Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.2002, Qupperneq 10

10
ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 2002
Utlönd

Öll spjót standa á stjórnvöldum í írak:
Auður og örbirgð í hrjáðu landi
- sumir græöa á viðskiptabanni SÞ, aðrir svelta
Frá írak berast stöðugar fréttir af
illsku Saddams Husseins og váleg-
um fyrirætlunum hans um að brúka
gereyðingarvopn á þær þjóðir sem
honum er í nöp við. Öryggisráð SÞ
samþykkir ályktanir sem hann hef-
ur að engu og nú eftir margra ára
hlé hafa írakar hleypt vopnaeftir-
litsmönnum inn í landið til að
ganga úr skugga um hvort þar eru
geymd eða framleidd gereyðingar-
vopn en ávallt leikur grunur á að
þau séu betur varðveitt en svo að
eftirlitsnefndir SÞ finni þau auð-
veldlega. Bush Bandaríkjaforseti
hefur í raun sagt Irökum stríð á
hendur, nema þeir losi sig við ein-
ræðisherrann og sýnist tímaspurs-
mál hvenær staðið verður við hót-
animar. En i raun hafa Bretar og
Bandaríkjamenn gert loftárásir á
íraskt land allt síðan Flóabardaga
lauk fyrir rúmum áratug.
Gifuryrði og hótanir eru sem sagt
þær fréttir sem daglega berast af
málefnum íraks og afstöðu stjórnar-
herra hér og hvar til þeirra. En
hvernig irösku þjóðinni vegnar og
hvernig stendur á því að Saddam er
traustur í sessi þrátt fyrir allar þær
hörmungar sem þjóð hans hefur
mátt þola í stjórnartíð hans er yfír-
leitt ekki frásagnarefni. Franskur
blaðamaður gerði nýverið tilraun til
að lýsa daglegu lífi í Bagdad, þar
sem ríkidæmi og flottræfilsháttur
er eins og best gerist í upplýstum
lýðræðisríkjum en örbirgð og skort-
ur er ekki síður ömurlegri en víðast
hvar annars staðar.
Samt sem áður eru það
einkum peningar sem
fólk hefur áhyggjur af og
hugsar um. Haft er eftir
íröskum námsmanni að
efnahagserfiðleikarnir
séu þungbœrari en þau
pólitísku vandamál sem
við er að stríða. Við-
skiptabannið er eins og
krabbamein sem nagar
þjóðlífið innan frá og
kemur í veg fyrir að
hægt sé að endurreisa þá
innviði þjóðfélagsins sem
eyðilagðir hafa verið og
stofnanir eru máttvana.
Fólkið reynir að þrauka
frá degi til dags. í því
ástandi eru draumar um
frelsi og betra mannlíf
fjarlœgir.
Auðugir írakar lifa svipuðu lífl og
ríkt fólk annars staðar. Það býr í
sínum flnu hverfum og á sína
klúbba og veitingastaði sem öðrum
er meinaður aðgangur að. Um
fimmtán mínútna akstur frá mið-
borg Bagdad er mikið sóttur veit-
ingastaður sem stendur við bakka
Tigisfljóts. Bílastæðin eru fuli af
glansandi þýskum eðalbilum. í
skuggsælum veitingasölum geta
gestir keypt vín og viskí að vild,
mega ekki láta það standa á borðum
heldur undir þeim og í felum, eða
þannig í þykjustunni. Samkvæmt
lögum er áfengisneyslan bönnuð en
séð er gegnum fingur hvað það bann
snertir í hinum bestu klúbbum.
Múslímar banna alla neyslu
áfengis og er viða gengið fast eftir
að það bann sé virt en ekki alls stað-
ar. Hér má minna á að Irak er ekki
trúarríki eins og mörg önnur
arabalönd. Þar er Baath-flokkurinn
allsráðandi en hann var upphaflega
byltingarsinnaður stjórnmálaflokk-
ur og heldur völdum með kosninga-
kerfl sem gjaman er kennt við Sov-
étríkin sálugu.
