í þeim.
í Galleríi i8 hefur Ólafur lagað eina slíka
„vél“ að húsnæðinu á staðnum, eins konar eft-
irlíkingu þess sem hugsanlega gerist innra með
okkur þegar við berjum eitthvað augum. Til
þess notar hann stereóskópíska spegla, risastór
sjóngler og ljóskastara sem gera allt sýningar-
rýmið virkt, en innlima götuna fyrir utan
einnig inn í hið margbrotna sýnarspil. Mark-
miðið er ekki endilega að fá okkur til að
„skilja" fyrirbærið „áhorfheldur að fá okkur
til að sjá hvað felst í því að sjá, sjást og sjást
yfir eitthvað.
Aðalsteinn Ingólfsson
Sýning Ólafs Elíassonar er! samvinnu viö Listahátíö í
Reykjavík og stendur til 22. júní. Gallerí i8 er opiö þri.-
lau. kl. 13-17.
Olafur Elíasson myndlistarmaður
Leggur ævinlega út af reynslu og upplifunum sem brenna á skinni okkar allra.
Af frjórri umræðu
Og það sem kannski gerir útslagið þegar
Ólafur er annars vegar, og skýrir ef til vill
hvers vegna hann hefði sennilega ekki komist
til sama þroska hér á íslandi og úti í Dan-
mörku og Þýskalandi, er að hér er ekki hefð
fyrir þeirri frjóu umræðu listamanna, vísinda-
manna, heimspekinga og félagsfræðinga sem
listamaðurinn hefur verið þátttakandi í frá
upphafi ferils síns. Hvaða íslenskur listamaður
annar sameinar með fullkomlega eðlilegum
hætti í verkum sínum ríka félagslega og póli-
tíska vitund, vistfræðilegar pælingar, fyrir-
bærafræði, hugmyndir Evklíðs, númerarunu
Fibonaccis, jarðfræðikenningar Wegeners,
hugmyndafræði rússneska konstrúktífismans,
nýjustu uppgötvanir um samsetningu og verk-
an augans, byggingarfræði Buckminster Full-
ers og hugmyndir Platons? Þeir íslendingar
Söguþing í annaö sinn
80 manns verða með framlag á þinginu og auk
þess er þrem erlendum gestum boðið sérstaklega
til að taka þátt í störfum þess. Þeir eru Júrgen
Kocka, forseti Alþjóðasamtaka sagnfræð-
inga, Sue Bennet, formaður Evrópu-
samtaka sögukennara, og Knut
Kjeldstadli, prófessor í sagnfræði
við Óslóarháskóla. Júrgen
Kocka hlotnast sá heiður að
halda árlegan Minningarfyrir-
lestur Jóns Sigurðssonar í ár.
Hann verður í hátíðasal Há-
skóla íslands á fostudaginn
kl. 15.15 og fjallar um um
rannsóknir á sögu vinmmnar
á Vesturlöndum.
Dagskrá þingsins hefst kl.
13.30 fimmtudaginn 30. maí með
afhendingu ráðstefhugagna. Setn-
ingarathöfn hefst kl. 14.30 með pall-
borðsumræðum og skemmtiatriðum. Á
föstudegi og laugardegi er fyrirhugað að halda
málstofur frá kl. 9.00 til 16.45 og á eftir mun
fylgja fjölbreytt dagskrá. Á meðan á þinginu
stendur verða rannsóknir og starfsemi stofnana
og félaga kynntar á veggspjöldum og bókaforlög
munu kynna bækur sínar.
Þegar hafa tæplega 250 manns, sagnfræðingar
og aðrir, skráð sig á þingið. Skráningu
mun þó ekki ljúka fyrr en þingið hefst
og þó að menn séu ekki skráðir á
þingið geta þeir keypt sig inn á
það, dag og dag í senn. Dag-
skráin síðdegis á laugardag-
inn verður svo opin öllum al-
menningi endurgjaldslaust.
