Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.2003, Blaðsíða 44
AA
He Iqo rb la<5 I>’V" LAUGARDAGUR 17. MAÍ 2003
Gaman
að berjast
lceland Express hefur opnað íslendingum dgr
út íheim með láqum fargjöldum. Olafur
Hauksson, talsmaður félagsins, seqir DV frá
undirboðum keppinautarins og samkeppni
hans við sjálfan sig, ólöglegum ríkisstgrkjum
og skilningstregðu ráðunegtisins.
Þegar lágfargjaldafélagið Iceland Express tók til
starfa í lok febrúar í vetur með sinni fyrstu flug-
ferð var mikið starf að baki. Jóhannes Georgsson,
helsta driffjöður þess, hafði undirbúið stofnun fé-
lagsins í þrjú ár ásamt öðrum frumherjum og með-
eigendum.
Farmiðasala hófst í byrjun janúar og nú eru liðn-
ir tæplega þrír mánuðir síðan fyrirtækið hóf dag-
legt flug - á morgnana til Kaupmannahafnar og
slðdegis til London.
Það er auðvelt að smitast af áhuga frumkvöðla
og þegar gengið er um húsakynni Iceland Express
við Suðurlandsbraut finnur maður auðveldlega
hvemig viðhorf manna til vinnustaðar síns og þess
sem þar fer fram getur verið líkt þeim tilfinning-
um sem flestir bera til barnanna sinna.
Það er Ólafur Hauksson, talsmaður fyrirtækis-
ins, sem gengur með okkur um og sýnir okkur
stoltur hvernig Iceland Express er smátt og smátt
að leggja undir sig næstum heila hæð við Suður-
landsbrautina. Héma var fyrirtækið Landsbréf eitt
sinn til húsa og arfur þess tíma er rúmlega 30 fer-
metra bankahvelfing í kjallaranum þar sem verð-
bréfaspútnikar geymdu forða sinn af skuldabréfum
og pappírum sem þá voru ekki metnir til fjár. Ólaf-
ur segir að Iceland Express noti þessar rammgerðu
hirslur til að geyma skiptimynt söluskrifstofunnar
yfir nóttina. Annars er það ekki alveg daglegt
brauð að viðskiptavinir mæti með seðlabunka til
þess að greiða fargjöld með Iceland Express því
75% af farmiðasölunni fara fram i gegnum Netið.
Það er nútíminn.
Samt vinna 25 starfsmenn á vettvangi og 19 í við-
bót á flugvöllum og í áhöfn svo samtals eru 44
starfsmenn hjá þessu kornunga fyrirtæki.
Við höfum viðkomu á kontórnum hjá Jóhannesi
Georgssyni framkvæmdastjóra sem augljóslega
hefur sett þaö mjög aftarlega í forgangsröðina að
skreyta skrifstofu sína með íburðarmiklum hús-
gögnum og hengja upp málverk. Enda komumst
við að þeirri niðurstöðu að eina vinnuplássið sem
þurfi að vera almennilega innréttað sé á milli
eyrnanna á hverjum starfsmanni. Svo sýnir Ólafur
mér merkilegan skjá sem hangir uppi á vegg og
þar sést stöðugt hve margir viðskiptavinir bíða á
línunni og hve margir eru afgreiddir. Óli segist
helst ekki vilja sjá fleiri í bið en 2-5, annað sé
slæm þjónusta, en samt verði hann ekki verulega
órólegur nema þegar enginn er að bíða á línunni.
Þetta er nefnilega eitt af þessum fyrirtækjum sem
eru í rauninni ekki að selja neitt áþreifanlegt held-
ur fyrst og fremst þjónustu - að koma fólki ódýrt
út í heim.
Risinn undirbýður
og keppir við sjálfan sig
- Við stelum skrifstofu frá starfsmanni sem hef-
ur brugðið sér frá og ég spyr Ólaf hvernig áætlan-
ir standi eftir þessa tæpu þrjá mánuði í rekstri:
„Ástandið er gott vegna þess að við höfum feng-
iö fleiri farþega en við gerðum ráð fyrir. Hins veg-
ar eru nokkru minni tekjur af hverjum farþega en
við gerðum ráð fyrir en fjöldinn bætir það upp.
Rekstraráætlun okkar er í plús og allar kostnaðar-
áætlanir standast þótt startkostnaður hafi orðið
ögn hærri en gert var ráð fyrir.
Hvað varðar farþegafiölda er um að ræða um
20% fleiri en við áætluðum. Við erum núna að
selja fram á sumarið og það gengur mjög vel.
Samkeppnin af hálfu Icelandair hefur verið
nokkuð öðruvísi en við áttum von á. Fyrirtækið
hefur fyrst og fremst mætt okkur með lágum far-
gjöldum en er þá aðallega komið í samkeppni við
sjálft sig því það er með 77% markaðarins í milli-
landaflugi.
Icelandair stundar undirboð í ríkum mæli og
ljóst að fyrirtækið er að tapa hundruðum milljóna
króna á því. Við áætlum að tekjumissir þess af
samkeppninni við okkur sé jafn mikill og veltan
hjá okkur, ef ekki meiri.
Icelandair hefur lækkað fargjöld verulega og
breytt skilmálum á sömu leiðum og við fljúgum á,
fyrst og fremst á sömu brottfarartímum.
Á þessum sömu leiðum og tilteknu brottfarar-
tímum hefur Icelandair einnig verið að lækka við-
skiptafargjöldin um allt að 35%. Það keppir fyrst
og fremst við okkur á Netinu þar sem megnið af
okkar sölu fer fram. Þegar um er að ræða flug með
Ólafur Ilauksson hefur áratugum saman starfað við
blaðamcnnsku og almannatcngsl. Hann hefur barist
við RÚV, með FÍB við tryggingafélögin og berst nú
með Iceland Express við Icelandair. Hann segir að
baráttan sé skemmtileg.
