Dagblaðið Vísir - DV - 28.12.2002, Blaðsíða 35

3^
Htalgctrblaöi 13 "V
LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2002
Leikarasálin er
alltaf
su sama
Brynhildur fœrð í
gervi Goggu
f Með fullri reisn.
Hjónin Atli Rafn Sigurðarson og Brgnhildur
Guðjónsdóttir leika bæði íjólasýningu Þjóð-
leikhússins Með fullri reisn. Verkið er gert
eftir frægri kuikmgnd, The Full Montg, en er
komið ísöngleiksbúning.
Atli Rafn og Brynhildur eru bæði fastráðin i Þjóðleikhús-
inu. Meðal þess sem Atli Rafn hefur leikið í Þjóðleikhúsinu
eru Jónatan í Bróðir minn Ljónshjarta, Angel í Rent, Lísand-
er í Draumi á Jónsmessunótt, Brimi í Bláa hnettinum og Val-
vert i Cyrano frá Bergerac. Meðal þess sem Brynhildur hefur
leikið er Mímí í Rent, Alice í Komdu nær, Hermíu í Draumi
á Jónsmessunótt, Baktus í Karíusi og Baktusi auk þess sem
hún stjómaði brúðunni Mikjáli í Krítarhringnum frá
Kákasus. Atli Rafn og Brynhildur leika nú systkinin Badda
og Lenu í Halta Billa á stóra sviði Þjóðleikhússins.
„Perfect harmony“
Ég er forvitinn. Nú eruð þið bæði í jólafrumsýningu Þjóð-
leikhússins. Hvemig gekk jólaundirbúningurinn?
„Það er góð spuming. Randver Þorláksson var með áfalla-
hjálp í homstofu leikara fyrir leikkonur sem vom í tauga-
áfalli af því þær hefðu ekki gert neitt fyrir jólin,“ segir Bryn-
hildur. „Hjá okkur verður eldaður góður matur á gamlárs-
kvöld en á aðfangadag vorum við hjá mömmu og pabba. Ann-
ars fólst jólaundirbúningurinn í því að þrífa, skipta á rúmum
og skreyta jólatré - og annað ekki. Við vorum tímanlega í
jólakortaskrifum og jólagjöfum; byijuðum snemma af því við
vissum að þetta yrði algjört svínarí varðandi vinnu.“
Er ekki sérstök stemning í kringum jóla-
frumsýninguna?
„Jú, absolút," segir Atli Rafii, „mikil há-
tíðarstemning. Fólk stendur þéttar saman
en venjulega út af þessu sérstaka tilefni.
Þessari sýningu verður ekki frestað og ailir
eru með fulla einbeitingu."
„Og staðráðnir i að hafa þetta skemmti-
legt,“ bætir Brynhildur við.
Þetta er soldið sætt, er það ekki?
„Jú, það er eitthvað sætt við þetta; „perfect harmony“ eins
og segir í kók-laginu,“ segir Brynhildur.
„Ekki eru það launin'1
Atli Rafn þreytti frumraun sína í Þjóðleik-
húsinu þegar hann var bam að aldri en
Brynhildur segir að því hafi verið öðruvísi
farið með hana.
„Ég var sprelligosi,“ segir hún, „en lék
aldrei í leikhúsi sem bam.“
„Hún var í skápnum," bendir Atli Rafn á.
„Já, þetta var erfitt skápatímabil sem ég
gekk í gegnum," tekur hún undir. „Ég lék
ekki neitt áður en ég fór út til Bretlands og lærði leiklist."
Hvað varð til þess að þið fómð þessa leið? Mér fmnst alltaf
einhvem veginn að það sé meiri ákvörðun að fara í leiklist-
arskóla en í hefðbundið háskólanám.
„Það eru í sjálfu sér fáar leiðir út úr starfmu þótt það sé
ekki sanngjamt að segja starf leikarans einhæft. Það er
miklu fi-ekar það sem kaila mætti sérhæft," segir Atli Rafii.