Þeim sem hafa áhuga á að
skrá sig á þingið eða kynna
sér frekar dagskrá þess er
bent á að skráningareyðu-
blöð og allar almennar upp-
lýsingar um þingið og dagskrá
þess er að finna hjá fram-
kvæmdastjóra þingsins, Sverri
Jakobssyni, á Nýja Garði, 3. hæð,
netfang sverrirj@hi.is. Frekari
fróðleikur er á heimasíðu þingsins:
http://www.hi.is/soguthing2002/
svífa á mann
Hvaö ú kalda stríöiö sameiginlegt með íslenskri
bóksögu? Hvernig tengist saga heilbrigöis á ís-
landi umrceðum um sjálfsmynd íslendinga og viö-
horf þeirra til þess sem er framandi? Hefur sögu-
kennsla í skólum eitthvað aó gera meö áhrif trú-
ar á líf kvenna? Eiga kvenleiki, karlmennska og
íslensk samfélagsþróun eitthvaö sameiginlegt meö
hnignunarkenningunni í sögu íslendinga? Hiö
sameiginlega meó þessum ólíku viöfangsefnum er
aö þau öll og mörgfleiri veröa rœdd á 2. íslenska
söguþinginu síöar í þessari viku.
Annað íslenska söguþingið verður haldið dag-
ana 30. maí til 1. júní í húsakynnum Háskóla Is-
lands. Fyrsta íslenska söguþingiö var haldið árið
1997 og er óhætt að segja að það hafi tekist vel og
vakið mikla athygli á íslenskri sögu og starfi
sagnfræðinga.
Fjölbreytt dagskrá
Söguþingið er stærsti viðburður sem haldinn
er á vegum íslenskra sagnfræðinga. Um það bil
mannsgaman
Að
Fátt hrífur æsku manns meir en ærslafullt
leikrit. Að sitja úti í þessum lika stóra sal með
þungu lofti og jahéma sig í gegnum gasalegar
sögur af noraum og þjófum og prinsum og ljón-
um. Láta skrjáfa í pokanum, finna lakkrísinn
lykja um tungu og góm. Og reigja hálsinn. Já,
vera bam framan við leikrit fyrir sína líka.
Hlæja og óttast og undrast í takt við aldur sinn.
Alllangt frá því það tognaði úr mér. Og þessar
feröir í gamla samkomuhúsið orðnar að minn-
ingu. Alla vega litum minningum. Flestum hríf-
andi. Nú þegar vöxturinn fer aö öllu leyti fram á
miöjum búknum eru önnur böm að biðja um
annað eins og áður fyrr. Að fara í leikhús. Og
feður láta stundum undan, minnugir feðra
sinna, minnugir þess hvað stund manns stækk-
aði í stóra salnum.
Fór sumsé sem oftar með halarófuna niður í
bæ um daginn. Lagði við Amarhvál og gekk inn
sundið milli þjóðmenningar og þjóðarleiks og
rétti fram miða á mikið stykki. Bömin fægð og
full af þessari einlægu eftirvæntingu sem ein-
kennir böm á leið í leiksins hús.
Þetta var í mars. Og þetta var um þrjúleytið.
Allt eftir kúnstarinnar reglum. Og gott ef það
var ekki í miðjum sal, á ellefta bekk eða svo.
Krakkamir löngu horfnir inn í leikinn, en feður
á stangli að reyna að fylgjast með. Andrúmsloft
ærsla. Augun spennt.
Það skrýtna gerðist undir lok leiksins. Leikar-
amir þustu út í salinn eins og til að Ijúka sínum
leik. Og þeir vinkuðu bömum og voru með
sprell. Krakkamir æstust og ennþá meir þegar
leikaramir grúföu sig yfir gestina og gáfu þeim
mæru. Það skrýtna gerðist þá. Litli þybbni leik-
arinn sem grúfði sig yfir mína krakka var svo
andfúll af innbyrtu víni að bömin breyttu um
lit. Og faðirinn líka. Leikarinn virtist ligeglad.
Og vel það.
Við náðum okkur fljótt. Og fóram út í leikslok.
Nokkum veginn allsgáð.
-SER.
Sögur aö norðan
Fræðiritið The
Matter of the North.
