Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.2003, Blaðsíða 12

12
Helgarblað
LAUGARDAGUR 17. MAÍ 2003
DV
Skáldaðar fréttir, rit-
stuldur og hugmyndaflug
- The New York Times í naflaskoðun í kjölfar máls blaðamannsins Jaysons Blairs
Mætt til fundar vlð starfsmenn
Ritstjórarnir Gerald Boyd og Howell Raines mæta tii fundar viö starfsmenn The New York Times til aö ræöa aögeröir í
kjölfar máls Jayson Blair.
Vilmundur
Hansen
r %
Fréttaljós
Mál blaðamannsins Jaysons
Blairs, sem til skamms tíma starfaði
hjá stórblaðinu The New York Times,
hefur vakið mikla athygli meðal ai-
mennings og fjölmiðlamanna og marg-
ir velta því fyrir sér hvemig blaða-
maður á fjölmiðli eins og NYT getur
mánuðum og jafnvel árum saman
komist upp með að stunda ritstuld,
skálda fréttir og ljúga að lesendum.
Málið er ekki síður áhugavert í
ljósi þess trausts sem tjölmiðlamenn
njóta meðal almennings og þeirrar
ábyrgðar sem þeim ber að axla. NYT
lítur málið svo alvarlegum augum að
blaðið hefur lagst í alvarlega nafla-
skoðun í kjölfarið. Það sá einnig
ástæðu til að birta langa og nákvæma
grein um skrif Blairs og biðja lesend-
ur sínar afsökunar á forsíðu blaðsins.
NYT hefur líka beðið lesendur að
senda upplýsingar til blaðsins ef þeir
hafa haft grun um eitthvað misjafnt í
greinum Blairs í gegnum tíðina.
Duglegur og metnaðargjarn
Blair, sem er tuttugu og sjö ára
gamall, var vinsæli meðal starfsfélaga
sinna og þótti bæði duglegur og metn-
aðarfullur þar til upp um hann komst.
Éftir að hann hætti hjá blaðinu hefur
viðhorf manna breyst. Hann er sagður
hafa átt viö persónuleg vandamál að
stríða og verið staðráðinn í að eyði-
leggja starfsframa sinn með því að
skilja eftir sig augljós ummerki um
ritstuld og lygar. Hann er einnig sagð-
ur hafa verið hirðulaus um útlitið,
reykt of mikið, mætt þunnur til vinnu
og keypt of mikið af súkkulaði úr sæl-
gætissjálfsalanum.
Jayson Blair hóf blaðamannsferil
sinn sem lærlingur á The Boston Glo-
be árið 1997 en flutti yfir á NYT árið
1999 og starfaði þar í fjögur ár. Hann
er skráður höfundur að um það bil sjö
hundruð greinum hjá blaðinu.
Frá því í október 2002, þegar hann
fór að fjalla um mái á landsvísu, þar
til í lok aprU 2003 birtust eftir hann
sjötíu og þrjár greinar í NYT og af
þeim er talið að sannleiksgUdi þrjátíu
og sex sé mjög vafasamt. Greinarnar
er annaðhvort skáldaðar eða færðar í
stílinn.
í grein NYT um málið segir að
Blair hafi blekkt ritstjóm blaðsins og
lesendur þess um öll Bandaríkin með
því að skálda upp svör frá ímynduð-
um viðmælendum, mistúlka og breyta
sér í hag þvi sem fólk sagði og stela
efni af Netinu og úr blöðum og birta
undir eigin nafni. Hann mun einnig
hafa lýst staðháttum og fólki eftir ljós-
myndum, myndimar notaði hann tU
að láta líta út eins og hann hefði kom-
ið á staðina og hitt fólkið. Hann átti
það líka tU að skálda hvemig viðmæl-
endur hans brugðust við spumingum.
