Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.2002, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 2002
Menning
Tilbrigði við gamansögu
Rithöfundurinn Davíð Oddsson
Sögur hans byggja á óvæntri uppljóstrun sem stundum er fremur fyndin en afhjúpandi.
■ Sögumar í Stolið frá höf-
undi stafrófsins minna um
margt á sögurnar í fyrri bók
Davíðs, Nokkrir góðir dagar
án Guðnýjar. Líkt og þar fær
lesandinn t.d. að fljóta með í
opinbera heimsókn austur
fyrir jámtjald, hér fáum við
einnig innsýn í heim valda-
mestu manna heims i frá-
sögn af fundi þeirra.
Sögumar eru flestar tilbrigði við gamansöguna.
Þær byggja á óvæntri uppljóstrun sem stundum
er fremur fyndin en afhjúpandi. Sumar eru hrein-
ar kímnisögur; teygðir brandarar þar sem mis-
skilningur og pínlegar uppákomur leika lykilhlut-
verk. Besta dæmið um þetta er sagan „Þetta er
alltaf spuming um túlkiin" þar sem lýst er raun-
um borgarstjóra í opinberri heimsókn sem fær
óvænta aðstoð við að segja gestgjafa sínum klám-
sögur. Af svipuðum toga er sagan „Kolbeinn og
kvenfyrirlitningin".
Bókmenntir
í öðmm sögum em skop, ýkjur og írónísk fjar-
lægð notuð til að fjalla um erflða reynslu eða sárs-
auka án þess að verða tilfmningaseminni að bráð.
Ein besta sagan í bókinni, „Lífsins lengsti dagur",
er af þessu tagi, lýsir löngum degi í lífi ungs
drengs upp úr miðri 20. öld. Hann er sonur ein-
stæðrar fátækrar móður og þennan örlagaríka dag
er hann sendur í sveit norður í land. Flest fer úr-
skeiðis á hálfgróteskan hátt en þrátt fyrir það
tekst að draga upp skýra mynd af strák sem er
fremur lítiil í sér en staðráðinn í að láta á engu
bera og láta heiminn ekki sjá veikleika sína. Síð-
asta sagan í bókinni, „Frú Magnea Heiðlóa og
menið dýra“, er af sama toga, brosleg á yfirborð-
inu en reynist á endanum íjalla um einstæðings-
skap og líf sem glatað hefur bæði tilgangi og merk-
ingu.
Davíð sýnir meiri fjölbreytni í stíl í þessari bók
en hinni fyrri. Allar einkennast sögumar þó af
vönduðu bókmáli sem ásamt kímninni gerir per-
sónumar svolítið fiarlægar. Davíð Oddsson sýnir
með þessu smásagnasafhi að hann er lipur smá-
sagnahöfundur. Sögumar í Stolið frá höfundi staf-
rófsins em hvorki frumlegar né stórbrotnar en
þær eru vandaðar og lúmskt fyndnar.
Kápa bókarinnar er óvenjuglæsileg og vönduð í
svörtum og skærappelsínugulum lit sem af ein-
hverjum ástæðum er nákvæmlega sá sami og í
flokksmerki Samfylkingarinnar!
Jón Yngvi Jóhannsson
Davíð Oddsson: Stolið frá höfundi stafrófsins.
Vaka-Helgafeli 2002.
Smellin hrukkudýr
Harry Barton á vellauð-
uga foreldra sem ferðast
um heiminn og lifa í
vellystingum úti í lönd-
um. Hann sér þá sjaldnast
og þegar hann kemur
heim í jóla- og sumarfrí
bíður hans andstyggileg
barnfóstra sem hann kall-
ar Gestapó-Lillý. Einn
daginn farast foreldrar
Harrys í slysi. Gestapó-Lillý rænir öllu sem er
verðmætt og Harry er skilinn eftir, slyppur og
snauður. Síðan er hann sendur til aldraðra
ættingja sem honum list ekki vel á. En Florrie
frænka og Bridget frænka reynast ekki allar
þar sem þær eru séðar og sama má segja um
aldraða vini þeirra í nágrenninu. Þær virðast
búa yfir ýmsum dularfullum hæfileikum sem
fæstir tengja við gamlar konur og kalla sjálfar
sig hrukkudýrin. Harry kann fljótt vel við sig
en því miður eru samskipti hans við Gestapó-
Lillý ekki enn á enda.
