Dagblaðið Vísir - DV - 28.12.2002, Blaðsíða 38

42
Heíqort>l<aö !DV
LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2002
Sterkari samtök
„Þing Neytendasamtakanna í haust
stendur upp úr en þar var samþykkt ít-
arleg stefnumótun í neytendamálum
sem þýðir að samtökin eru sterkari en
áður. Það hefur ríkt mikil samkeppni á
ýmsum sviðum sem
neytendur njóta
góðs af. En það er
dapurlegra að horfa
til fákeppnismark-
aðanna. Fjármála-
stofiianir eru að
reyna að skapa ofsa-
hagnað á þessu ári
með því að lækka
ekki vexti eins og
allar forsendur eru fyrir. Þá er dapurt
íyrir neytendur að fá tilkynningu írá
tryggingafélögum þar sem stórfelldar
hækkanir eru boðaðar. Ríki og sveitar-
félög leggja, ásamt fákeppnisfjrirtækj-
um, línumar í hækkunum. Ég vona
bara að samkeppni sé það virk á öðrum
sviðum að fleiri hafi hvorki vfija né
getu til að taka upp háttalag stjóm-
valda og fákeppnisaðila. Virk sam-
keppni er það eina sem tryggir neyt-
endum sanngjamt verð fyrir vöm og
þjónustu," sagði Jóhannes Gunnars-
son, formaður Neytendasamtakanna.
Nýjar tryggingar
„Félag íslenskra hifreiðaeigenda átti
70 ára afmæli á ár-
inu. Nýir samning-
ar náðust um hag-
stæðar bifreiða-
tryggingar fyrir fé-
lagsfólk FÍB. Enn
hefur FÍB tekist að
auka samkeppi á
þessum fákeppnis-
markaði félagsfólki
sínu og landsmönn-
um öllum til hagsbóta. Sveiflur í gengi
krónunnar höfðu sterk áhrif á elds-
neytisverð hér á landi og bifreiðakostn-
að heimilanna. Þessar sveiflur stað-
festu enn mikilvægi þess aðhalds sem
frjáls félagasamtök eins og FÍB veita
stjómvöldum og markaðsráðandi fýrir-
tækjum. Sumarið var mjög annasamt
hjá FÍB-Aðstoð við að aðstoða félaga í
erlendum systurfélögum FÍB. Æ fleiri
ferðamenn ferðast um ísland á eigin
farartækjum og þessi þáttur starfsem-
innar mun stækka,“ sagði Runólfur
Ólafsson, framkvæmdastjóri FÍB.
Flóknara umhverfi
„Samkeppnin hefur harðnað gífur-
lega á árinu enda er framboð í verslun
og þjónustu i mjög
ríkulegt í hlutfalli
við eftirspum. Verð-
samkeppni hefur
verið mjög mikil í
einstökum greinum,
sérstaklega í mat-
vöruverslun. Það
kemur yfirleitt mjög
fljótt fram í þjónust-
unni ef samdráttur
verður og það hefur verið erfitt i sum-
um greinum, t.d. hugbúnaðar og aug-
lýsingageiranum þó farið hafi að birta
tO í þeim síðamefhda í lok árs. Það
sem einkennir aOt atvinnulifið er að
umhverfið sem stjómendur í fyrirtækj-
um þurfa að búa við í dag er mun
flóknara lagalega. Það hafa farið fram
rassíur og verið er að taka á hegðun
sem hefur verið óátalin tO þessa,“ sagði
Sigurður Jónsson, framkvæmdastjóri
Samtaka verslunar og þjónustu.
Ódýrari matvara
„Árið fór af stað í mikiili umræðu
um verðbólgu og verðlagsmál almennt.
Við bmgðumst við óttanum um að
rauðu strikin héldu ekki með lækkun á
yfir 2000 vöruteg-
undum sem skipti
mOdu máli á okkar
markaði. Það hafa
komið inn nýir aðO-
ar á matvörumark-
aði og afkastagetan
og samkeppnin orð-
in mjög mikil. Við
erum að selja mat-
vöra á lægra verði
en fyrir ári þrátt fyrir hækkanir frá
birgjum. Það er 15-20 prósentum lægra
verð á ávöxtum og grænmeti en fyrir
ári og stór hluti af jólakjötinu er á 30
prósentum lægra verði. En afkoman í
versluninni er ekki viðunandi og við
munum sjá að árið hefúr verið mörg-
um erfitt. Smásöluvísitalan sýnir 2,7
prósenta samdrátt í nóvember mOli ára
þrátt fyrir og meiri afkastagetu," sagði
Finnur Ámason, forstjóri Hagkaupa.
,Rnnur
Árnason.
Sigurður
Jónsson.
Runólfur
Ólafsson.
Jóhannes
Gunnarsson.
Neytendur og verslun á árinu 2002:
Ár harðnandi samkeppni
og ótrúlegra tilboða
Ársins sem er að líða verður lík-
lega minnst sem árs harðnandi sam-
keppni, sérstaklega í matvörugeir-
anum. og um leið árs tOboðanna en
neytendur hafa ekki staðið frammi
fyrir jafn fjölbreyttum tOboðum og
á árinu, ekki sist í jólamánuðinum.
