Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.2003, Blaðsíða 30

30
He / c) a rb l a c) H>"V' LAUGARDAGUR 3. (vlAf 2003
Vanþekking
og þvaður
Þingmenn hafa skrifað greinar í Morgunblaðið þar sem
Þorsteinn er kallaður rasisti og fláráður svikari í nafni
deilnanna um kvótakerfið. DV hitti þennan umdeilda
harðjaxl á skrifstofu Samherja við Glerárgötu og hann
bauð upp á kaffi á skrifstofu sinni. Þar hanga myndir af
tvíburunum Baldvin og Vilhehn Þorsteinssyni, feðrum
Samherjafrænda, uppi á vegg og nokkrir verðlaunagrip-
ir standa á hillu. Ég sé engan pappír nema möppu með
gömlum bréfum sem forstjórinn er að skoða í tilefni af-
mælisins en ég sé til hafs út eftir hinum langa Eyjafirði
ef ég lít út um gluggann og gæti fylgst með skipaferðum
ef þær væru einhverjar.
Þorsteinn Már Batdi/insson, forstjóri Sam-
herja, hefur dregist inn íkosninqabaráttu
sem snýst um ki/ótakerfi. Hann hefur verið
kallaður rasisti og svikari. Þorsteinn Már
segir DV umbúðalaust skoðun sína á stjórn-
málamönnum og vanþekkingu þeirra, rifjar
Þorsteinn Már Baldvinsson, forstjóri Samherja, hefur
unnið langan dag í 20 ár eins og hann segir sjálfur.
Hann fékk heilsufarslega viðvörun fyrir tveimur árum
og segist hafa hægt örlítið á sér.
upp atriði úrsögu Samherja og segirfrá
brúðkaupsveislu sinni á Skalla fgrir 20
árum.
Það er stundum erfitt að greina í sundur sannleikann
og þjóðsögumar. Norður á Akureyri er fyrirtæki sem
heitir Samherji og fæst við útgerö og fiskvinnslu. Sam-
heiji starfar í nokkrtun löndum við Norður-Atlantshaf,
gerir út 11 skip og vinnur fisk á fjórum stöðum á íslandi.
Starfsmenn hjá samsteypunni allri eru um 800 og árið
2002 velti Samheiji rúmum 13 milljörðum króna og hagn-
aðist um nærri tvo milljarða. í síðustu viku fékk Sam-
herji Útflutningsverðlaun forseta íslands og þótti við
hæfi.
Það er margt sagt um Samheija og þá sem eiga fyrir-
tækið og reka það og sumt eru áreiðanlega þjóðsögur en
sumt er satt. Fyrirtækið átti 20 ára afinæli á dögunum en
það var þann dag árið 1983 sem þrír ungir Akureyringar
náðu að kría út lán til að kaupa nær gjaldþrota og kaf-
veðsett útgerðarfyrirtæki í Grindavík sem bar nafnið
Samheiji. Einn þeirra, Þorsteinn Már Baldvinsson skipa-
verkfræðingur, vann í Skipasmíðastöð Njarðvíkur og sá
daglega ryðkláf sem hét Guðsteinn GK og lá í Hafnar-
fjarðarhöfn. Hann vissi sitthvað um rekstrargrundvöll
frystitogara eftir að hafa unnið skýrslu fyrir Skagstrend-
ing á Skagaströnd þegar það fyrirtæki réðst fyrst ís-
lenskra fyrirtækja í útgerð frystitogara. Hann sannfærði
frændur sína, Þorstein og Kristján Vilhelmssyni, um
ágæti þeirrar hugmyndar sinnar að þeir ættu að ráðast í
það að kaupa Guðstein. Þetta er satt.
