Dagblaðið Vísir - DV - 03.03.2003, Qupperneq 10
10
MÁNUDAGUR 3. MARS 2003
DV
Fréttir
Pútín í vanda vegna íraksdeilunnar
írak er annaö olíuríkasta land i heimi, næst á eftir Sádi-Arbíu. Þegar viöskiptabanni veröur aflétt og olíuvinnsla hefst aö fullu mun heimsmarkaösveröiö lækka verulega, til hagsbóta fyrir suma en
öörum til skaöa. Rússar hafa hagstæöa samninga um olíuvinnslu í írak og munu reyna aö halda þeim, hvernlg sem stríöiö fer og eftirmálin veröa.
flllra tfinur m eiwum trúr
„Ég ætla ekki að hefja þriðju
heimsstyrjöldina fyrir yður, Sir,“
svaraði breski hershöfðinginn
Michael Jackson þegar hann
óhlýðnaðist skipun Wesleys Clark,
yfirhershöfðingja Nató, um að ráð-
ast gegn rússnesku herliði sem
sent var inn í Kosovo til verndar
þeim Serbum sem þar bjuggu árið
1999. Hersveitir Nató höfðu þá
hertekið héraðið til að vernda al-
banska meirihlutann fyrir
Serbum sem þar bjuggu og her
Milosevics. En Rússarnir gáfust
ekki upp fyrir vopnum Natóhers-
ins heldur urðu þeir brátt honum
háðir og þurftu að sníkja vatn, raf-
magn og aðrar lífsnauðsynjar af
honum til að komast af. Niður-
staðan varð sú að rússneska her-
vélin fékk lítils háttar hlutverk í
hersetu Kosovo til að halda höfði.
Herhlaup Rússanna inn í
Kosovo var á valdatíma Jeltsíns
sem aldrei áttaði sig á að móðir
Rússland var ekki lengur risa-
veldi. Þetta hefur breyst en niður-
lægingunni gleyma þeir í Kreml
ekki. Pútín er raunsæismaður og
hefur það fram yfír alla forvera
sína á valdastóli í Krelm eftir bylt-
ingu að vera kunnugur utan
landamæranna og hafa gott vald á
erlendum tungumálum. Hann veit
sem er að landfræðilega er Rúss-
land stórveldi en í heiminum hef-
ur það ekki meiri pólitísk áhrif en
Frakkland og efnahagskerfið er
álíka öflugt og þeir státa af í
Hollandi.
Pútín er raunsær stjórnmála-
maður og hagar seglum eftir vindi
fremur en að festa sig í hugsjón-
um og ættjarðarrembu. Varðandi
afstöðuna til íraks leikur hann
jafnvægislistir og verður helst að
láta líta svo út sem hann sé allra
vinur en engum trúr. Hann fer
ekki dult með að Bandaríkin eru
öflugasti bandamaöurinn á al-
þjóðavettvangi. Samtímis styður
hann stefnu Þjóðverja og Frakka í
íraksdeilunni, sem er að leita frið-
samlegrar lausnar og fara í einu
og öllu eftir ályktunum Öryggis-
ráðsins um málið. Hann hefur líka
sent leiötogum íslamskra ríkja
skilaboð sem eru í stórum
dráttum á þá leið að Rússar séu
meðal þeirra iðnaðarþjóða sem
skilja vel í hve erfiðri stöðu þær
eru og að hann muni gera allt sem
í hans valdi stendur til að ná fram
friðsamlegri lausn á deilunni. Af-
staða og skilaboð Pútíns eru af allt
öðrum toga en hrokafullar stað-
hæfingar Jeltsíns og afturgengin
heimsvaldastefha hans í stjórnar-
háttum.
Vandamál Rússlandsforseta eru
margvísleg. Hann vill tengjast
Vesturlöndum traustum böndum.
