Dagblaðið Vísir - DV - 21.12.2002, Síða 16
16
LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 2002
Helgarblað
sælda, varð metsölubók víða um heim og óskars-
verðlaunakvikmynd í leikstjórn Alfreds
Hitchcocks. En næsta bók, Hungry Hill, fékk af-
leita dóma og Daphne, sem hafði fram að því tek-
ið dómum af jafnaðargeði, tók að íhuga hvort for-
dómar væru ríkjandi meðal gagnrýnenda vegna
þess að hún væri metsöluhöfundur. Þegar leið á
ævina varð hún sannfærð um að gagnrýnendur
létu hana gjalda fyrir góða sölu. Hún þráði um-
fram allt virðingu í bókmenntaheiminum og vissi
að gagnrýnendur gætu fært henni þá virðingu en
til þess voru þeir flestir afar tregir. Daphne furð-
aði sig endalaust á þeirri hylli sem Iris Murdoch
naut meðal gagnrýnenda og taldi bækur sínar
fyllilega sambærilegar við bækur Murdoch og
reyndar nokkuð betri.
Auk Rebekku eru frægustu sögur Daphne,
Jamaíkakráin og Rakel frænka mín. Tvær smá-
sögur hennar hafa orðið að feiknagóðum kvik-
myndum, mynd Hitchcocks, Fuglarnir, og mynd
Nicholas Roegs, Don’t Look Now. Rithöfundurinn
Colin Wilson sagði eitt sinn að þegar Daphne
væri upp á sitt besta minnti hún á Edgar Allan
Poe.
Uppgjöf og dauði
Seinni heimsstyrjöldin skall á og eiginmaður
Daphne var sendur til Asíu. Stríðið jók enn til-
finningalegt bil milli hjónanna og þegar hann
sneri heim í stríðslok var eins og ókunnugar
manneskjur væru að hittast. Daphne varð ást-
fangin af eiginkonu bandarísks útgefanda síns en
konan endurgalt ekki ást hennar. Önnur kona
endurgalt hins vegar tilfmningar Daphne. Það
var leikkonan Gertrude Lawrence. Þær áttu í ást-
arsambandi og þegar Gertrude lést úr hvitblæði,
einungis flmmtíu og fjögurra ára gömul, lagðist
Daphne í rúmið. Nokkrum árum siðar lést eigin-
maður Daphne eftir þrjátíu og þriggja ára hjóna-
band. Hún varð harmi sleginn og full sektar-
kenndar. Henni hafði alltaf þótt vænt um hann,
jafnvel þótt hann hefði oft farið í taugarnar á
henni, og nú kaus hún að einblína á þau fáu góðu
ár sem þau höfðu átt í löngu hjónabandi. Hún tók
að trúa því að hann hefði verið stóra ástin í lífi
hennar.
Árin liðu og bestu verkin voru að baki. Daphne
fékk kvíðaköst og varð þunglynd vegna þess að
henni fannst sköpunargáfan hafa yfirgeflð sig.
Þegar hún sannfærðist um að hún gæti ekki leng-
ur skrifað tók hún inn stóran skammt af svefn-
lyfjum. Þetta virtist vera tilraun til sjálfsmorðs
en skömmu áður hafði hún lýst skoðun sinni á
sjálfsvígum, talað gegn þeim og sagt að þeir sem
þau fremdu myndu ekki öðlast frið í öðrum heimi
heldur væru dæmdir til að vera eins og draugar
á jörðinni.
Síðustu árin sem hún lifði var hún í umsjón
hjúkrunarkvenna og reyndist þeim oft erfið. Átta-
tíu og tveggja ára gömul nennti hún ekki að lifa
lengur. Hún faldi mat sinn í stað þess að borða
hann og þegar hjúkrunarkonumar reyndu að
mata hana harðneitaði hún að opna munninn.
