Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.2002, Qupperneq 15
15
MÁNUDAGUR 2. DESEMBER 2002
PV_____________________________________________________________________________________________Menning
Heima og heiman
Innbær útland með
undirtitlinum ljóð og
ljóðsögur er sjötta Ijóða-
bók Sigmundar Ernis
Rúnarssonar og eðlileg-
ur og rökréttur áfangi á
hans skáldferli. Yrkis-
efnin eru um margt
keimlík því sem birtist í
fyrri bókum og efnistök
næsta lík. Það er þá
helst að visst hik sem stundum gætti i
eldri ljóðum sé horfið, skáldið orðið viss-
ara um getu sína og fyrirætlan og er það
vel.
ss
Sigmundur Emir er ekki skáld þeirra
stóru orða eða ábúðarmiklu yfirlýsinga.
Ljóð hans eru hæglát og þó þau séu ekki
lengur hikandi bera þau fremur vitni um
skáldið sem athuganda en þátttakanda. Að
vissu marki má segja að þama kristallist
ákveðinn munur milli tvenns konar
skálda, annars vegar borgaralegs skálds
sem sættir sig við hlutverk áhorfandans,
þess sem ekki ætlar sér að breyta og bylta
umhverfi sínu en rýnir í það úr nokkurri
fjarlægð og gjaman með lítt dulda fortíð-
arþrá í brjósti. Hins vegar er utangarðs-
maðurinn sem fer fram með þjósti og oft
nokkurri háreysti, og telur það vera hlut-
verk sitt í skáldskapnum að brjóta, bylta
og bramla. Ljóst er að sé farið út í slíka
flokkun þá tilheyrir Sigmundur Ernir
fyrri flokknum, en þótt einhvem tímann
hafi verið talið skáldi til hnjóðs að vera
borgaralegt er það liðin tíð, enda fáránlegt
að dæma skáldskap eftir slíkri skiptingu.
Bók Sigmundar Ernis er þrískipt. Fyrsti
hlutinn, Innbær, fjallar um gamalkunnug
yrkisefni hans, fæðingarbæinn Akureyri
og bemskuna, og hér fær nostalgían að
njóta sín. Þó ljóðin verði nokkuð eintóna
er margt hér vel gert og nosturlega, til
dæmis tvö siðustu erindin í upphafsljóð-
inu:
hér lék tími við iljar og fingur
hér lék gola í beinhvítu hári
og hér lék forvitni grátt
fer enn úr skónum
framanvió danska hliöið
og finn ...
stíginn heim.
Annar kafli bókarinnar, Útland,
er mestur að vöxtum og hefur að
geyma 28 prósaljóð (ég kann ekki að
meta heitið ljóðsögur enda fremur
um að ræða skyndimyndir eða
anekdótur en sögur) sem öll gerast í
útlöndum og auðkennd eru með
staðarheitum. Þar er víða komið
við, allt frá Grænlandi til Zimbabwe
og Kína. Ég hef áður látið í ljós þá
skoðun að Sigmundi Emi takist vel
upp með prósaljóö og svo er einnig
hér. Áberandi best þóttu mér þó
fyrstu tvö ljóðin frá Grænlandi, Qu-
aqartoq I og II. Hér er það fyrra:
Sigmundur Ernir Rúnarsson, skáld og ritstjóri
Geðþekkt er það orð sem fyrst kemur í hugann þegar lýst er Ijóðum hans.
Ég get þó ekki annað en tjáð þá skoðun mína
að „og“ i þriðju línu sé ofaukið og rjúfi hrynj-
andina. Slika formgalla má reyndar víðar sjá i
ljóðum Sigmimdar Emis og stafa líkast til af
því hversu rígbundinn hann er setningafræði
óbundins máls.
Okkur hafði verió boðið inní litla
húsið á hœðinni. Þaö var afskaplega
gult. Þar var kona sem kunni fleiri
sögur en nokkur vissi til. Hún sat útí
horni og réri í gráðió, blind og hœfi-
lát. Viö settumst á beinkollana og
fylgdumst með þögn hennar. Horfð-
um einsog við gátum í gulnaó andlit-
ið sem var velkt og gljúpt og geymdi
þjóö og harm og seiglu. Undarlega
fannst okkur tíminn hinkra. Og
kynjafullt var andrúmiö einsog sag-
an héngi í loftinu. Ekki sagði hún
við okkur orö. Ekki stakasta œmt.