„Það er stór ákvörðun að gera leiklist að lifibrauði," segir
Brynhildur. „Leikarinn vaknar á morgnana og það fyrsta
sem hann hugsar um er leikhús. Þetta er undarlegt starf og
vinnutíminn er skrýtinn. Auk þess sinnum við verkefnum
utan leikhússins, ég er til að mynda í áramótaskaupinu
þriðja árið í röð.“
„Leikarastarfið krefst mikillar helgunar," segir Atli Rafn,
„öðmvísi næst ekki árangur. Það er gífurlega kreíjandi að
ætla sér vera skapandi alla daga og stimdum spyr maður sig:
af hverju geri ég þetta? Ekki eru það launin. Menn þurfa að
vera vissir um að vilja þetta og helst hafa ástríðu fyrir starf-
inu.“
„Það er heppni að á því stigi sem maður byijar námið þá
er maður enn ungur og trúir á sjáifan sig og hugsar ekki mik-
ið lengra. Maður gerir bara það sem þarf að gera,“ segir
Brynhildur.
„Það er gamla mýtan um listamanninn sem þarf bara dýnu
á gólfið og þakherbergi," segir Atli Rafn.
„Ég hugsaði aldrei um hvar ég yrði eftir tíu ár, hvort ég
yrði að leika. Það hafði blundað lengi í mér að fara í leiklist,"
segir Brynhildur. „Inntökuprófið er langt ferli og á leiðinni
fær maður svör við mörgum spumingum. Hins vegar þarf
bara að sækja um í háskólanum og byrja námið. Ég er með
BA-próf í frönsku og þá sótti ég um, lærði og lauk námi.“
„Fólk er oft búið að koma sér upp BA-prófi þegar það upp-
götvar að það hefur ekki áhuga á því sem það er að læra,“
segir Atli Rafh. „Flestir eru hins vegar í leiklist af brennandi
áhuga; eldra fólkið líka. Það er skrýtið hvað ungir og eldri
leikarar eru dregnir í sundur í fjölmiðlum. Það er ekki rétt
Magnús verður til.
Atli Rafn situr í
förðunarstólnum
og fær aðstoð við
sköpun Magnúsar
sem eftir ævilanga
vist undir væng
móður sinnar
springur út á
sviðinu -
klæðalaus.
og ég hef aldrei skynjað neinn eðlis-
mun á ungum og gömlum leikur-
um. Margir eldri leikarar hafa mun
róttækari skoðanir um leiklist en
þeir yngri. Það er fátt sem breytist
með aldrinum hvað það varðar. „
„Leikarasálin er alltaf sú sama,“
segir Brynhildur. „Það skiptir engu
máli hversu mörg ár eru að baki á
sviðinu, hversu mörg aðalhlutverk:
leikarasálin er alltaf lítil og meir og
hún er hrædd. Alltaf. Það er bara
svoleiðis. Það er kannski það sem er satt og gott við leikara
og ef hann hefur það ekki þá breytist hann ekki og þroskast.
Það skýrir kannski það sem Atli Rafn nefndi; það er sama
hvort maður er ungur eða gamall. Það hafa allir verið ungir
spútnikar einhvem tíma.“
„Það er líka fyndið að hugsa til þess að menn sem hafa gert
lítið úr okkur sem vinnum hjá stóm leikhúsunum og segja
„öryggið" slæmt, þeir hinir sömu em svo alltaf fljótir að
stökkva til þegar kallið kemur,“ segir Atli Rafn. „En það er
ekkert ömggt við leikhúsið, sama hvort það er Þjóðleikhúsið
eða eitthvert annað leikhús. Ekki ef menn halda uppi metn-
aði og vilja snerta við áhorfendum eins og við viljum gera. Ég
þarf enga svona dínamík til að halda mér vakandi í starfmu,
það kemur innan frá.“
Ástríðan fvrir tungumálinu
Er ekki ákveðið ábyrgðarleysi að læra leiklist? Það er ekki
víst að fólk fái vinnu sem leikarar og ef það fær vinnu em
launin ömurleg. Hvað er það sem dregur fólk út í þetta? Er
það einfaldlega sköpunarþörf?