En þar sem samkeppninnar gætir
ekki hafa neytendur hins vegar
þurft að horfa upp á hækkanir, t.d.
á grunni fasteignagjalda og trygg-
inga, og hækkanir á ýmsum gjöld-
um tO ríkis og sveitarfélaga.
Rauðu strikin héidu
Árið heOsaði með heitum umræð-
um um verðlagsmál. Verðbólgan
mældist þá 9,4 prósent og útlit fyrir
að rauðu strikin í kjarasamningum
mundu ekki halda. Dollarinn var í
kring um 110 krónur og útlitið aUt
annað en bjart. Strax í janúar ákvað
forysta ASÍ að beita þrýstingi tO
þess að ná verðbólgunni niður svo
rauðu strikin myndu halda. Með
maður á mann aðferðinni, beinum
samtölum við forsvarsmenn sveitar-
félaga og tuga fyrirtækja, ásamt
auglýsingaherferð tókst Alþýðusam-
bandinu að skapa stemningu í þjóð-
félaginu um að ná þessu markmiði.
Verslanir brugðust við með því að
bjóða flata afslætti við kassa eða tO-
kynntu um verðlækkanir með öðru
móti. Þannig lækkuðu Hagkaup t.d.
verð á yfir 2000 vörategundum. TO
að gera langa sögu stutta héldu
rauðu strikin.
Lækkun verðbólgu
Verðbólga í árslok mældist 2 pró-
sent á ársgrundveUi og útlit er fyrir
frekari lækkun í upphafi nýs árs.
Krónan styrktist tO muna gagnvart
doUar og er nú í rúmlega 80 krón-
um. Lækkun doUars hefur skUað
sér í hagstæðara vöruverði, sérstak-
lega þar sem mestrar samkeppni
gætir. Þar sem hennar nýtur síður
við hefur meiri tregða verið í lækk-
unum í takt við doUarann.
Rekstur bUs er stór þáttur í heim-
Oisútgjöldum en á árinu hófst kaup-
leiga á bflum tO einstaklinga sem
undirstrikar kannski betur en ann-
að að bOl er nytjahlutur sem rýrnar
hratt í verði en ekki fasteign á hjól-
um.
Samkeppni í matvöru og
verðlækkun
Ríkisstjórnin ákvað
að taka upp bein-
greiðslur til græn-
metisbænda og
fyrra. Þess vegna horfa ófáir versl-
unareigendur með kvíðboga tU
komandi árs.
Gjaldþrotahrina
í sumar bárust fréttir af tveimur
stóram gjaldþrotum. í júlí var farið
fram á það við Héraðsdóm Reykja-
víkur að útivistarverslunin Nanoq i
Kringlunni yrði tekin tU gjaldþrota-
skipta. Var gjaldþrotið talið nema á
annað hundraö mUljónum króna og
vinna 60 starfsmanna var í upp-
námi. Gjaldþrot Nanoq virðist hins
vegar draga dUk á eftir sér í við-
skiptaheiminum þar sem mörgum
heUdsölum sem seldu versluninni
vörur með eignarréttarfyrirvara
kom mjög á óvart að sá eignarrétt-
arfyrirvari héldi ekki. Þeir horfðu
því fram á tuga ef ekki hundraða
mUljóna króna tap. Um tugur fékk
sér lögfræðing tU að reka mál sitt
gagnvart þrotabúinu fyrir dómstól-
um.
„Það virtist einfaldlega ekki vera
rekstrargrundvöllur fyrir þessu,“
sagði Sigurður Eyjólfsson, stjórnar-
formaður Hesthússins ehf„ sem hef-
ur rekið hestavöruverslunina Tölt-
heima við Fossháls í Reykjavík við
DV í júlí. Verslunin var þá úrskurð-
uð gjaldþrota og öllum starfsmönn-
um fyrirtækisins sagt upp. Tölt-
heimar voru stofnaðir á haustdög-
um 1999 með sameiningu þriggja
hestavöruverslana: Hestamannsins,
Reiðlistar og Reiðsports.
Nú í desember sýndu tölur að
gjaldþrotum fyrirtækja hefði fjölgað
mjög á þessu ári, voru í lok nóvem-
ber orðin 487 á móti 313 allt árið
2001.
Hækkanir
En þrátt fyrir aukna samkeppni á
ýmsum sviðum og meðfylgjandi
verðlækkanir hafa neytendur þurft
að horfast í augu við hækkanir.
Bensínið kostaði um 92 krónur á
sama tíma i fyrra en kostar nú rif-
lega 96 krónur. Tryggingafélögin
ákváðu að hækka brunatryggingu
fasteigna á dögunum og þá hafa
Mjólkursamsalan og Osta- og smjör-
salan tilkynnt um 3 prósenta hækk-
un á sínum vörum frá og með ára-
mótum. Horfa menn með kvíðboga
fram til nýs árs og sjá fyrir sér
skriðu hækkana af þessum völdum.