Hækkaöur í tign
í afsökunarbeiðni blaðsins segir að
öU blöð, eins og bankar og lögregluyf-
irvöld, treysti starfsmönnum sínum
tU að sýna heiðarleika í starfi. Því
miður hafi athugun á skrifum Blairs
leitt í ljós að hann hafi ekki verið
traustsins verður heldur brotið
grundvallarreglu góðrar blaða-
mennsku sem er að segja sannleik-
ann. NYT segir að það hafi tekið Blair
flögur ár að vinna sig úr því að vera
lærlingur í blaðamann sem skrifaði
fréttir á landsvísu og að á þeim tíma
hafi ritstjórar blaðsins oft áminnt
hann um slægleg vinnubrögö og að
hann yrði að temja sér meiri ná-
kvæmni. Að lokum var svo komið að
Blair gerði sömu mistökin reglulega
og skrif hans þóttu óviðunandi. í apr-
U 2002 krafðist einn af ritstjórum
blaðsins þess að hætt yrði að birta
greinar eftir Blair og að hann yrði
sendur í frí. Að sögn blaðsins var hon-
um tjáð bæði munn- og skriflega að
frammistaða hans væri óviðunandi og
framtíð hans á blaðinu í hættu.
Eftir að Blair kom úr fríinu töldu
ritstjórar að hann hefði áttað sig og
væri því tUbúinn að takast á við ný
verkefni. Hann var hækkaður í tign
og veitt aukin ábyrgð með því að láta
hann skrifa fréttir á landsvísu. Hann
var meðal annars látinn fjalla um mál
leyniskyttnanna tveggja sem héldu
íbúum Washington í heljar-greipum
óttans í fyrra.
Blair mætti tvíefldur tU starfa og
hélt áfram að spinna upp lygar eins og
Bladamaðurinn Jayson
Blair var upprennandi
stjarna á The New York
Times, hann var vel lið-
inn, vinnusamur og ótrú-
lega afkastamikill. Und-
anfamar vikur hafði rit-
stjóm blaðsins gmnað að
ekki vœri allt með felldu
í skrifum hans, Blair tók
viðtöl við fólk um öll
Bandaríkin og lét líta út
fyrir að hann hitti alla
viðmœlendur sína. Við
athugun kom í Ijós að
Blair hafði stundað rit-
stuld, skáldað upp viðtöl
við fólk sem jafnvel var
ekki til og í fréttum hans
var vægast sagt frjálslega
farið með staðreyndir. í
kjölfarið sagði Blair af
sér og blaðið sá ástœðu
til að biðja lesendur sína
afsökunar vegna skrifa
hans.
Jayson Blair.
ekkert hefði ískorist. Fljótlega fóru
viðmælendur Blairs að kvarta undan
ónákvæmni í skrifum hans og töldu
sig ekki kannast við það sem hann
hafði eftir þeim á prenti. í mars skrif-
aöi hann grein um dómsmál í Virgin-
íufylki og tók viðtal við lögreglustjóra
í Maryland og annað við fjölskyldu
látins hermanns. Tvær fyrri greinam-
ar voru að stórum hluta skáldskapur
en viðtalið við fjölskylduna var stolið
úr litlu blaði sem nefnist San Antonio
News Express. Blair sagði upp hjá
NYT í lok aprU síðastliðnum af per-
sónuiegum ástæðum.
Svipuð mál
Með atferli sinu hefur Jayson Blair
skráð nafn sitt á spjöld sögunnar við
hlið annarra blaðamanna sem uppvís-
ir hafa orðið að lygum og skáldskap.
Janet Cooke hjá The Washington
Post hlaut Pulitzer-verðlaunin árið
1981 fyrir greinaflokk um átta ára
gamlan heróínflkU sem hét Jimmy.
Þrátt fýrir að TWP státi sig af harð-
snúnu liði manna sem yflrfari fréttir
og tryggi sannleiksgUdi þeirra voru
greinarnar birtar án athugasemda.
Það var ekki fyrr en lögreglan í Was-
hington reyndi að hafa uppi á Jimmy
að í ljós kom að hann var ekki tU.