„Ég held það,“ segir Atli Rafn. „Ég held ég hafi alltaf haft
þessa þörf. Ég veit ekki hvort ég hefði orðið sæll og glaður ef
ég hefði farið aðra leið. Þetta er frábært starf þegar best læt-
ur, þegar leikarinn fær pláss til að vera skapandi, þegar hon-
um er treyst. En stundum er eins og leikstjórinn treysti ekki
leikaranum sínum, þá er leiðinlegt og starfið verður að
skurðmokstri en sem betur fer hef ég oftast verið heppinn
með samstarfsfólk. Það er iðulega afburðafólk sem velst til
starfa í Þjóðleikhúsinu.
„Já, við erum á góðum stað og fáum tækifæri til að takast
á við stóra flóm. Það er ekki bara ein sýning sem maður leik-
ur í í marga mánuði og svo tekur önnur við. Hér em hlut-
verkin mörg og mikil fjölbreytni; allt frá klassík og yfir í
rokksöngleiki," segir Brynhildur.
„Sköpunarþörfm er sterk," heldur Atli Rafn áfram. „Það er
hægt að fá útrás fyrir hana á mörgum sviðum. Leikstjórinn
er að vakna innra með mér og ég er lika að skrifa í laumi.
Heimurinn myndi kannski ekki farast ef ég hætti að leika en
núna er leiklistin rétti vettvangurinn fyrir mig.“
„Fyrir mig er ástríðan fyrir tungumálinu og texta mikil-
vægur hluti af þessu," segir Brynhildur, „sá unaður að tala
það sem skrifað er á bók. Ég fór í bókmenntafræði og málvís-
indi í gegnum frönskunámið og lærði líka önnur tungumál.
Textinn er ofboðsleg ástríða. Það var líka skemmtilegt að i
leiklistarskólanum í Bretlandi var textameðferð og flutning-
ur stór hluti af náminu. Þegar líkamlegri túlkun er síðan
bætt inn í er komin sprengiblanda sem er leiklistin."
Hætt að tala um æskudýrkun
Þetta ár hefur verið ár kombakkanna í húmor. Spaugstof-
an er komin aftur, Halli og Laddi og Kaffibrúsakarlamir.
„Já, loksins eru menn hættir að tala um æskudýrkun,"
segir Atli Rafn.
Það mætti ráða af þessu að ungir leikarar væru ekkert
fyndnir.
„Jú, við eigum Stefán Karl,“ segir Brynhildur. „Hann er
margra manna maki. Það eru líka margir fleiri bráðfyndnir."
En æskudýrkunin, af hverju hætti hún? Af því að æskan
komst á fertugsaldurinn?
„Þetta gengur í bylgjum eins og annað. Nú er hægt að snúa
sér að öðru,“ segir Atli Rafn. „Það hefur ekkert breyst. Ég
veit ekki betur en Gunnar Eyjólfsson hafi leikið og leikstýrt
þegar hann var um þrítugt. Ég held að markaðurinn sjálfur
búi alltaf til tækifæri fyrir menn, unga eða aldna. Þá bregð-
ast hinir neikvæðu við með því að kalla það einhverjum
nöfnum. Voru Fóstbræður ekki bara að verða leiðir og þá opn-
aðist aftur gat fyrir Spaugstofuna? Og þeir eru líka fyndnir."
Konur eru varliárari
Og talandi um leikstjóm: þú vilt leikstýra, Atli Rafn, en
ekki þú, Brynhildur?
„Jújú, ég vil leikstýra, en ég held ég sé ekki tilbúin," segir
Brynhildur. „Ég myndi þó ekki neita því ef ég væri beðin um
að leikstýra. En i framtíðinni langar mig að leikstýra og ég
er með verk á óskalistanum."
Mér hefur fundist eins og það sé kynjaskipt hversu fólk
sækist eftir því að leikstýra.