En hvort það er gamla „Evrópa",
með Þýskaland og Frakkland í far-
arbroddi, eða Bandaríkin, sem eru
að reyna að gera nokkur af göml-
um leppríkjum Sovétríkjanna að
þægum bandamönnum sem éta úr
útréttum lófa Hvíta hússins, það
er efinn. Viðskiptin eru mest við
Þýskaland og menningartengslin
við Frakkland hvíla á gömlum
Hér er mikid í húfi. Auk
þess sem írakar skulda
Rússum 7 milljarða doll-
ara eru samningar um
olíuvinnslu og gagn-
kvæm viðskipti í upp-
námi, verði stjómin í
Bagdad hrakin frá völd-
um. En haldi Rússar rétt
á spilunum geta þeir
haldið sínum góðu við-
skiptasamböndum í her-
teknu írak. Gallinn er að-
eins sá að enginn veit
hverjir verða raunveru-
legir stjómarherrar þar
eftir að Saddam verður
hrakinn frá völdum - eða
jafnvel hvort landið verð-
ur ein ríkisheild eða
fleiri. Ekki er einu sinni
vitað hvemig Tyrkland
verður í laginu eftir að
hafa tekið þátt í innrás í
lönd Kúrda í írak.
grunni. En eftir 11. sept. tengdust
Rússland og Bandaríkin sterkum
böndum. Bandaríkin voru komin í
stríð við hryðuverkamenn um all-
an heim og Rússar eiga í
hatrömmum átökum við
Tsjetsjena og kalla þá hryðju-
verkamenn. Segja má að á þessum
illa skilgreindu vígstöðvum séu
Bush og Pútín vopnabræður.
Heimspólitíkin er olía
- Lífið er saltfiskur - sagði Kilj-
an þegar verk hans voru enn lesin
með athygli og markaðsskrumið
hóf aö umlykja þau. Á sama hátt
er óhætt að segja að heimspólitík-
in sé olía. Hún er smurningin sem
heldur hagkerfunum gangandi.
11% af þekktum olíubirgðum
heims eru í íröskum lindum. Að-
eins í Sádi-Arabíu er meiri olía í
jörðu.
Mikil viðskipti hafa verið og
eru milli Rússlands og íraks. Enn
skal minnt á að í Bagdad eru
bathsósíalistar allsráðandi og eru
sönnum múslímum þyrnir í aug-
um. Samskiptin við Sovétríkin
voru náin og vinsamleg. Þess
njóta Rússar nú með mjög hag-
stæðum viðskiptasamningum við
stjón Saddams Husseins. Þrátt fyr-
ir takmakað viðskiptabann SÞ við
írak eru mikil hagsmunatengsl
milli Rússa og íraka.
Pútín stendur frammi fyrir
þeim vanda að taka afstöðu til
Iraksdeilunnar - hvort hann á að
veðja á skjótan sigur herja Banda-
ríkjamanna og Breta og þá stjórn
sem Hvíta húsið setur á laggirnar
eða hvort Saddam tekst að hanga
við völd eða einhverjir flokkar
sem ekki verða beinlínis leikbrúð-
ur stríðsherranna að vestan. Þá
skiptir miklu máli fyrir Rússa að
vera ekki í beinni andstöðu við
Þjóðverja og Frakka því þar eru
einnig miklir viðskiptahagsmimir
í húfl.
En það er flestum ljóst að olían
Við olíulindirnar
Er olían smurningin sem heldur
hagkerfunum gangandi? 11% af
þekktum olíubirgöum eru í íröskum
linsdum
í írak er bitbeinið sem barist verð-
ur um og þeir sem ná yfirráðum
yfir þeim auðlindum verða hinir
raunverulegu sigurvegarar í stríð-
inu sem raunar er hafið þótt menn
séu enn að leita „friðsamlegrar
lausnar".
Viðskiptahagsmunir Rússa ná
til fleiri ríkja í Mið-Austurlönd-
um. Þeir selja Sýrlendingum og
írönum vopn, kjarnorkuver og
eldsneyti í þau og eru umsvifa-
miklir í verktakastarfsemi í þess-
um löndum, svo eitthvað sé nefnt.
Öll verða þessi samskipti í voða ef
Pútín tekur einhliða afstöðu með
Bandaríkjamönnum í hemaðinum
gegn írak.
Heima fyrir eru öflugir hópar á