Hún varð ekkert nema skinn og bein enda var
hún markvisst að svelta sig í hel. Hún lést í
svefni árið 1989.
tveimur voru dræmari
en hún var ákveðin í að
leggja fyrir sig skáld-
sagnagerð.
Einræni
metsölu-
höfundurinn
Daphne du Maurier var í langan tíma ! hópi vinsælustu
rithöfunda heims en gagnrýnendur tóku verkum hennar
yfirleitt af tortryggni. Frægasta bók hennar er Rebekka
sem enn nýtur mikilla vinsælda.
Daphne du Maurier fæddist árið 1907,
næstyngst þriggja systra. Faðir hennar, Gerald
du Maurier, var þekktasti leikari Breta á þeim
tíma og var að leika á sviði kvöldið sem hún
fæddist. Gerald var ástríkur faðir en Daphne
sagði seinna að hún hefði aldrei minnst þess að
móðir sín hefði faðmað sig eða setið með sig i
fanginu, hún hefði ætíð horft á sig gagnrýnum
augum. Daphne ólst upp og óskaði þess að hún
væri drengur. Hún hreinlega þoldi ekki tilhugs-
unina um að vera stúlka.
Átján ára gömul var Daphne send í kvenna-
skóla í Frakklandi og þar varð hún ástfangin af
þrítugri kennslukonu sem var lesbía og þær tóku
upp ástarsamband. Alla ævi varð Daphne af og til
ástfangin af konum. Rúmlega tvítug haföi
Daphne skrifað þrjár skáldsögur. Fyrsta bók
hennar fékk prýðisdóma. Viðtökur við hinum
Sjálfstæð og ein-
ræn
Eftir þriggja vikna
kynni af majór í hem-
um, Frederick Brown-
ing, var Daphne orðin
ástfangin. Hún bað hans
og hann tók bónorðinu.
Eftir þriggja mánaða
hjónaband skrifaði hún
vini sínum: „Maðurinn
minn er mest töfrandi
manneskja í heimin-
um.“ En Daphne var
afar sjálfstæð að eðlis-
fari, einræn og hafði
ríka þörf fyrir frelsi og
hjónabandið varð henni
ekki til gleði til lang-
frama. Hún sagði móður
sinni að hún hrykki við
í hvert sinn sem sér
yrði litið á giftingar-
hring sinn og hjónarúm-
ið. Henni fannst ein-
kennilegt að vera gift og
fannst innst inni að það
hlutskipti hentaði per-
sónuleika sínum ekki
fullkomlega.
Eiginmaður hennar
var háður henni og það
féll henni illa því hún
varð að eiga stundir þar
sem hún var ein. Hún
gerði sér smám saman
grein fyrir því að hún
var andlega sterkari en
eiginmaður hennar og
það olli henni vonbrigð-
um. Hún varð fljótlega
bamshafandi, átti þá heitustu ósk að eignast son
og sýndi engan fögnuð þegar hún fæddi dóttur.
Þegar Daphne uppgötvaði að hún var barnshaf-
andi í annað sinn kom bamfóstran að henni há-
grátandi. „Það versta hefur gerst,“ skrifaði hún
vini sínum, „annað barn er á leiðinni." Það var
ekki fyrr en hún fæddi þriðja bam sitt sem móð-
urástin blossaði upp hjá henni enda var barnið
drengur. Þótt Daphne sinnti syni sínum langt
umfram dætur sínar og dekraði takmarkalaust
við hann voru dætur hennar ekki beiskjufullar í
garð móður sinnar og áttu gott samband við hana
alla ævi enda var Daphne skemmtilegur félagi
þótt móðurhlutverkið væri henni fjarlægt. Hún
var fremur kunningi dætra sinna en móðir og
þær sættu sig við það.
Fordómafullir gagnrýnendur?