En þeir sem eiga nóga dollara í
írak geta leyft sér sitthvað fleira en
sauðsvartur almúginn. Á nokkrum
árum hafa verið stofnaðir margir
auðmannaklúbbar. Þeir eru sóttir af
háttsettum flokksmeðlimum, versl-
unarmönnum sem gera það gott og
viðskiptajöfrum frá Rússlandi,
Frakkiandi og Þýskalandi sem eru
þar í boði íraskra viðkiptavina
sinna.
Þótt viðskiptabann SÞ hafi staðið
meirihluta þegna Saddams. Verð-
bólga hefur verið með ódæmum og
denarinn verðminni með hverjum
mánuði. En gjaldmiðill hinna auð-
ugu er stöðugur því dollarinn er
notaður í flestöllum alvöruviðskipt-
um.
Samt sem áður eru það einkum
peningar sem fólk hefur áhyggjur af
og hugsar um. Haft er eftir iröskum
námsmanni að efnahagserfiðleik-
amir séu þungbærari en þau póli-
segja þeirra sem einhverja vinnu
hafa og stúlkumar læra heimilis-
störfin af mæðrum sínum.
Bandarísk menning og ógn
frá Hvíta húsinu
í Bagdad er fjöldi markaðstorga,
eða basara, þar sem fjölbreyttur
varningur er á boðstólum. Á þeim
sýnist ríkja meira frelsi en víðast
hvar annars staðar utan auðmanna-
hverfa. Þar er troðist og þrefað og
1 Irak
Veraldir á milli auðs og örbirgðar, sem samt þrífast hliö við hlið. Hér eru skartgripasalar á markaði í Bagdad
með gulliö næstum á færibandi.
yfir síðan 1991 eru til fln verslunar-
hverfl í Bagdad. Tískuverslanir þar
gefa ekkert eftir sams konar versl-
unum á Vesturlöndum. Viðskipta-
vinimir koma á flnu þýsku bílun-
um sínum til að versla. Unga ríka
fólkið fer á sína tískustaði að
skemmta sér á kvöldin og drekkur
viskí og horfir á Madonnu og Britn-
ey Spears í stuði á stórum víd-
eóskjám. í veitingahúsi handan göt-
unnar óma gleðilætin frá kúrdísku
brúðkaupi. Næturhrafnar geta orðið
sér úti um áfengi fram á morgun ef
þeir eiga nóga dollara. Fyrir þá efn-
uðu ríkir visst sjálfstæði í höfuð-
borginni, þrátt fyrir að þar sé hálf-
gildings stríðsástand.
Flokksmenn fitna
Viðskiptabannið hefur ekki kom-
ið í veg fyrir auðsöfnun, fremur gert
hana auðveldari. Smygl og svarta-
markaðsbrask færðist í aukana og
margir mökuðu krókinn á gjaldeyr-
isbraski. Þegar undanþágur voru
veittar á viðskiptabanninu 1996, þar
sem leyft var að flytja út olíu fyrir
matvæli og lyf, rann upp mikið
gróskutímabil og flokksgæðingar
með Saddam í fararboddi urðu
margfaldir milljarðamæringar. Við-
skipti við Sýrland, Jórdaníu og
Tyrkland margfölduðust og Rússar
og nokkrar Vestur-Evrópuþjóðir
eiga mikil viðskipti við eitt olíuauö-
ugasta land veraldar, írak.
Þeir sem eru fylgispakir Baath-
flokknum og tryggir Saddam for-
ingja hans njóta góðs af og raka
saman fé og lifa hátt. Auðmanna-
hverfin stækka og í þau eru lögð
kapalkerfi sem ná allt að 14 sjón-
varpsrásum. Gervihnattasamband
er samt bannað og farsímar illa séð-
ir í landi þar sem stríðsástand gild-
ir og tortryggni ræður ríkjum.
En fínar verslunargötur og auð-
mannahverfi sýna ekki sanna mynd
af írak, síður en svo. Viðskipta-
banniö og öll hervæðingin kemur
illa niður á almenningi. Atvinnu-
leysi og skortur er hlutskipti mikils
tísku vandamál sem við er að stríða.