DV-mynd Ilari
hópa stundar það einnig grimm undirboð. Svona
mætti lengi telja. Icelandair virðist hafa einsett sér
að fórna miklum fiármunum í þeirri von að losna
við okkur - þótt því verði nú ekki kápan úr því
klæðinu. Reyndar finnast mér aðgerðir Icelandair
vanhugsaðar. Fyrirtækið hefur gott af því aö búa
við samkeppni. Hún hefur nú þegar skerpt allar
línur í starfsemi þess og kostnaður hefur lækkað.“
- En er þetta ekki allt í anda þess leiks sem hörð
samkeppni í viðskiptum hlýtur alltaf að vera?
„Vitaskuld á samkeppni að leiða til betri kjara
fyrir neytendur. Okkur finnst þetta bara alls ekki
eðlileg viðbrögð. Þau bera öll merki þess að
Icelandair sé að misnota markaðsráðandi stööu.
Slíkt er einfaldlega brot á samkeppnislögum og
vinnur gegn hagsmunum neytenda þegar til lengd-
ar lætur.“
Ólöglegur rílösstyrkur til Icelandair
- Iceland Express og Icelandair hefur ekki bara
lent saman út af flugsætum og verði á þeim heldur
einnig út af fiármunum sem hið opinbera sam-
þykkti að veita til að styrkja markaðsstarfsemi
flugfélaga og ferðafyrirtækja erlendis. Alþingi
veitti til verksins 200 miljónir króna og skyldi fénu
varið með svokölluðu krónu á móti krónu fyrir-
komulagi þannig aö fyrirtækin sjálf legðu fram
jafnmikið fé og þau hlytu úr ríkissjóði. Skemmst er
frá því að segja að Icelandair fékk 159 milljónir af
183 milljónum sem var úthlutað sem er nálægt því
að vera 86%.
„Ferðamálastjóri vann að undirbúningi þessa
verkefnis í samvinnu við Stein Loga Björnsson,
formann Samtaka ferðaþjónustunnar, sem er jafn-
framt einn framkvæmdastjóra Icelandair. Síðan fól
samgönguráðherra ferðamálastjóra einum að meta
umsóknir og úthlutaði markaðspeningunum í sam-
ræmi við ráðgjöf hans. Það var aðeins gefinn
tveggja vikna frestur til að skila inn umsóknum
sem þurftu að vera svo ítarlegar að beðið var um
nákvæma birtingaráætlun í erlendum fiölmiðlum
sem hefði tekið margar vikur að vinna. Icelandair
hafði með samstarfi sínu við ferðamálastjóra feng-
ið margra mánaða frest til að vinna að umsókn
sinni. Við sendum inn umsókn sem við vorum sátt-
ir við en fengum ekki krónu, þrátt fyrir að eiga
meiri möguleika en allir aðrir á því að fá hingað
fleiri erlenda ferðamenn. Það hefur enda komið á
daginn - í mars var 18% fiölgun farþega til og frá
landinu frá árinu áður og i apríl var fiölgunin 35%.
Þetta teljum við mjög óeðlilega stjórnsýslu, svo
ekki sé meira sagt, og höfum kært þessa ráðstöfun
til ESA, eftirlitsstofnunar EFTA. Við teljum að
með þessum vinnubrögðum hafi samgönguráð-
herra einfaldlega verið að afhenda Icelandair ólög-
legan ríkisstyrk."
- En hafa önnur samskipti ykkar við yfirvöld á
sviði ferða- og samgöngumála verið slétt og felld?
„Það eru innbyggð tregðulögmál í stjórnsýsluna
sem hafa tafið fyrir okkur. Þessi lögmál snúast um
að vernda hagsmuni, stundum hagsmuni kerfisins,
stundum hagsmuni almennings og stundum ein-
hverja allt aðra hagsmuni sem enginn veit hverra
eru.
Það tók marga mánuði að fá samgönguráöuneyt-
ið til að skilja hugmyndina að baki því sem við
ætluðum að gera. Við vildum hins vegar ekki fara
af stað fyrr en sá skilningur væri fyrir hendi. All-
ur okkar rekstur er mjög óhefðbundinn og við
pössuðum illa inn í fyrri hugmyndir kansellisins
um flugstarfsemi."
Gaman að berjast
- Ólafur Hauksson hefur lengi starfað á sviði al-
mannatengsla og blaðamennsku og þegar litið er til
baka yfir feril hans hefur hann oftast veriö að
fljúgast á við einhver bákn. Hann beitti sér mjög á
árum áður fyrir frelsi í útvarpsrekstri og hann tók
virkan þátt í baráttu FÍB fyrir lægri tryggingaið-
gjöldum gegn stóru tryggingafélögunum.
„Viö höfum séð í baráttu FÍB og í samkeppni í
innanlandsflugi hvernig stórir keppinautar lækka
verð af fullkomnu miskunnarleysi uns nýir keppi-
nautar gefast upp og þá hækkar verðið aftur. Þetta
kemur niður á neytendum sem að lokum borga
brúsann. í endurbættum samkeppnislögum frá ár-
inu 2000 er markaðsráðandi fyrirtækjum hins veg-
ar gert skylt að auðvelda aðgang nýrra keppinauta
að markaðinum. Fyrirtækjum eins og Icelandair er
einfaldlega bannað að stunda undirboð til að koma
í veg fyrir samkeppni.
Ég hef aldrei skilgreint mig sérstaklega sem and-
stæðing einhvers bákns en ég hef afskaplega gam-
an af því að berjast," segir Ólafur Hauksson, tals-
maður litla flugfélagsins, að lokum. PÁÁ