Og þegar við fórum var sem engir
heföu komið.
Þriðji hluti bókarinnar er hvað
ósamstæðastur enda ekki staðbund-
inn sem hinir tveir, yfirleitt hug-
leiðingar nokkuð almenns eðlis svo
sem sjá má á titlum: Að fara, Að
vænta, Að fæðast, Að lifa, Að
kveðja. Ekki verður sagt að þær
hugleiðingar afhjúpi stóran sann-
leik, eru meir í ætt við skáldskap
sem sumir kenna við rauðvín og
kertaljós, geðþekkar en meinlitlar.
Og geðþekkt er það orð sem fyrst
kemur í hugann þegar lýst er ljóð-
um Sigmundar Emis. Hann hefur
þegar skapað sér stíl, lágværan en
íhugulan, en spuming er hvort
hann mætti leita víðar fanga í yrkisefnum og
þá ekki einungis landfræðilega.
Geirlaugur Magnússon
Sigmundur Ernir Rúnarsson: Innbær útland. Ljóö og Ijóö-
sögur. JPV útgáfa 2002.
Bókmenntir
Ólafur Egill Egilsson í óvæntu hlut-
verki Jesú í Rómeó og Júlíu.
Þótt ég talaði
tungum manna
og engla ...
Engu er logið á sýningu Vestur-
ports á Rómeó og Júlíu í Borgarleik-
húsinu: Hún er æðislega skemmtileg,
kraftmikil, óvænt, ruddaleg og hug-
ljúf. Gísli Örn er frábær sem hinn
ástsjúki Rómeó, augljóslega illa trufl-
aður af gegndarlausri hormónafram-
leiðslu, Bjöm Hlynur og Ólafur Egill
eins og tifandi tímasprengjur í hlut-
verkum Merkútsíós og Tibalts, Nína
Dögg lauflétt Júlía og svo viðeigandi
að láta þau Rómeó svífa ofar jörðu í
bókstaflegri merkingu.
I sýningunni eru alls konar söngv-
ar frá öðrum tíma en leikritið, misvel
valdir eins og gengur, en einn gladdi
mig verulega. Það var kærleiksóður-
inn úr gamla Poppleiknum Óla sem
sunginn er við kærleiksboðskap Páls
postula. Forðum tíð söng Kristín
Ólafsdóttir hann í Tjarnarbíó, nú
syngur Ólafur Egill Egilsson hann í
gervi Krists yfir brúðhjónunum bam-
ungu í kirkju bróður Lárens og atrið-
ið var gullfallegt.
Unga fólkið meðal leikhúsgesta
hafði augljóslega afar gaman af sýn-
ingunni, klappaði, æpti og gólaði í
hvert skipti sem sviðið myrkvaðist
og stóð upp í leikslok. Mælt með fyr-
ir fólk frá níu ára til níræðs.
Metnaðarfullt framtak
Cremaster-hring-
urinn
íslendingasögumar hafa
um aldir verið eftirlætis-
sögur þjóðarinnar enda
heimsbókmenntir. Allt
fram á 20. öld vora þessar
sögur skáldverk allra kyn-
slóða, bama sem fullorð-
inna, enda engar eiginleg-
ar barnabækur til fyrr en
undir lok 19. aldar. Nú á
dögum, þegar Harry
Potter gegnir hlutverki Gunnars á Hlíðar-
enda í hugum yngstu kynslóðarinnar,
er bæði djarft og þarft hjá Máli og
menningu að gefa út Njálu í barna-
vænni útgáfu þar sem nútímaböm
geta lesið um afrek Gunnars, stjóm-
visku Njáls og erjur Hallgerðar og
Bergþóru.
Fyrir gagnrýnanda er það
nýstárleg upplifun að lesa
endursögn Brynhildar Þórar-
insdóttur á sögunni. Sögu-
þráður og persónusköpun er
eðlilega ekkert sem hægt er
að gagnrýna enda er Njála
nánast fullkomið verk í
hugum flestra íslendinga
og persónur hennar lifa
enn með þjóðinni, hvort
sem menn telja þær
sögulegar eða tilbúning.
Aðalatriðið hlýtm- að vera
hvemig Brynhildi gengur að
koma sögimni til skila til
Ein mynda Margrétar Lax-
ness við söguna
Þé reiddist Gunnar og mælti:
„llla er þá ef ég er þjófsnaut-
ur, “ og laust hana kinnhest.
flæðir þannig vel áfram en verður ekki yfir-
borðsleg eða bamaleg, enda eru það gömul
sannindi og ný að börn læra ekki ný orð ef þau
sjá þau hvergi.