Þetta var ekki fyrsta tilraun þeirra frænda til þess að
gerast eigin herrar í útgerð. Þorsteini Vilhelmssyni mim
hafa verið neitað um lán til trillukaupa innan viö ferm-
ingu. Elstu launanótur í fórum dyggra starfsmanna Sam-
herja í dag eru gefnar út af fyrirtæki sem var kallað
Bjartsýnn og segir meira en langar hátíðaræður um
áræði þeirra frænda.
Þorsteinn á skyrtunni
Það er margt sagt um Þorstein Má Baldvinsson, for-
stjóra Samheija. Sumt eru áreiðanlega þjóðsögur en
sumt er satt. Það er sagt að hann sé svo ráðríkur að það
geti enginn unnið með honum til lengdar og menn benda
á Þorstein frænda hans, sem seldi hlut sinn í Samheija
fyrir fáum árum, því til staðfestingar. Það er sagt að
hann reki þá sem honum líkar ekki við og hati
trillukarla og verkalýðsfélög eins og pestina og hafi látið
skipta um ræðumann á sjómannadag á Akureyri sem
ætlaði að tala gegn kvótanum.
Þegar maður hittir Þorstein og sér blikið í stálgráum
augum hans finnst manni að þetta geti vel verið satt.
Hann fer úr peysunni og brettir upp skyrtuermamar
áður en hann fer að eyða tíma sínum í að tala við blaða-
menn en eftir stuttar samræður finnst manni að hann sé
kannski hálfmeinlaus. Svo slær hann í borðið og maður
skiptir aftur um skoðun.
í hugum flestra íslendinga er Samherji kvótakerfið og
Þorsteinn Már er Samheiji og þess vegna er hann
kannski kvótakerfið umdeilda samankomið í einum
manni sem er á miðjum aldri og hefur unnið svo hörð-
um höndum í 20 ár að uppbyggingu Samheija að sumir
segja að hann þurfi aldrei að sofa. Þaö er áreiðanlega
þjóðsaga. Hitt er líklega rétt að Samheiji og velgengni
hans er ekki afrakstur nefndastarfa heldur dugnaðar
fárra einstaklinga sem hafa hrifið fleiri með sér.
Á síðustu metrunum í harðvítugri kosningabaráttu
hefur kvótakerfið skyndilega orðið að miklu hitamáli og
Þorsteinn Már hefur dregist inn í umræðu manna um
réttmæti kerfisins sem ýmist er skrímsli eða skothelt
virki í augum manna eftir því hvar við borðið þeir sitja.
DV-myndir GVA
„Ég hlustaði á Margréti Sverrisdóttur, frambjóðanda Frjálslyndra, tala um það í sjónvarpi hvað sóknardagar í
Færeyjum kostuðu. Við eigum hlut í útgerð í Færeyjum svo við þekkjum þetta vel. Hún sagði þar að hver
sóknardagur væri mjög ódýr og kostaði 12-22 þúsund krónur íslenskar. Það eru rangar tölur. Rétta talan er
30-50 þúsund DANSKAR krónur! Dagurinn kostar því ríflega tuttugu og fimm sinnum meira en Margrét lét á
sér skilja!“
Þeir frændur hafa verið sagðir miklir baráttu- og
ákafamenn og það er haft til marks að eitt sinn voru þeir
spurðir af fréttamanni hvort þeir væru hættir að slást.
„Já, því miður,“ á Kristján Vilhelmsson að hafa sagt.
Þetta gæti verið þjóðsaga.