Daphne var þrjátíu og eins árs þegar frægasta
bók hennar, Rebekka, kom út. Bókin, sem minn-
ir um margt á Jane Eyre, naut gífurlegra vin-
Bókalisti Máls og menningar
Allar bækur
1. Jón Baldvin - Tilhugalíf.
Kolbrún Bergþórsdóttir
2. Jólin koma. Jóhannes úr Kötlum
3. Á flugi yfir fslandi. landmælingar
4. Lovestar. Andri Snær Maqnason
5. Röddin. Arnaldur Indriðason
6. Njála-barnabók.
Brynhildur Þórarinsdóttir
7. Don Kíkóti. Miquel de Cervantes
8. Jón Sigurðsson. Guðjón Friðriksson
9. Öðruvísi dagar. Guðrún Helqadóttir
10. KK-Þangað sem vindurinn blæs.
Einar Kárason
Skáldverk:
1. Lovestar. Andri Snær Maqnason
2. Röddin. Arnaldur Indriðason
3. Don Kíkóti. Miquel de Cervantes
4. Nafnlausir vegir. Einar Már Guðmundsson
5. Stolið frá höfundi stafrófsins.
Davíð Oddsson
6. Skítadjobb. Ævar ðrn Jósepsson
7. Alkemistinn. Paulo Coehlo
8. Grafarþögn. Arnaldur Indriðason
9. Sagan af sjóreknu píanóunum.
Guðrún Eva Mínervudóttir
10. IVIýrin. Arnaldur Indriðason
Metsölulisti bókabúöa MM 3.12.-9.12.
fw
Metsölulisti lífs míns
Kristján B. Jónasson útgáfustjóri segir frá uppáhaldsbókunum sínum
„Vinsældalisti míns lestrarlífs hefur tekið ótal
kollsteypur á rúmlega 20 ára ferli sínum. Sú var
tíðin aö topp tíu var alskipaður vinsælum smell-
um sinnar tíðar líkt og stríðssögum þess mæta
Dana Svens Hazels eða kúrekasögum Norðmanns-
ins Louis Mastersons um Morgan Kane sem Ingv-
ar Þórðarson ætlar víst að fara
að reisa upp úr gröflnni með
bíómynd: Einhver sagði mér að
þetta ætti að vera söng- og
dansamynd og að Sjón ætti að
skrifa handritið og Jónsi i Sig-
ur Rós að leika Morgan Kane.
Þetta var neyslu- og popptíma-
bilið, maður spændi í sig
tveimur bókum á dag. Ég
klykkti svo út með Tolkien og
Frank Herbert og böðlaöist í
gegnum Hringadróttinssögu og
Dune-bálkinn á ensku og skildi
svona 60% en hughrifln voru
þeim mun sterkari.
Svo kom klassíska módeme
tímabilið. Ég lagðist í Thor Vil-
hjálmsson, Kafka og Guðberg
Bergsson. Réttarhöldin voru á
toppnum í tvö ár, Fuglinn og Mánasigð Thors auk
Tómasar Jónssonar og Ástir samlyndra skiptust á
næstu sætum. Síðan kom heimsbókmenntalega
períódan: Goethe, Grass, Stendhal, Dostojevskí,
Rushdie, E.T.A. Hoffmann, Marquez, Flaubert,
Joyce, Cervantes og Beckett. Mér fannst „Töfra-
meðul andskotans" eftir Hoffmann eiginlega besta
bókin og eftir það fór ég í þýsku rómantíkina og
hef hangið svolítið í henni siðan. Nóvellur
Kleists, Tiecks, Brentanos og E.T.A. Hoffmanns
auk skáldsagna Novalis, Schlegls og Goethes hafa
alltaf fylgt mér og ég gríp regulega niður i þessu
dóti. Þetta eru fastir liöir í sætum 12-30.
Eftir þetta gerðu póstmódemistamir áhlaup á
listann og I nokkur ár vora mörg efstu sætin skip-
uð þeim: „Ef ferðamaður um
vetrarnótt" eftir Italo Calvino
var til dæmis á toppnum í svona
ár og „The Public Burning" eft-
ir Robert Coover, „The Crying
of Lot 49“ eftir Thomas Pychon
og Nafn rósarinnar og Pendúll
Foucaults eftir Eco gerðu allar
góða hluti.