Sögur um ljóta andarunga sem fá uppreisn
æru eru áberandi um þessar mundir og hugs-
anlega á galdrastrákurinn Harry Potter þátt í
því. Harry Barton er einn þessara unga og
annar er Molly Moon sem nú nýtur mikilla
vinsælda. Þessar sögur eru oft ævintýralegar
og lýsa því hvernig gleði tekur við af þjáningu
og hinir síðustu verða fyrstir. Harry Barton
má þola miklar hörmungar af hálfu Gestapó-
Lillý sem er sadisti af guðs náð en að sama
skapi er vist hans hjá gamla fólkinu ævintýri
líkust: Góður matur á hverjum degi, húsdýr
og gæludýr og hann má gera hvað sem hann
lystir. Harry og hrukkudýrin fellur því aug-
ljóslega í flokk nútímaævintýra.
Hér er áherslan lögð á spennu og hraða at-
burðarás en galdrar og yfirnáttúrleg fyrirbæri
koma ekkert við sögu. Spennan helst nær alla
söguna en reyndar er lokauppgjörið i lengsta
lagi og lesandi orðinn hálfþreyttur á hasam-
um undir það síðasta. Harry er hefðbundinn
ljótur andarungi; viðkunnanlegur drengur
sem blómstrar þegar hann kemst í rétt um-
hverfi. Frænkur hans tvær eru ansi skemmti-
legar; Bridget er frábær persóna, útspek-
úleruð og kaldhæðin, og Florrie myndar and-
stæðu hennar, bleik og mjúk. Vinimir eru
ellismellir af ýmsum toga, hver með ákveðna
hæfileika.
Illmenni sögunnar eru allsvakaleg og full-
komin andstæða við góða fólkið. Athyglisvert
er hvemig Gestapó-Lillý er gerð óaðfinnanleg
í útliti en reynist svo flagð undir fogru skinni.
Útlitið segir því ekki allt um persónur; gömlu
hrukkudýrin reynast ævintýralegri en orð fá
lýst og fallega unga konan er grimmlynd, ill-
gjörn og gráðug. Hjá Priestley ofursta fara
hins vegar útlit og eðli saman; hann er þrek-
inn með eldrautt andlit og honum likt við svin
(88) og eðli hans er svo sannarlega svínslegt.
Harry og hrukkudýrin er að grunni til hefð-
bundin og heimsmynd hennar svart-hvít, en
hún er ansi smellin. Jaðarhópamir æska og
elli fá ný og óvænt hlutverk: Böm og gaml-
ingjar þurfa að taka höndum saman til að
ráða niðurlögmn miðaldra fólksins sem ræður
allt of miklu í þessum heimi. Vafalaust geta
margir tekið undir það.
Katrín Jakobsdóttir
Alan Temperley: Harry og hrukkudýrin.
Guöni Kolbeinsson þýddi. Æskan 2002.
Tónlist _________________________________________________________________________
Samhljómur borganna
Síðastliðið föstudagskvöld var fluttur í Hall-
grimskirkju síðari hluti Jólaóratoríunnar eft-
ir Johann Sebastian Bach, 4.-6. hluti. Flytj-
endur voru sem fyrr Sinfóníuhljómsveit ís-
lands, Mótettukór Hallgrímskirkju og ein-
söngvaramir Marta Guðrún Halldórsdóttir
sópran, Monica Groop alt, Gunnar Guðbjörns-
son tenór og Andreas Schmidt sem bassi.