Viðskiptabannið er eins og krabba-
mein sem nagar þjóðlífið innan frá
og kemur í veg fyrir að hægt sé að
endurreisa þá innviði þjóðfélagsins
sem eyðilagðir hafa verið og stofn-
anir. eru máttvana. Fólkiö reynir að
þrauka frá degi til dags. 1 því
ástandi eru draumar um frelsi og
betra mannlíf fjarlægir.
Oddur Olafsson
blaðamaður
Samkvæmt tilskipunum SÞ er
innflutningur á hveiti og hrísgrjón-
um miðaður við daglegar þarfir og
ekkert þar fram yflr. Annar inn-
flutningur á mat er ekki leyfður.
Flestir atvinnuvegir eru í rúst og
þarfir fólks eru meiri en nemur dag-
skammti af kommat. Það þarf fatn-
að og húsnæði, vatn og rafmagn.
Allt er þetta af skomum skammti,
en hið eina sem er ódýrt er bensín,
enda meira en nóg til af því í land-
inu.
24 milijónir íraka lifa við ör-
birgð. Þeir sem hafa vinnu verða að
gera sér að góðu laun sem eru langt
frá því að nægja fyrir daglegum
nauðsynjum. Til dæmis hefur kenn-
ari sem svarar 5 dollurum á mán-
uði.
Yfirgefnum flökkubörnum fjölgar
óðfluga og samkvæmt upplýsingum
franskrar mannúðarstofnunar, sem
reynir að fylgjst með málum, eru
nú 400.000 börn án skólagöngu sem
er mikið í landi sem áður státaði af
100% bama sem nutu almennrar
skólamenntunar. Foreldrar hafa al-
mennt ekki efni á að senda böm sín
í skóla og hafa því verið teknir upp
gamlir siðir, að bömin læra af for-
eldrum sínum, piltamir gerast að-
stoðamenn feðra sinna, það er að
prúttað um verð á úrum frá
Taílandi, kryddi að austan, skart-
gripum, vídeótækjum, hnífum og
sígarettukveikjurm frá Taívan og
svo má lengi telja. Flestu eða öllu
þessu er smyglað til landsins og
hafa yfirvöldin lítil afskipti af þess-
um verslunarháttum.
Á sérstökum bókamarkaði eru
fornbókasölur sem hafa erlend
tímarit og bækur til sölu, eða þær
sem hafa hlotið náð hjá ritskoður-
um Baathflokksins. Bóksalan á
þessum mörkuðum er fjörug. Til
mun orðatiltæki í þessum heims-
hluta sem segir að Egyptar skrifi
bækur, Líbanar gefi þær út og írak-
ar lesi þær.
Bandarísk menning er ekki víðs
fjarri á mörkuðunum. Sjóræningja-
útgáfur af DVD Hollywoodmyndum
gömlum og nýjum eru í þúsundatali
á söluborðum. Þær koma frá Rúss-
landi og Suðaustur-Asíu og er slík-
um vamingi yfirleitt umskipað i
Dubai. Það styttir þeim stundimar
sem efni hafa á að eiga sýningar-
tæki til að horfa á amerísku mynd-
irnar og er hvíld frá ríkissjónvarp-
inu sem sýnir lítið annað en áróður
frá stjómvöldum.
írakar sjá enga þversögn í þvi að
halda upp á framleiðsluna frá
Hollywood og fyrirlíta Ameríku
Bush forseta. Eigandi tölvuverslun-
ar, sem ræddi viö blaðamanninn
sem fyrr er getið, sagði að hann og
landar sínir hefðu ekkert út á
bandarískan almenning að setja.
Vandræðin stöfuðu öll frá Hvíta
húsinu. Hann kvað fólkið vera þjóð-
emissinnað og vera annt um arfleið
sína og siði. Hann gengur ekki að
því gruflandi, fremur en aðrir írak-
ar, að land þeirra er auðugt að nátt-
úrugæðum, eiginlega ótakmörkuð-
um þar sem olían er. En hvenær
þjóðin fær að njóta þeirra gæða velt-
ur á hvenær eiginlegur friður kemst
á og ekki verður búið að leggja land-
ið endanlega i rúst áður en gerðar
eru upp sakir.
