Dagblaðið Vísir - DV - 07.10.2003, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIR ÞRIÐJUDAGUR 7. OKTÓBER 2003
DANMÖRK: I Kaupmannahöfn eru portúgalskir verkamenn ráðnir í byggingarvinnu fyrir helmingi laegri laun en danskir verkmenn fá á sömu vinnustöðum.
Víðar deilt um láglauna-
kjör en við Kárahnjúka
V HEIMSUÓS
Oddur Ólafsson
Æk oddur@dvJs
Deilur um kjaramál innflutts
vinnuafls eru víðar en á fslandi,
þar sem úfar rísa vegna lágra
launa erlendra verkamanna sem
eru hvergi sambærileg við um-
samin laun fslendinga sem
byggð eru á kjarasamningum
launþegafélaga. f Danmörku er
verið að reisa stórt og dýrt
óperuhús. Höfuðverktaki við þá
framkvæmd er Phil & Son, sem
síðan ræður undirverktaka til
einstakra verkefna. Það fyrirtæki
hefur löngum unnið mörg stór-
verkefni hér á landi og má segja
að ístak sé eins konar skilgetið
afkvæmi þess. En það eru fleiri
stórverkefni sem unnið er að í
Danmörku og víða er mikill
ágreiningur um hvort réttlætan-
legt sé að greiða erlendum
verkamönnum helmingi lægri
laun en dönskum.
Mismunur á kjörum fslenskra
starfsmanna ítalska verktakafyrir-
tækisins Impregilo er himinhróp-
andi og vinna íslensku launþega-
samtökin og opinberir kontóristar
hörðum höndum við að koma á rétt-
látari skipan þeirra mála. En það
gengur treglega sem víðar.
í Kaupmannahöfn er ekki aðeins
óperuhúsið mikla í smíðum heldur
stendur þar yfir bygging fleiri stór-
hýsa og hafa fulltrúar samtaka bygg-
ingarverkamanna í nógu að snúast
við að bera saman kjör erlendra
verkamanna og innlendra. Það er úl-
tölulega auðvelt að ná úl verka-
manna sem koma frá löndum utan
Evrópusambandsins því þeir þurfa
opinber atvinnuleyfi auk leyfa til
landvistar í lengri tíma. En erfiðara er
að fást við leiðréttingu kjara þeirra
byggingarverkamanna sem sótúr eru
til landa innan ESB. Þeir hafa sjálf-
krafa atvinnuleyfi og samkvæmt
sáttmálum og reglugerðum rfkir
mikið frjálsræði og samkeppnisandi í
gerð kjarasamninga og ákvörðunum
um lágmarkslaun.
I Kaupmannahöfn eru
það aðallega portú-
galskir verkamenn sem
starfa í byggingariðnað-
inum. Þeir eru ráðnir
samkvæmt skilmálum
sem íslendingar eru að
byrja að þekkja, þótt
þeir séu ekki nýlunda
þegar erlend verktaka-
fyrirtæki taka að sér
framkvæmdir á umráða-
svæði raforkuöflunar
og dreifíngar.
í Kaupmannahöfn eru það aðal-
lega portúgalskir verkamenn sem
starfa f byggingariðnaðinum. Þeir
eru ráðnir samkvæmt skilmálum
sem íslendingar eru að byrja að
þekkja, þótt þeir séu ekki nýlunda
þegar erlend verktakafyrirtæki taka
að sér framkvæmdir á umráðasvæði
raforkuöflunar og dreifingar.
Fyrirtæki sem taka að sér stór verk
ráða undirverktaka tif að sinna ýms-
um verkþáttum og þeir verktakar
ráða enn undirverktaka og aftarlega í
goggunarröðinni em fyrirtæki sem
útvega vinnuafl og semja við verka-
mennina um laun og kjör yfirleitt.
Það em þeir undimndirverktakar
sem skaffa öðmm verktökum lág-
launafólkið sem sótt er úl fjarlægra
landa.
í mál við sjálfa sig
Meðal stórhýsa sem verið er að
reisa í Kaupmannahöfn em nýjar
höfuðstöðvar Codan. Þar em portú-
galskir verkamenn ráðnir af undir-
undir-undirverktökum sem semja
um mánaðarlaun sem em um helm-
ingi lægri en danskir verkamenn fá
fyrir sína vinnu. Svo vill til að samtök
múrara eiga hfut í einu af verktaka-
fyrirtækjunum sem vinna að bygg-
ingunni. Til þeirrar eignar var stofn-
að fyrir margt löngu. Sú staða er
komin upp að samtök byggingar-
manna hóta málsókn tif að leiðrétta
kjör Portúgalanna og em þar með að
fara að kæra eigið fyrirtæld.