Cooke viðurkenndi aö lokum að grein-
amar um Jimmy væru skáldskapur.
Stephen Glass, aðstoðarritstjóri
The New Republic, átti glæsUegan fer-
U sem blaðamaður og skrifaði margar
greinar sem vöktu athygli. Ein fjaUaði
um fjármálafyrirtæki á WaU Street
sem lét innrétta kapeUu í aöalbygg-
ingu sinni og þar var likneski af
seðlabankastjóra Bandaríkjanna
dýrkað og því færðar fómir. í annarri
grein sagði Glass frá sértrúarsöfriuði
sem leit á Georg Bush eldri sem son
guðs. Hugmyndaflug Glass fór oft á
flug en upp um hann komst þegar
blaðamenn annarra blaða reyndu að
hafa uppi á flmmtán ára gömlum
tölvuþrjót sem hann fjailaði um í
nokkrum greinum en átti sér enga
stoð í veruleikanum.
Patricia Smith þótt einn albesti
pistlahöfundur The Boston Globe og
var útnefnd tU Pulitzer-verðlaunanna
fyrir skrif sín. í síðasta pistli sínum
fyrir blaðið viðurkenndi Smith að
margir pistlar sínir væra hreinn
skáldskapur og bað ímyndaö af-
greiðslufólk, barþjóna og einstæður
mæður afsökunar á því sem hún hafði
sagt um það í skrifúm sínum.
Jay Forman, sem skrifaði fyrir
vefrit Microsoft, varð uppvís að slæ-
legum vinnubrögðum frekar en lygum
þegar hann tók viðtal við mann sem
sagðist stunda svokaUaðar „apa-
veiöar" en með því er átt við veiðar á
dýrum sem notuð eru i tUraunaskini
hjá lyfjafyrirtækjum. Greinin vakti
gríðarlega athygli og reiði dýravernd-
unarsinna. Við nánari athugun kom í
ljós að viðmælandi Forman hafði log-
ið hann fullan sér tU skemmtunar.
V.N.Narayan, ritstjóri hjá ind-
verska blaðinu Hindiana Times, varð
að segja af sér árið 1999 þegar kom í
ljós að hann hafði birt grein úr The
Sunday Times undir eigin nafni.
Greinin fjaUaði um hvemig er að fara
í gegnum Newark-flugvöU.
Felldir á eigin bragði
í grein NYT segir að blaðið hafi
farið fram á það við Blair að hann að-
stoðaði blaðamenn þess við að leið-
rétta lygar, missagnir og rangar tU-
vitnanir. Hann afþakkaði boðið.
Arthur Sulzberger, útgefandi NYT,
og ritstjórarnir Gerald Boyd og
HoweU Raines áttu lokaðan fund með
starfsfólki blaðsins í kjölfar hneykslis-
ins og þar gerðu þeir grein fyrir af-
stöðu sinni tU málsins og tU hvaða að-
gerða ætti að grípa í framhaldinu.
Rainar segist ekki ætla að segja af sér
vegna máls Jaysons Blairs þrátt fyrir
að þess hafi verið kraflst af gagn-
rýnendum blaðsins. Gagnrýnendur
NYT hafa einnig tekið upp hanskann
fyrir Blair og segja að hann hafi feUt
blaðið á eigin bragði. Þeir segja að
NYT hafi hvort eð er aUtaf logið að
lesendum sínum með ritstjómar-
stefnu sinni og hvemig þeir taki á
málum og fjaUi um þau.
The New York Times reynir nú
eins og það getur að bæta skaðann og
endurheimta traust lesenda sinna
með því að viðurkenna mistökin og
kyssa á vöndinn.
i mrnmmmm
Sjálfmorðsárás í Riyadh
Tugir banda-
rískra alríkislög-
reglumanna eru
nú komnir tU
Sádi-Arabfu tU
að leggja þar-
lendum lið í leit-
inni að mönnunum sem skipulögðu
sjálfsmorðsárásimar á íbúðahverfi
vestrænna manna í höfuðborginni
Riyadh á mánudag. Tugir manna
týndu lífi þegar bílum hlöðnum
sprengiefni var ekið inn í íbúðar-
hverfin og þeir síðan sprengdir í
tætlur. Grunur leikur á að liðs-
menn al-Qaeda, hryðjuverkasveita
Osama bin Ladens, hafi verið þar
að verki. Bandarísk stjórnvöld
höfðu varað við árásum.