(Að mestu byggt á Le Monde)
Askan út í geiminn
Urte Múller, 58
ára gömul hjúkr-
unarkona frá
Berlín, ætlar að
verða við hinstu
óskum eigin-
manns síns sálugs
og senda öskuna
af honum út í
geim. Urte hefur
þegar tryggt duft-
kerinu far með rússneskri eldflaug,
I fyrir milligöngu bandarísks fyrir-
tækis, og þarf að greiða um eina
milljón króna fyrir. Ekki verða send
j nema tiu grömm af ösku bóndans og
kemst hún fyrir i hylki á stærð við
varalit.
Lagt verður upp í geimferðina í
janúar á næsta ári og verður flaug-
inni skotið frá rússnesku geimferða-
| miðstöðinni í Baíkonúr á sléttum
Kasakstans. Dufthylkið fær að svífa
umhverfis jörðina í fimm til sex ár.
Þá taka geimkraftarnir tii sinna
ráða og splundra þvi og dreifist þá
askan vítt og breitt um geiminn.
Ekki ætlar Urte að fylgja jarð-
neskum leifum eiginmannsins síð-
asta spölinn og hún verður heldur
ekki í Kasakstan að fylgjast með
geimskotinu. Hún er nægjusöm
kona og ætlar að gera sér upptöku
af öllu saman að góðu.
Handjárn vinsæl í bóii
Þýskar konur eru alveg vitlausar
í handjárn sem þær nota í ástar-
leikjum í bólinu. Að minnsta kosti
seljast handjárn eins og heitar
lummur í fimm nýjum verslunum
með hjálpartæki ástarlífsins sem
sniðnar eru að þörfum og áhuga-
sviði kvenna.
„Hugarflugið setur meiri svip á
; kynlífslanganir kvenna en karla,
þær nota ímyndunaraflið meira,“
| segir Assia Tschemookoff, talskona
j kynlífsfyrirtækisins Beate Uhse AG.
Handjárnin seldust upp á einum
degi og segir talskonan það til merk-
is um að konur viti hvað þær vilji
þegar skemmtiferðir í rúmið eru
annars vegar. „Og þær eru ekkert
feimnar við að ná sér i það,“ segir
Assia Tschemookoff.
Köttur veldur skilnaði
Dómari nokkur á Taívan hefur
veitt konu þar í landi skilnað af
I þeirri ástæðu að hún neitar að deila
■ rúmi með ketti eiginmanns síns.
Hjónin hafa lengi deilt um kattar-
skömmina og hefur það komið nið-
ur á samlífi þeirra.
Eiginmaðurinn var sakaður um
að hafa ekki alið köttinn sinn al-
mennilega upp þar sem hann leyfði
dýrinu að pissa í hjónarúmið og
hvar sem því sýndist annars staðar
á heimili þeirra hjóna.
„Hann neitaði að setja köttinn í
: annað herbergi. Þetta sýnir glögg-
lega að hann skeytti engu um til-
finningar systur minnar,“ sagði
bróðir umræddrar eiginkonu í við-
tali við sjónvarpsstöð á Taívan.
Afmæli á öskuhaugunum
Michael Wong-
Sasso er sjálfsagt
ekki eins og
flestir sjö ára
jafnaldrar hans.
Hann dreymir
ekki um að
verða ruðnings-
eða körfubolta-
hetja þegar hann
verður stór,
heldur á hann þá
ósk heitasta að verða öskukall. Af
þeirri ástæðu hélt hann upp á sjö
i ára afmælið sitt um daginn á ösku-
haugum við Los Angeles.
Um fjörutíu vinir Michaels og for-
eldrar þeirra komu í veisluna sem
var að vísu haldin fjarri illa þefj-
andi sorpinu, en engu að síöur á
landi öskuhauganna.
Helstu áhugamál Michaels eru að
elta öskubílinn um hverfið sitt og
skoða ofan í öskutunnur. Hann seg-
ist ætla í háskóla svo hann geti lært
að aka öskubíl. „Ég hef gaman af
stórum trukkum. Mér finnst gaman
að koma ruslinu þangað sem það á
heima og að gera heiminn hreinni,“
segir þessi stórhuga drengur.