Eða eins og einn viðmælenda DV
sagði: „Þessi fákeppnis- og einokun-
arfyrirtæki eru í eigin heimi og til-
kynna hækkanir eins og hver annar
einræðisherra gefur út tilskipanir.“
Europris kom inn á lágvöruverðsmarkaðinn á árinu:
Aukin samkeppni
lækkar verð
„Það kom
berlega fram
við síðasta
vísitöluút-
reikning
að vísi-
tala mat-
vöru
hefur
lækkað
sem má
að
miklu ■
leyti skrifa á
aukna samkeppni á
matvörumarkaði.
Vissulega hefur
verið offram-
leiðsla á kjötvör-
um en verðlækk-
unin hefur hins
vegar gengið alla
leið til neytandans sem er afar já-
kvætt,“ sagði Matthias Sigurðsson,
framkvæmdastjóri Europris, við DV.
Lágvöruverðsverslunin Europris
var opnuð að Lynghálsi 4 upp úr miðj-
um júlí og snemma á haustdögum var
önnur verslun opnuð að Skútuvogi 2.
Með tilkomu Europris þótti ljóst að
þær lágvöruverðsverslanir sem fyrir
voru á landinu fengju töluverða sam-
keppni. Europris er norsk verslana-
keðja með um 120 verslanir en versl-
un Europris við Lyngháls er sú fyrsta
sem opnuð hefur verið utan Noregs.
Verslanimar hér eru í innkaupasam-
bandi við þær norsku og hafa aðgang
að lager þeirra.
Lagt var upp með að bjóða sem
lægst vöruverð en ætlunin var að
beina spjótunum ekki að einum né
neinum keppinautum, enda ný tegund
af verslun á ferðinni. Matthías segir
væntingarnar hafa verið miklar við
opnun verslananna en þær hafi stað-
ist og gott betur.
„Við erum mjög ánægð með viðtök-
urnar. Viðskiptavinir okkar eru stór
og breiður hópur sem kemur víða að.
Við erum með hátt í 7 þúsund vöru-
númer svo vöruvalið er mikið. Við
komum inn á markaðinn á nýjum for-
sendum - vildum ekki fara í sama far
og þær verslanir sem fyrir voru. í
stuttu máli má segja að reksturinn
hafl verið langt yfir öllum okkar áætl-
unum sem er mjög ánægjulegt."
- Stendur fyrir dyrum að fjölga
búðum á nýju ári?
„Já, við höfum hugsað okkur að
opna tvær búðir á næsta ári. Þróunin
hefur verið góð og gefið okkur byr í
seglin. Við erum afar bjartsýnir á
framtíðina."
Engin gúrkutíð
Guðni Ágústsson, vinsælasti ráðherra landsmanna, kynntist því eins og hver
annar neytandi að verð á matvælum hefur hækkað talsvert á árinu.
lækka þannig verð á tómötum og
agúrkum. Um hríð sáust „hlægileg"
verð á þessari hollfæðu og nú í árs-
lok geta neytendur fagnað því að
grænmetis- og ávaxtakarfan er að
jafnaði 15-20 prósentum ódýrari en
á sama tíma í fyrra.
Framboð á vörum og þjónustu er
óvíða meira en hér á landi. Verslun-
arfermetrar eru fleiri á hvem lands-
mann hér en í nágrannalöndunum.
Og ekki fækkar þeim. Um mitt sum-
ar var tilkynnt um opnun nýrrar
lágvöruverðsverslunar, Europris.
Mikill titringur varð í matvöru-
versluninni fyrstu vikurnar eftir
opnun Europris og hamagangur í
versluninni uppi á Lynghálsi þar
sem fulltrúar frá samkeppnisaðilun-
um keyptu hreinlega heilu körfurn-
ar af vörum til að gera verðsaman-
burð. Fulltrúar lágvöruverðsversl-
ana fylgdust með hverri hreyfingu
hver annars og þar hafði Bónus að-
eins eitt markmið, að vera með
lægsta verðið, sama hvað það
kostaði.
Þegar leið á árið og hillti und-
ir jól fóru neytendur að sjá ótrúleg
tilboð á matvöru, ekki síst á
jólasteikinni. Hamborgarhryggir
fóru niður í 600-700 krónur kílóið og
vísitala síðustu 10 ára sýndi svo
ekki varð um villst að hamborgar-
hryggur hafði lækkað í verði um
2000 krónur á 10 ára tímabili. Öfl-
ugri samkeppni og umframfram-
leiðsla á kjöti hefur gert að verkum
að jólasteikin er allt að 30 prósent-
um ódýrari en í fyrra.
HaukurLárus
Hauksson
blaðamaður
En þrátt fyrir liflegan matvöru-
markað virðist hafa orðið samdrátt-
ur i verslun á árinu en veltutölur í
nóvember sýndu tæplega 3 prósenta
lækkun miðað við sama tíma í