„Em konur ekki bara varkárari?" spyr Brynhildur.
Er það vegna þess að konur em frá Venusi og karlar frá
Mars?
„Ég veit það ekki, hef komið á hvorugan staðinn," segir
Brynhildur, „staðreyndin er reyndar sú að karlmönnum virð-
ist frekar treyst, það mætti breytast."
Surnir koma sér upp skráp
Þið töluðuð áðan um leikarann með litlu meiru hræddu
sálina. Oft er það sama sagt um skáld og þegar þau em kom-
in í hóp þá virkar hann stundum eins og AA-samtökin. Er
það svipað með leiklistina?
„Jú, menn styðja hver annan,“ segir Brynhildur.
„Ég heitir Amar Jónsson og ég er leikari," segir Atli Rafn
og hlær. „Mér finnst gott að vinna með fólki eins og Amari,
Gunnari og Kristbjörgu, svo einhverjir séu nefndir. Ekki
bara vegna þess að þau era frábærir leikarar sem geta kennt
manni margt, heldur sér maður í þeim fólk sem þykir óend-
anlega vænt um vinnuna sína og þráir innst inni að aðrir
samþykki það sem þau gera og að þessu leyti er ekkert sem
skilur þau frá okkur hinum yngri - ekkert nema reynslan.
Leikarinn á ailtaf von á gagnrýni. Öll vinna leikarans geng-
ur út á gagnrýni: leikarinn gagnrýnir sjáifan sig stöðugt, leik-
stjórinn gagnrýnir hann og meðleikarar. Gagnrýna í jákvæð-
um skitningi þess orðs. Oft er talað um að leikarar séu við-
kvæmir fyrir gagnrýni en ég blæs á það tal. Við kunnum hins
vegar að fara með gagnrýni. Þannig verða leiksýningar tiL“
„Við þurfum á uppbyggilegri gagnrýni að halda," segir
Brynhildur. „Enginn er fullskapaður leikari og frábær. Verk-
efnin em misjöfn og maður er sjálfur misjafnlega upplagður.
Stundum ratar maður ranga leið og þá verður leikstjórinn og
samleikaramir að hjálpa til við fínstillinguna.“
Er þetta erfiður heimur? Gagnrýnin er misjöfn, sumir
mjög harðir og óvægnir. Er ekki erfitt að fara þá leið að
hugsa að maður sé listamaður sem er að þroskast og þarf leið-
beiningar? Er ekki mikil hætta á að listamaðurinn fái annars
vegar harðan skráp eða verði einfaldlega bitur?
„Ég held að þetta sé misjafnt," segir Atli Rafn. „Sumir
koma sér upp skráp, öðrum er einfaldlega sama.“
„Gagnrýni er bara skoðun eins manns, punktur og basta,“
segir Brynhildur. „Það sem skiptir kannski mestu máli í
þessu samhengi er að fólk reynir að ákveða eftir gagnrýni
hvort það eigi að sjá sýningar eða ekki.“
„Þetta er minnsta málið fyrir leikarann," segir Atli Rafn.
„Þeir fara ekki heim og stilla leik sinn eftir því sem gagn-
rýnendur segja. Leikhúsgestir hafa þetta til hliðsjónar þegar
ákveðið er hvað eigi að gera við peningana. Það er það sem
mér finnst að gagnrýnendur eigi að hafa í huga, að skrifa á
tungumáli sem almenningur skilur. En það verða auðvitað
aldrei ailir sammála um þessi atriði."
Er þetta þá ekki óvinveitt umhverfi sem leikarinn starfar í?
„Nei, alls ekki,“ segir Atli Rafn, „þetta er vinalegt um-
hverfi. Þegar ég stend á stóra sviðinu í Þjóðleikhúsinu fyrir
framan fullan sal af fólki sem allt vill að mér gangi sem best
er það eins og fótboltaleikur þar sem allir halda með þér. Það
er enginn sem óskar þess að manni mistakist. Allir em ein-
beittir og ailir em með okkur í liði. Leikaranum hlýnar í
straumnum frá salnum."