Viðvaranir um allan heim
Vaxandi ótti við yfirvofandi
hryðjuverk hefur gripið um sig um
aUan heim. Bresk stjórnvöld bönn-
uðu á fimmtudag aUt flug breskra
flugfélaga tU og frá Kenýu vegna
hættu á hryðjuverkum. Ástralir og
Ný-Sjálendingar voru hvattir tU að
vera á varðbergi á ferðalögum sín-
um um suðaustanverða Asíu og
bandaríska utanrikisráðuneytið
sagðist óttast aö aftur yrði ráðist á
Bandaríkjamenn í Sádi-Arabíu, nú
í borginni Jeddah.
Endurbætt ályktunardrög
Stjóm Bush Banda-
ríkjaforseta hefur lagt
endurbætt drög að
ályktun mn afnám
refsiaðgerða gegn
írak fyrir Öryggisráð
Sameinuðu þjóðanna,
eftir að fuUtrúar í
ráðinu gerðu athugasemdir við hin
fyrri. Nýju drögin gera eftir sem
áður ráð fyrir að Bandaríkin og
Bretland verði leiðandi í endur-
reisn íraks og ráði mestu um
hvernig verja skuli tekjum af olíu-
sölu íraka. Bandaríkjamönnum er
mjög í mun að fá ályktunina sam-
þykkta og var PoweU utanríkisráð-
herra tU dæmis í Þýskalandi á
fóstudag tU að afla henni stuðnings
þarlendra ráðamanna.
Ferðamenn frelsaðir
Alsírskar sérsveitir leystu í vik-
unni sautján erlenda ferðamenn úr
haldi mannræningja lengst inni í
Saharaeyðimörkinni í sunnanverðu
Aisír. Ferðamennimir höföu verið
týndir í rúma tvo mánuði sumir
hverjir. Fimmtán ferðamenn eru
enn í haldi og óttast yfirvöld í Al-
sír um afdrif þeirra eftir að fréttir
af frelsun hinna bárust út. Talið er
að tveir ótengdir hópar íslamskra
harðlínumanna hafi rænt fólkinu.
Grænlendingar með
Hans Enoksen,
formaður græn-
lensku heimastjóm-
arinnar, og Per Stig
Moller, utanríkisráð-
herra Danmerkur,
undirrituðu í vik-
unni tímamótasam-
komulag þar sem kveðið er á um
aukin áhrif Græniendinga á utan-
ríkismál sem þeim tengjast. Sam-
komulagið kveður meðai annars á
um að Grænlendingar og Danir
muni leggja fram sameiginlegar
tillögur í viðræðum við Banda-
ríkjamenn á næstunni um endur-
bætur á ratsjárstöðinni í Thule.
Bandaríkjamenn vilja gera hana að
hluta eldflaugavarnakerfis síns og
Grænlendingar vilja í staöinn fá
endumýjun vamarsamningsins frá
1951 og aukna samvinnu.
Kennedy með lærlingi
Upplýst var í vikunni að John F.
Kennedy Bandaríkjaforseti hefði á
sínum tíma átt í ástarsambandi í
rúmt ár með ungri konu sem var
lærlingur í Hvíta húsinu, rétt eins
og Monica Lewinsky í forsetatíð
Clintons. Upplýsingar um þetta
koma fram í nýrri ævisögu Kenn-
edys. Konan sem hlut á aö máli
sendi svo frá sér yfirlýsingu þar
sem hún gekkst við sambandinu en
sagði jafnframt aö hún myndi ekki
tjá sig frekar um þaö.