Siðan kom foma tímabilið:
Biblían átti mikla endurkomu,
maður verður seint þreyttur á
henni, Hómerskviður og Virgill
auk þess sem Boethius og
Ágústínus festu sig í góðum sæt-
um á listanum. Endurreisnar-
textar eftir menn á borð við
Machiavelli, Shakespeare, Pico
della Mirandola og Marcello
Ficino stormuðu upp listann á
árinum 1994-96 en enginn hefur toUað þar til
lengdar nema Machiavelli.
En að síðustu má ekki gleyma mínum kæru
austfirsku skáldum sem aldrei gáfu út bækur en
þeim mun meira af singlum. Bæði Stefán Ólafs-
son í Vallanesi og Bjarni Gissurarson i Þingmúla
í Skriðdal komu kvæðum sínum margoft á topp-
inn og þeirra góðu „bestof‘-söfn tek ég oft fram á
siðkvöldum. Það er sannarlega perlustund."
Endastöð Tolstoys
Endastööin eftir Jay Parini í þýö-
ingu Gyröis Elíassonar.
Segja má að það séu meðmæli
með bók taki Gyrðir Elíasson að sér
að þýða hana. Hér er engin undan-
tekning frá þeirri
meginreglu. Rit-
höfundurinn Leo
Tolstoy, háaldr-
aður, leggur á
flótta frá eigin-
konu sinni og
heimili og hefst
við á jámbraut-
arstöð sem verð-
ur endastöð hans í lífinu. Sex per-
sónur skiptast á að segja söguna.
Ákaflega góð og yfirlætislaus en um
leið áhrifamikil skáldsaga. Kiljuút-
gáfa sem kostar litlar 1800 krónur.
Kvótið
Það er ekki hœgt að segja
að hók sé siðleg eða ósiðleg.
Bœkur eru vel eða illa skrif-
aðar. Það er állt og sumt.
Oscar Wilde
Bókalistí Eymundssonar
Allar bækur
1. Jón Baldvin - Tilhugalíf.
Kolbrún Bergþórsdóttir
2. Röddin. Arnaldur Indriðason
3. Sonja - Líf og leyndardómar.
Reynir Traustason
4. Útkall - Geysir er horfinn.
Óttar Sveinsson
5. LoveStar. Andri Snær Maqnason
6. Landneminn mikli - Stephan G.
Viðar Hreinsson
7. Don Kíkóti.
Miquel de Cervantes
8. ísland á 20. öld.
Helqi Skúli Kjartansson
9. Stolið frá höfundi stafrófsins.
Davíð Oddsson
10. Leggðu rækt við ástina.
Anna Valdimarsdóttir
Skáldverk
1. Röddin.
Arnaldur Indriðason
2. LoveStar.
Andri Snær Maqnason
3. Don Kíkóti.
Miquel de Cervantes
4. Stolið frá höfundi stafrófsins.
Davið Oddsson
5. Einni öld síðar.
Mary Hiqqins Clark
6. Nafnlausir vegir.
Einar Már Guðmundsson
7. Grafarþöqn. Arnaldur Indriðason
8. Bridget Jones - á barmi
taugaáfalls. Helen Fieldinq
9. Hobbitinn. J.R.R. Tolkien
10. Eins og vax. Þórarinn Eldjárn
Barnabækur
1. Artemis Fowl
- samsærið. Eoin Colfer
2. Gúmmí-Tarsan.
Ole Lund Kirkeqard
3. Jólin koma.
Jóhannes úr Kötlum
4. Gallsteinar afa Gissa.
Kristín Helqa Gunnarsdóttir
5. Gæsahúð 6 - Skrímslið.
Helqi Jónsson
Metsölulisti Eymundssonar 11.12-17.12.