The Rise of Literary
Fiction in Thirteenth-
Century Iceland eftir
Torfa H. Tulinius bók-
menntafræðing er
ensk þýðing á doktors-
ritgerð höfundar sem
áður hefur komið út á
frönsku og fjallar um þróun sagnarit-
unar á íslandi á 12. og 13. öld. Einkum
er athygli beint að fomaldarsögum
Norðurlanda og Egils sögu Skcilla-
Grímssonar og ritun þeirra skoðuð í
ljósi menningarsögulegrar þróunar í
Vestur-Evrópu á þeim tíma. Fram að
því hafði ritmenning fyrst og fremst
verið eign kirkjunnar og að mestu
leyti á latínu. Aukin velmegun og frið-
ur á tólftu öld verður tU þess að leik-
menn, fyrst og fremst aðáUinn, tUeink-
ar sér menningarleg tæki kirkjunnar
og tU verða bókmenntir á þjóðtungum.
Fyrstu dæmi þessara bókmennta í
Mið-Evrópu á tólftu öld eiga sameigin-
legt að fjaUa um hetjur og konunga
fjarlægrar fortíðar, rétt eins og hinar
íslensku fornaldarsögur, en úr ís-
lensku sögunum má lesa merki þeirra
breytinga sem verða á íslensku þjóðfé-
lagi á ritunartimanum, þegar goða-
veldið er að breytast í höfðingjaveldi
en kaþólska kirkjan að festa sig í sessi.
The Matter of the North er gefin út
hjá Odense University Press.
Mýrin best
InnUegar ham-
ingjuóskir menning-
arsíðu tU Arnalds
Indriðasonar sem
hlaut GlerlykUinn,
norrænu glæpasagna-
verðlaunin, fyrir
Mýrina á föstudag-
inn. Þetta era fyrstu
alþjóðlegu verðlaunin
sem íslenskum glæpsagnahöfundi
hlotnast.
Erlend forlög sýna bókum Amalds
vaxandi áhuga og ekki nóg með það:
Baltasar Kormákur vinnur nú að gerð
bíómyndar eftir Mýrinni og Snorri
Þórisson stefnir að gerð alþjóðlegrar
stórmyndar eftir Napóleonsskjölunum.
íbúö fyrir fræði-
og listamenn
Snorrastofa í Reykholti auglýsir eft-
ir umsóknum um dvöl í íbúð, sem
stofnunin hefur tU umráða í húsnæði
sínu fyrir fræði- og listamenn, íslenska
sem erlenda. í skriflegri umsókn þarf
að koma fram, auk almennra upplýs-
inga um umsækjanda, að hverju við-
komandi hyggst vinna og hvaða tíma-
bU sé heppUegast.
Umsókn sendist tU Snorrastofu, 320
Reykholti (snorrastofa@aknet.is), eða
Stofmmar Sigurðar Nordals,
Þingholtsstræti 29, 101 Reykjavík.
Nánari upplýsingar veita
forstöðumenn þessara stofnana í síma
435 1491 eða 435 1525 (Snorrastofa) eða
562 6050 (Stofnun Sigurðar Nordals).
Að auki býður Snorrastofa upp á tvö
glæsUeg stúdíó-herbergi ásamt borði
og tölvu tU afnota í safni Snorrastofu á
meðan á dvöl stendur. Þessi herbergi
er einungis hægt að panta með
stuttum fyrirvara.
Flautað til leiks
í tUeöii af íslands-
mótinu í knattspymu
verður í LeikhúskjaU-
aranum mánudags-
kvöldið 27. mai kl.
20.30 endurtekinn leik-
lestur á Fótboltasögum
Elísabetar Jökulsdótt-
ur í leikgerð Elísabetar
Ó. Ronaldsdóttur.
Flytjendur eru Björn Jörundur Frið-
bjömsson, HUmar Jónsson, Stefán Jóns-
son og Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir.
Leikstjóri er Helga E. Jónsdóttir.
Bókin Fótboltasögur kom út fyrir síð-
ustu jól. með káputexta eftir Átla Eð-
valdsson landsliðsþjálfara sem segir þar
m.a.: „Hún horfir á knattspymumanninn
frá sjónarhóli sem við spekingamir höf-
um aldrei spáð neitt í og segir af honum
einlægar og tilfmningaríkar sögur, sögur
um boltann, sögur um lífið.“
Þetta er síðasta Listaklúbbskvöld vetr-
arins. Húsið verður opnað kl. 19.30.