„Skemmtilegur salur er algjör vítaminsprauta," skýtur
Brynhildur inn í.
„Það er leiðinlegt að vera tilbúmn að sýna og standa á
sviðinu og enginn er í salnum," segir Atli Rafn. „Á síðustu
æfingunum koma áhorfendur og þá lifnar allt við; leikhúsið
er ekkert án áhorfenda, eins og margoft hefur verið sagt. Og
það er alls ekki óvinveitt heldur hættulegt."
„Leikarinn stendur á sviðinu með litlu sálina sína og bíð-
ur eftir áhorfendum; vantar viðbrögð salarins," segir Bryn-
hildur, „og síðan þegar kemur að frumsýningu verður mað-
ur þvalur í lófunum og þurr í hálsinum og hugsar: af hveiju
er ég að þessu? Þetta sér maður líka hjá leikurunum sem em
eldri og reyndari."
Klæðskiptingur og súludansmær
Atli Rafn lærði leiklist hér heima en Brynhildur i Guild-
hail School of Music and Drama.
Hvenær kynntust þið?
„Það em nokkur ár síðan,“ segir Atli Rafn.
„Fyrsta stykkið sem við unnum saman í var Rent,“ segir
Brynhildur, „og þá varð ekki aftur snúið.“
Þetta hlýtur að hafa verið rómantískt, lékst þú ekki klæð-
skipting, Atli Rafn?
„Jú, hann lék klæðskipting og ég lék súludansmey," segir
Brynhildur. „Við vorum bæði á háum hælum og töluðum um
bjór, vín og eyðni."
Þá getið þið sagt bamabömunum að þið hafið kynnst þeg-
ar þið vomð klæðskiptingur og súludansmey.
„Já, þetta er huggulegt. Og svo em til myndir frá þessum
tíma. Það vom villt partí þá!“ segir Atli Rafh og hlær.
Tilveran er einkennilegt limbó
Er ekki svolítið maniskt ástand á heimilinu þegar bæði
era á fullu í leiklistinni? Þið emð nýkomin úr æfingum á
Halta Billa þar sem þið leikið systkini, Brynhildur að leika í
Veislunni og Karíusi og Baktusi, og hellið ykkur svo út í
þetta.
„Það skaraðist og þá er oft erfitt að hafa fuilkomna einbeit-
ingu á báðum stöðum. Þetta hefur verið frekar erfitt haust og
mikil pössun fyrir dóttur okkar. Inn á miili reynir maður að
hlúa að fjölskyldunni," segir Brynhildur.
Það hlýtur að vera erfiðara að slíta sig út úr leikhúsinu
þegar bæði eru í sömu ösinni?
„Maður slítur sig ekkert frá þessu,“ segir Brynhildur.
„Leikarinn er alltaf innstilltur á leikhúsið," segir Atli
Rafn. „Það fyrsta sem ég hugsa á morgnana er leikhúsið og
það síðasta áður en ég sofna er líka leikhúsið. Stundum skil
ég vel leikara sem flippa út og ganga út af frumsýningum
eins og Daniel Day-Lewis gerði á frumsýningu á Hamlet."
„Það koma þessi Qippuðu rnóment," segir Brynhildur,
„þegar maður stendur fyrir framan heilan sal af fólki. Þá
flögrar að manni að maður gæti sagt hvað sem er, gengið svo
út af sviðinu, upp í næstu flugvél og farið. Þetta er hættulegt
vald."
„Vald leikarans er að geta heft áhrif á 500 manns í einu,
það er hættulegt og er hægt að misnota,“ segir Atli Rafn.
„Stundum eru mörkin svo skrýtin," segir Brynhildur. „Á
álagstimum getur þreytan gert vart við sig. Þá getur tilveran
orðið einkennilegt limbó. Endorfin heldur manni á floti lik-
amlega og andlega. Eftir frumsýninguna getur heilsan bmgð-
ist og kvefið hellst yfir mann.“ -sm
I