Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.2003, Blaðsíða 27

LAUGARDAGUR IV. MAÍ2003
Helcjdrblað JOV
27
Dauðans
beitti broddur
Listamenn i/erða fræqir af verkum sínum og
lífi sínu en ekki síður af dauða sínum.
Stundum skyggir dauðinn á lífið og listina í
þessu samhengi. Á Netinu er að finna mik-
inn fróðleik um fráfall listamanna og kring-
umstæður þess að þeir hi/erfa á annað til-
verusvið.
Það er eftir-
sótt að verða
frægur og sum-
ir verða það
meðan þeir
lifa, aðrir
aldrei og sumir
eftir dauða
sinn. Sumir
verða frægir
fyrir það sem
þeir gera lif-
andi en þess
eru sannarlega
dæmi um að
menn verði í
rauninni fræg-
ir af því að deyja. Um þetta orti Þórarinn Eldjárn
mjög skemmtilega þegar hann sagði um drauginn
Glám sem ofsótti hetjuna Gretti:
„Glámur minnti á mann sem kom úr jötu
mestur varð hann eftir aó hann dó. “
í samtímanum höfum við mörg sérkennileg
dæmi um að frægar persónur hafa innsiglað frægð
sína með því að deyja með undarlegum eða voveif-
legum hætti sem tryggir að við gleymum þeim
aldrei. Það getur vel verið að ferill Marilyn Mon-
roe hefði fjaraö hægt og rólega út og hún dáið sem
of feitur og óþekktur pillusjúklingur en dularfullur
dauðdagi hennar tryggir frægð um eilífð. Það sama
má sennilega segja um James Dean sem ók of ung-
ur of hratt og fórst í bílslysi. Tragískur dauðdagi
fyrir aldur fram virðist þfmnig vera ávísun á eilífa
frægð í sumum tilvikum. Hér mætti líka nefna Jim
Morrison í hljómsveitinni Doors sem þótti góður
Elvis Presley lést 42 ára af sam-
hlandi af ofneyslu matar
og lyfjaáti.
John Belushi var
33 ára innflvtjandi
frá Albaníu og
geysivinsasll leikari
sem lést af of stór-
uni skannnti af
áfengi, heróíni og
kókaíni.
söngvari og lagasmiður en var
kannski fyrst og fremst dóphaus
og fyllibytta. Sennilega hafa fleiri
heimsótt gröf hans í París en
komu á tónleika sveitarinnar.
Morrison lést af of stórum
skammti af eiturlyfjum en það
gerðu líka gítarleikarinn Jimi
Hendrix og söngkona Janis
Joplin. Þegar lífsstíll þeirra er
hafður í huga og það hver áhrif
slík ofneysla hefur á flesta lista-
menn er ef til vill betra bæði fyr-
ir þau og okkur aðdáendurna að
svo fór sem fór.
Mama Cass, sem leiddi vinsæla
hljómsveit, Mamas and the Papas,
á sjöunda áratugnum, kafnaði
þegar samloka stóð í henni. Það
tengdist fíkn eins í tilvikum fleiri
listamanna sem við höfum vitnað
til en í tilfelli Cass var það matar-
fíkn en hún var ofurfeit.
Það eru margir sem eru afskap-
lega heillaðir af dauðdögum
frægra listamanna og þeim kring-
umstæðum sem þeir voru í þegar
þeir kvöddu þetta jarðlíf. Það er fróðlegt að slá
fraseringar eins og famous deaths eða dead
celebrities inn í algengar leitarvélar á Netinu og
sjá allan þann aragrúa síðna sem kemur upp.
íslendingar eiga fáar frægar sögur af andlátum
frægra listamanna. Stundum rifja menn þó upp
svipleg andlát manna eins og Rúnars Gunnarsson-
ar söngvara og Vilhjálms Vilhjálmssonar tónlistar-
manns sem báðir létust langt um aldur fram en það
eru undantekningar.
Elvis Presley
Elvis Presley var fórnarlamb stjórnleysis og
flknar eins og fleiri listamenn. Hann lést á klósett-
inu heima hjá sér í Graceland fyrir rúmum 25
árum, nánar tiltekið í ágúst 1977. Hann var þjáður
af offitu, ofneyslu lyfja og hjartsláttaróreglu. Hann
fannst látinn liggjandi með andlitið í ælupolli á
gólfinu og þegar að var komið hafði hann legið þar
nógu lengi til þess að andlit hans var orðið af-
myndað því stirðnun var hafin. Við krufningu
fundust leifar fjórtán lyfja í líkama hans og í tíu til-
vikum var um óhóflegt magn að ræða.
Aðdáendur hans söfnuðust fljótlega saman við
sjúkrahúsið og síðar við heimili
hans, gersamlega niðurbrotnir. Það
er alkunna að margir þeirra telja að
Elvis sé alls ekki látinn heldur hafi
kosið þessa undarlegu leið til þess
að draga sig í hlé. Fyrstu árin eftir
dauða hans bárust reglulega fréttir
af því að hann hefði sést hér og þar
um heiminn í ýmsum störfum en
hin síðari ár hefur slíkum tíðindum
farið heldur fækkandi. Elvis
Presley væri um það bil að verða
löggilt gamalmenni, eða 67 ára, ef
hann væri enn á lífi. Þótt Presley
væri að mestu leyti hættur að koma
fram þegar hann lést þá hugði hann
á endurkomu og búið var að skipu-
leggja nokkra tónleika.