Aðalvandamálið er samt sem áður
hin lágu laun sem ráðningarfyrirtæk-
ið semur um við portúgalskan verka-
lýð og á að gilda í Danmörku. Út-
lendu verkamennirir em fúsir að
vinna fyrir helming launa sem
danskir verkamenn fá vegna þess að
hlutur þeirra er samt sem áður mun
stærri en þeir fá í heimalandi sínu.
Innan Evrópusambandsins em
einkum tvö ríki þar sem meðallaun
em mjög lág. Það em Grikkfand og
Portúgal. Þar er auðvelt að gera
samninga við verkafólk og bjóða
munu hærri laun norðar í álfunni
þótt þau nálgist ekki umsamda
kjarasamninga sem þar gilda. Þetta
notfæra ráðningarfyrirtæki sér sem
bjóða starfskraft sem undirverktakar.
Það em þessir undirverktakar sem
greiða launin og em þvf aðrir verk-
takar sem annast framkvæmdir
óbundnir af samningum sem aðrir
gera.
Þegar tíu ný ríki ganga í Evrópu-
sambandið efúr sjö mánuði verða
miklar breytingar á vinnumarkaði.
Flest teljast nýju löndin úl láglauna-
svæða og vom áður ýmist innan Sov-
étríkjanna eða leppríki þeirra. Þegar
nýju ríkin verða komin í ESB hljóta
þegnar þeirra sjálfkrafa atvinnurétt-
indi og dvalarleyfi í hvaða ESB-ríki
sem er og gildir það einnig um EES-
löndin.
Leitað betri lífskjara
Það er freistandi fyrir verktaka og
aðra atvinnurekendur að fá illa laun-
að fólk úl að vinna verkin. Það er líka
freistandi fyrir vinnuaflið í austan-
verðri Evrópu að flytja vestur á bóg-
inn og fá margföld laun fyrir vinnu
sína þar en greidd em í heimaland-
inu. Kaupið um austanverða álfuna
er mun lægra en lágu launin í Portú-
gal og Grikklandi svo að það gefur
augaleið að fólk mun sækja stíft vest-
ur á bóginn til að njóta betri lífskjara
en heima fyrir.
Danskur verkalýður
er hræddur um að
láglaunastefnan í
mannaráðningum geti
orðið til þess að lækka
hans laun líka.
Búist er við ásókn Austur-Evrópu-
búa inn á vinnumarkaðinn í vestri
þegar ríkin ganga á formlegan hátt í
Evrópusambandið. Enginn þorir að
spá hve fjöldinn verður mikill og
straumurinn þungur þegar þar að
kemur. En reiknað er með að í fyrstu
bylgjunni verði um 300 þúsund
manns en með ámnum mun nýjum
innflytjendum fækka uns jafnvægi
kemst á þegar líður á öldina.
Flesúr munu sækja til Þýskalands,
Austurríkis og Ítalíu til að byrja með
samkvæmt þeim sérfræðingum sem
láta sig málin varða. Þá mun þrengja
mjög að erlendu vinnuafli sem ekki á
borgararétt í Evrópusambandinu.
Það verður mun auðveldara fyrir
atvinnurekendur að ráða fólk frá að-
ildarríkjunum því ekki þarf að sækja
um afls kyns leyfi og rétúndi því úl
handa. Yfirleitt þarf ekki að semja
sérstaklega um launakjör þar sem
ekki er kveðið á um láglaunamörk.
Eins og dæmin sanna, bæði hér á
Iandi og í Danmörku, eru það inn-
lendu launþegasamtökin sem berj-
ast fýrir rétú aðkomufólksins og eru
þá jafnframt að tryggja sína eigin
stöðu á vinnumarkaði með því að
líða ekki launagreiðslur sem eru
langt fyrir neðan umsamda taxta í
viðkomandi löndum.
Óttast lækkun launa
f Danmörku er rætt um að vemda
beri rétúndi úúendinga sem í raun
og vem em í keppni við innlent
verkafólk á vinnumarkaði. Danskur
verkalýður er hræddur um að lág-
launastefnan í mannaráðningum
geú orðið til þess að lækka hans laun
líka. Því er barist með oddi og egg
gegn því að atvinnurekendur komist
upp með að greiða kaup sem er langt
undir töxtum sem þeir semja við
landa sína um. Helst er rætt um að
þingið samþykki lög um lágmarks-
taxta sem enginn má fara niður fyrir.
En hvort það samrýmist öllu mark-
aðsfrelsinu sem ESB berst fyrir er
spuming.
En það má ljóst vera að vinnu-
markaður ESB- og EES-landa mun
breytast mikið 1. maí á næsta ári
þegar allar þjóðimar f austanverðri
Evrópu ganga í samtökin og vinnu-
markaðurinn breyúst að sama skapi.
Deilumar sem staðið hafa yfir við
Kárahnjúka um mishá laun og mis-
jafna kjarasamninga em ef til vill að-
eins forsmekkurinn af því sem koma
skal. (Heimitd: Politiken)