Án þess að hafa gert á því vísindalega könn-
un þá skal fullyrt að á sama tíma og gestir
sátu og nutu flutningsins í Hallgrímskirkju þá
sátu gestir í kirkjum um alla Evrópu og
hlýddu á sama verk; í öllu falli sátu nokkrir
frændur okkar danskir í kirkju einni i höfuð-
borg sinni á fóstudagskvöld og sameinuðust
okkur í Hallgrímskirkju í andanum - án þess
sennilega að vita nokkuð af þvi.
Hitt skal líka fullyrt hér að það hefur í fáum
af þessum kirkjum, ef nokkrum, heyrst jafn
góður óbóleikur, jafn þéttur og hreinn fagott-
og kontrabassaleikur og jafn góður altsöngur.
Ekki er heldur víst að í nema fáum af þessum
kirkjum hafi heyrst jafn glæsilegur kórsöngur
þegar best tókst til.
Glíma tónlistarflytjenda við hljóminn í
kirkjunni verður til þess að það rifjast upp að
einhvern tíma stóðu menn fyrir mótmælum
og jafnvel hótunum vegna þessarar byggingar.
Ef þeir hefðu þekkt hljóminn þá er allt eins
vist að þeir hefðu ekki látið sitja við orðin
DV-MYND E.ÓL.
Monica Groop alt
Hitt skai líka fuityrt hér aö þaö hefur í fáum af
þessum kirkjum, ef nokkrum, heyrst jafn góöur
óbóleikur, jafn þéttur og hreinn fagott- og
kontraþassaleikur og jafn góöur altsöngur.
tóm. Sá góði hljómur er þannig að þó svo að
eyrað nemi samleik og samsöng þannig að
flytjendur virðist staðsettir með grunnhryn
sinn á mismunandi stöðum innan sekúndunn-
ar þá er alls ekki víst að svo sé. Mögulegt er í
þessu húsi að lenda í þannig sæti að margföld
endurómunin ruglist svo rækilega saman við
uppruna sinn að ekki heyrist munur á haus
eða sporði.
Bach gat verið vægðarlaus við söngvara. Á
stundum skrifar hann linur sem bera svo sterkt
svipmót af línum fyrir léttleikandi hljóðfæri eins
og flautur að það jaðrar við að rétt væri að stíga
skrefið til fulls og leika þessar línur hreinlega á
viðeigandi hljóðfæri í stað þess að nota manns-
röddina. Þannig virtist á föstudagskvöld að betra
hefði verið í bassaaríunni í fimmta hluta - Lýs
þú ávallt hrelldum huga - að sleppa bara bassan-
um. Skýrleiki óbóraddar og fagotts var í hróp-
legu ósamræmi við þann hrærigraut sem varð
úr skölum og brotnum hljómum frömdum af
mannsröddinni í þessu umhverfi. Einnig má
nefna í þessu sambandi tenóraríuna Ég aðeins
þér og einum lifi, en þar er líka við Bach að
sakast. Línan liggur lágt, efniviðurinn ekki
nógu áhugaverður og fiðlusamleikurinn við-
kvæmur. Reyndar var flutningur á fjórða
hluta allur heldur slappur, en tekið fastar í
tauminn með hröðum flutningi á upphafskór
fimmta hluta.
Eins og áður sagði var margt mjög vel gert.
Víst er að bæði við sem á hlýddum á flutning
Jólaóratoríunnar hér í Hallgrímskirkju og þeir
sem nutu verksins annars staðar í heiminum
búum að því alla jólahátíðina.
Sigfríður Bjömsdóttir
_________________________13V
Umsjón: Silja Aðaisteinsdóttir silja@dv.is
Skapandi eldamennska
Guðbjörg Gissurardóttir hönnuður heldur op-
inn fyrirlestur á morgun kl. 12.30 í Listaháskóla
íslands, stofu 113 í Skipholti. Þar skoðar hún
eldamennskuna út frá skapandi ferli listamanns-
ins og hvernig hægt er að nýta sér eldhúsið í
skapandi þroska, elda oftar eins og listamaður
frekar en tæknimaður og gera eldamennskuna
skemmtilegri og auðveldari um leið. Einnig
kynnir hún bók sína Hristist fyrir notkun -
skapandi matargerð með því sem til er í eldhús-
inu.