Karen Carpenter
Karen Carpenter er annað ágætt
dæmi um skemmtikraft og lista-
mann sem, eins og Presley, varð
eiginlega ferli sínum að bráð. Á ár-
unum milli 1970 og 1980 naut Karen
gríöarlegra vinsælda ásamt bróður
sínum, Richard, en saman sungu
þau fjöldann allan af vinsælum lög-
um. Það nægir sennilega að nefna
Top of the World og Close to You en
alls áttu þau systkinin 16 lög í röö
sem rötuðu inn bandaríska vin-
sældalistann.
Karen stóð alla tíð í skugga bróð-
ur síns, Richards, sem allri virtust
telja að hefði mun meiri hæfileika
en hún. Hún þótti hafa einstaklega
tæra og hreina söngrödd sem var
algerlega náttúruleg því Karen naut
aldrei hefðbundinnar leiðsagnar í
söng. Hún lærði svolítið á flautu en
Ingrid Bergman lést af völdum krabbaineins 67 ára.
spilaði á trommur af mikilli list án þess að hafa
stundað nám á þær. Hún bjó einnig yfir gríðarlega
næmri tónheyrn og söng aldrei falskan tón.
Karen Carpenter lést snögglega á heimili for-
eldra sinna árið 1983. Hún kom með móður sinni
niður í morgunmat en þegar móðir kom seinna inn
í eldhúsið fann hún Karen liggjandi á gólfinu. Dán-
armein Karenar var anorexía en hún var 32 ára
gömul en vó aðeins rúmlega 50 kíló þegar hún lést.
Þar féll enn eitt fórnarlamb ofneyslu og öfga úr
hópi listamanna í valinn.
John Belushi
John Belushi er enn annað dæmi um vinsælan
listamann sem ekki þolir álagið sem virðist fylgja
frægðinni. Belushi varð ódauðlegur í hinni frægu
kvikmynd Blues Brothers en hann lék í fjölda gam-
anmynda og mætti nefna Animal House meðal
þeirra en frægð hans kom einnig til af leik hans í
þáttunum Saturday Night Live sem njóta gífur-
legra vinsælda í Bandaríkjunum.
Belushi var aðeins 33 ára gamall þegar hann lést
á Chateau Marmont hótelinu í Los Angeles í mars
1982. Banamein hans var of stór skammtur af
áfengi, heróíni og kókaíni. John var rómaður fyrir
sukksamt líferni alla sína tíð en þetta kvöld keyrði
úr hófi. John hafði skemmt sér lengi kvölds á næt-
urklúbbnum Roxy í L.A. en síðan bauð hann til
samkvæmis á hótelinu og þangað kom fjöldi fólks,
þar á meðal frægir leikarar eins og Robin Williams
og Robert DeNiro og fylgikona Johns, Cathy Ev-
elyn Smith, var sjaldan langt undan. Hún var þó
ekki á staðnum þegar gestirnir uppgötvuðu að
Belushi var látinn en hún var dæmd í fangelsi eft-
ir að hún játaði í tímaritsviðtali að hafa aðstoðað
hann um kvöldið við að dæla í sig eiturlyfjum.
Ingrid Bergman
Þessar sögur fundum við á vef á Netinu sem heit-
ir flndadeath.com og er stórfróðlegur fyrir sinn
hatt og fær heimsóknir í milljónatali. Að lokum
rifjum við upp af handahófi söguna af andláti einn-
ar vinsælustu leikkonu 20. aldarinnar, Ingrid Berg-
man. Það er ekkert sérstaklega frásagnarvert við
dauða hennar því það var einkum líf hennar og
hæfileikar sem gerðu hana fræga.
Ingrid var fædd í Svíþjóð en starfaði alla ævi í
Hollywood og hneykslaði hina siðavöndu Amerík-
ana og sennilega stóran hluta heimsbyggðarinnar
árið 1949 þegar hún yfirgaf eiginmann sinn og dótt-
ur og tók saman við ítalska leikstjórann Roberto
Rossellini og eignaðist með honum barn tveimur
mánuðum fyrir brúðkaupið. Talið er að 38 þúsund
blaðagreinar hafi verið skrifaðar um ástarsamband
þeirra á þessum tíma. Hjónabandið endaði með
skilnaði 1958 og þá fyrst fékk hún að snúa aftur til
Ameríku en ávöxtur þessa sambands var leikkon-
an Isabella Rossellini.
Ingrid Bergman lést úr krabbameini í London
árið 1974 67 ára að aldri. Hún fékk þrisvar sinnum
óskarsverðlaun á ferli sínum og kvöldið sem hún
lést í London var síðasta kvikmynd hennar sýnd í
ísraelska sjónvarpinu en þar lék hún Goldu Meir,
fyrrum forsætisráðherra ísraels, í heimildamynd
um líf hennar. -PÁÁ