Barist á tveimur vígstöðvum
Hitt er víst að Þorsteinn Már er alls ekki hættur að
slást. Hann lýsir fyrir okkur tvíþættri baráttu í tveimur
heimum sem tekur mikinn tíma. í öðrum heiminum
berst Þorsteinn fyrir því að selja afurðir Samherja og
koma þeim t.d. inn í kæliborðin hjá risavöxnum verslun-
arkeðjum eins og Aldi og Tesco. Það er hart og miskunn-
arlaust stríð þar sem menn fá hálftíma fund með stjóm-
endum með margra vikna fyrirvara og tala vörunúmera
hefur verið óbreytt í mörg ár. Ef einn kemst inn fer ann-
ar út. Það er svo einfalt. Komist menn inn þýðir þaö gríð-
arleg viðskipti og örugg. Eftirlitið kemur á staðinn og
skoðar ofan í niðurföllin, grúskar í bókhaldinu og horflr
á allt gegnum stækkunargler. í þessari biðröð er Þor-
steinn Már að beijast um en í hinum heiminum er hann
að rökræða við stjómmálamenn um nauðsyn þess að
hrófla ekki við núverandi kvótakerfi og honum finnst
óneitanlega stundum gæta mikillar vanþekkingar og fá-
fræði og menn ekki vera feimnir við að hagræða hlutum
sér í hag. Annar heimurinn getur haft áhrif á hinn en
stjómmálamenn hjálpa Þorsteini ekkert í baráttu hans
við erlendar verslunarkeöjur. Þar standa Samheijamenn
einir.
Þaö á að vera afmælisveisla um kvöldið.
„Annars höfum við oftast miðað við 1. maí sem afmæli
Samheija þvi þá komum við heim til Akureyrar með
skipið,“ segir Þorsteinn.
Trúi á hreinleikann
En skyldi hann geta séð fyrir sér Samherja eftir 20 ár
og lýst starfseminni eins og hún verður þá?
„Þetta er erfitt. Hvað varst þú að borða fyrir 20 árum
og hvað verður maður að borða eftir 20 ár? Ég man eftir
að maður borðaði svonefnda steikta kubba (íslenskt
lambakjöt) í Norðursjónum í gamla daga, oft dag eftir dag
og stundum með svokallaðri malbikssósu. Þá var
kjúklingur hátíðarmatur.
Samheiji er í matvælaframleiðslu og við erum háðir
því að fólk borði fisk.
Ég trúi á íslenska vatnið og lambakjötið sem það besta
í heimi og borða aldrei lambakjöt í útlöndum. Hvorugt
selst því miður í útlöndum. í erlendum blöðum sér mað-
ur kók, kjúklinga og kartöflur auglýst en þarf að leita í
örsmá fagtímarit til þess að sjá þorskinn auglýstan. í
merkingum hjá sumum verslunarkeðjum er ekki lengur
talað um þorsk heldur hvítfisk. Við eigum stöðugt erfið-
ara með að mæta kröfum kaupendanna sem fara sí-
harðnandi.
Þjóðir sem voru langt á eftir okkur fýrir fáum árum
standa okkur nánast jafnfætis í þessum efhum í dag því
þekking flyst á milli landa. í dag flytja menn heilfrystan
fisk til Kína og láta 40-50 starfsmenn, sem samanlagt fá
jafnhá laun og einn starfsmaður á Vesturlöndum, tína
beinin úr karfanum í höndum og senda hann svo í kæli-
borðin í samkeppni við okkur í Evrópu. Sjófrystur
„hake“ frá Argentínu er orðinn geysigóð vara sem er far-
in að keppa við þorskinn."
Eruni frekar einangraðir
- Hvað getiun við gert á þessu sviði sem enginn annar
getur?
„Ég held að við getum það ekki. Við eigum ekki hrein-
leikann einir. Við erum að ffamleiða þorsk og ýsu. í Bret-
landi er ekkert til sem heitir íslensk ýsa heldur skosk
ýsa. Markaðurinn fyrir ýsu er í Bretlandi og á austur-
strönd Ameríku en hvergi annars staðar. Hún veiðist vel
núna í Atlantshafi og verðið hefur lækkað um 35% frá
áramótum og það er orðið talsvert af ýsu hér í frysti-
geymslum. Markaðurinn er ekkert að stækka og við
verðum að passa það sem við höfum. Á síðustu árum hef-
ur þorskveiði minnkað um eina milljón tonna meðan
framleiðsla á laxi hefur aukist um eina milljón tonna.