Blóðspor -----------------------------
í blóðsporum skálds eftir „
Benedikt S. Lafleur er smá-
sagnasafn í þremur hlutum,
mikið að vöxtum eða alls tæp-
ar 400 bls. í því eru 39 smásög-
ur, 13 í hverjum hluta, ásamt
myndskreytingum eftir höf-
und. Fyrsti hluti er samnefnd- _______
ur bókinni, þá kemur Blóðið bak við grímuna og
loks Blóðs upplýsing. Lafleur gefur bókina út en
Háskólafjölritun annast prentun hennar.
í fréttatilkynningu kemur fram að Benedikt
Lafleur hefur undirritað samning við franska út-
gáfufyrirtækið La société des Ecrivains um út-
gáfu bókar sinnar á frönsku: Du Cactus aux Etoi-
les. Er sú bók væntanleg í marsbyrjun á næsta
ári. Benedikt skrifar á þremur tungumálum, ís-
lensku, frönsku og ensku.
ísstelpan
Bjartur hefur gefið út
barnabókina ísstelpuna eftir
danska rithöfundinn Bent
Haller í þýðingu Helga Gríms-
sonar. Þetta er safn fimmtán
sagna sem eiga það sameigin-
legt að bregða óvenjulegu ljósi
á tilveru bama og fullorðinna.
Lesendur kynnast meðal ann-
ars Ökku frænku sem er heimsins glaðasta kona
og þykir hættulega gott að borða sælgæti, ísstelp-
unni sem finnst helblá úr kulda einn sólbjartan
sumardag og lífsleiða afanum sem getur ekki
dáið.
Bent Haller er einn fremsti barnabókahöfund-
ur Danmerkur og hefur einnig getið sér gott orð
fyrir kvikmyndahandrit. ísstelpan hlaut Nor-
rænu bamabókaverðlaunin 1999 og hefur verið
þýdd á fjölmörg tungumál.
Hellaþjóöin
Ekki hefur farið fram hjá
aðdáendum Jean M. Auel að
út er komin ný bók eftir hana
á íslensku, Hellaþjóðin, sjálf-
stætt framhald bókanna um
stúlkuna Aylu sem hófst með
Þjóð bjarnarins mikla. Nú eru
þau Jondalar komin heim til
þjóðar hans. Hún heillast af fólkinu og flestir
taka vel á móti henni - en ekki allir.
Vaka-Helgafell gefur út.
SVANUR
U'
Bert, Emanúel og
Svanur
Aðdáendur bóka Sörens 01-
sons og Anders Jacobssons
geta líka fagnað því að nú em
komnar út hjá
Skjaldborg Qórar
nýjar bækur eftir þá
félaga í þýðingu
Jóns Daníelssonar.
í Bert babyface er
Bert boðinn í heim-
sókn tO ríka frænd-
ans Janna í New
York. Þar bíður
hans sannkallað lúxuslíf,
límúsína og hvaðeina. Svo
kynnist hann sykursætustu
stelpu sem hann hefur séð - og
hún er auðvitað kölluð „Sug-
ar“!
í Bert og bakteríurnar hefur Bert hræðOegar
áhyggjur af að verða veikur um jólin því hann er
aOtaf að snýta sér en það er auðvitað 100% bann-
að að vera veikur á aðfangadagskvöld!
Emanúel er alveg jafnskemmtOegm graOari
og Bert, munurinn er bara sá að hann er svolít-
ið eldri og leyfist ýmislegt fleira. Það gengur á
ýmsu hjá Emanúel í nýju bókinni, Hatur og ást,
en hann bregst við öOu á sinn sérstaka hátt.
Svanur með heOabOun segir frá því hvernig
Svanur missir skyndOega aOt vit frammi fyrir
því sem er óhugnanlegt, hættulegt eða vand-
ræðalegt. Þá er gott að eiga ráðagóða vinkonu
eins og Soffiu.
Happdrættið
Dregið hefur verið í happdrætti Bókatíðinda
fyrir 10. des.: 6.154.