Þó að reyndum Njálulesanda finnist ýmis-
legt vanta í söguna er ljóst að i endursögn sem
þessari verður að velja og hafna. Brynhildur
skapar ágæta heild upp úr þeim atburðum sem
mest era krassandi og sneiðir ágætlega hjá
flóknum ættartengslum. Helst hefði ég viljað
sjá meira púðri eytt í Mörð Valgarðsson og
foður hans enda magnaðar persónur.
Merði era þó gerð góð skil á myndum Mar-
grétar E. Laxness en myndir hennar eiga
mikinn þátt í að gera heim Njálu lifandi
fyrir nýjum lesendum. Þær eru mjög lit-
ríkar og bardaga- og brennumyndirnar
eru sérlega glæsilegar. Sérstaklega
ber að minnast á myndina af því
þegar Kári heggur hausinn af Kol í
þann mund sem hann sagði tíu. Þessi
atburður kemur frábærlega út á mynd.
Hins vegar gætu ungir lesendur átt erfitt
með að skilja glæsileik Gunnars á Hlíðar-
enda sem minnir einna helst á Bjöm og
Benny úr ABBA á myndunum en þá er
hægt að minna á að svona hafi nú tískan ver-
ið á þjóðveldisöld.
Fróðleiksmolar eru á spássíum og við upp-
haf og endi sögunnar. Þeir eru afar skemmti-
legir þó að stundum sé hætta á að detta út í
lestri sögunnar og gleyma sér í molunum.
Þetta gerir söguna líkari kennslubók en ella og
gerir hana auðvitað enn meira fræðandi.
í heildina tekið er þessi nýja endursögn á
Njálu vel heppnað framtak. Metnaður skín út
úr útgáfunni og niðurstaðan er eiguleg og inni-
haldsrík bók.
Katrín Jakobsdóttir
Njála. Brynhildur Þórarinsdóttir endursagöi. Margrét
E. Laxness myndskreytti. Mál og menning 2002.
nýrrar kynslóöar Njálulesenda.
Brynhildur fellur ekki í þá gryfju að færa
söguna yfir á barnamál. Endursögnin er skrif-
uð á læsilegu nútímamáli en hún hikar ekki
við að nota ýmis gömul órð sem oft eru svo
skýrð á spássíu. Enn fremur
lætur hún fleyg orð per-
sónanna haldast
óbreytt. Frásögnin
Nú er verið að sýna Cremaster-
kvikmyndir Matthews Barneys,
nýjasta tengdasonar íslands, í Film
Forum í New York, Ritzy kvikmynda-
húsinu í London og Musée de l’Art
Moderne de la Ville de Paris í París.
Auk þess stendur yfir sýning um
myndaflokkinn og tilurð hans bæði í
Film Forum og Palais de Tokyo í Par-
ís þar sem myndimar eru sýndar
stöðugt og einnig teikningar og alls
konar hlutir og innsetningar sem
Bamey hefur framleitt til að fjár-
magna myndimar.
í Cremaster-hringnum - eins og
hann er kallaður og minnir það gælu-
nafn ekki að ósekju á Niflungahring
Wagners - eru fimm kvikmyndir, allt
frá 45 mínútum upp í þrjá klukku-
tíma að lengd. Hann hefur verið í
vinnslu í átta ár. Þar er blandað sam-
an á draumórakenndan hátt sögu-
þræði og tilraunum og táknum sem
vísa í ýmsar áttir, ekki síst í listræn-
ar evrópskar kvikmyndir eftir
Bunuel, Tarkovsky, Svankmeyer og
fleiri. Sögusviðið er einkum
Chrysler-byggingin og Guggen-
heimsafnið í New York en einnig eru
tökur frá írlandi, Skotlandi og víðar
að. Þykir útkoman býsna skrautleg
og ekki alltaf auðskiljanleg fremur en
hálistrænar bíómyndir eru yfirleitt.
Bamey leikur sjálfur i öllum mynd-
um og hlífir sér hvergi, að sögn
Times Literary Supplement sem birt-
ir heilsíðugrein um Cremaster-hring-
inn 22. nóv. sl.
Tilefni greinarinnar er að hringn-
um hefur nú verið lokað. Gaman
væri að fá að sjá Cremaster í ís-
lensku kvikmyndahúsi.