Alþýðublaðið - 16.04.1969, Blaðsíða 7

Alþýðublaðið 16. apríl 1969 7
VÉR ERUM
DROTTINS
!
Charlie Chaplin:
Bókasafn AB:
Reisubók séra Ólafs
Egilssonar.
Sverrir Kristjánsson sá um
útgáfuna.
Almenna bókafélagið, Reykja
vík 1969. 175 bls.
Eftir meira en árlangt hlé á út-
gáfunni kom út fyrir skemmstu ný
bók í hinum snyrtilega smábóka-
flokki Almenna bókaíélagsins með
íslenzku efni, Bókasafni AB, hin
sjötta í flokknum. Virðist efni flokks
ins til þessa skipta í tvö horn; ann-
ars vegar veljast honum tiltölulega
nýleg rit sem hlotið 'hafa almennar
vinsældir, útbreiðslu og orðstír, Líf
og dauði Sigurðar Nordal, Kristrún
í Hamravík Hagalíns, Anna frá
Stóruborg Jóns Trausta, hins vegar
eldri „hálf-klassísk“ rit, sum hver
alls óþekkt fyrir eins og Sögur úr
Skarðsbók, þó önnur séu nafnkunn
eins og Píslarsaga séra Jóns Magnús-
sonar. Af því tagi er nýja bókin í
flokknum, Reisubók séra Olafs Egils-
sonar sem Sverrir Kristjánsson gef-
ur út ásamt nokkrum öðrum helztu
samtíðarheimildum um Tyrkjarán-
ið, frásögn Kláusar Eyjólfssonar
Jögréttumanns, færðri í letur þegar
eftir ránið, og tveimur bréfurn ís-
lendinga úr Barbaríinu, Jóns Jóns-
sonar úr Grindavík og Guttorms
Hallssonar af Búlandsnesi við Djúpa
vog. Að hinum fyrrtöldu bókum
aldeilis ólöstuðum þykir mér að
svo komnu meiri fengur að þeim
siðarnefndu í flokknum; þær henta
prýðisvél til að gera almennum
lesendum aðgengilega texta sem
hafa ótvírætt bókmenntalegt og
menningarsögulegt gildi en verið
Jiafa á fárra vitorði og minnsta
bækur
kosti óhægir aðgöngu þó útgefnir
væru. Rit af slíku tagi er vitaskuld
einnig að finna í nýlegri bó'kmennt-
um. En hingað til virðist athygli
Bókasafns AB eínkum hafa beirizt
að verkiun sem- verið hafa ekki ein-
asta alkunn fyrir hcldur einnig að-
gengileg í öðrum útgáfum.
íslendingar geta e'ngu gleymt, seg-
ir danskur orðskviður sem Sverrir
Kristjánsson tilfærir í gr'einargóð-
um inngangi að Reisubók séra Olafs
Egilssonar. Hann hefur áþrcifanléga
sannazt á Tyrkjaráríinu sém lifað
hefur í mannamjnríum æ síðan, og
átt sinn rúmgóða . séss í bamalær-r
dómi okkar allra í sögtr, stöðugt
frásagnar og umræðuefni; hafa at-
vik raunar skjótt tekið að hagræð-
ast í meðförunum sem sjá má af
frásögn Kláusar lögréttumanns sem
er talin skráð eftir sjónarvottum
þegar að atburðttnum afstöðnum.
En grimmilegri, blóðugri, átakan-
legri verða þeir í endursögn hans
en frásögn séra Olafs af sinni eigi-n
sjón og raun þeirra. Tyrkjaráns-
saga Björns á Skarðsá hefur annars
verið helzta frásögn af herhlaupi.
Tyrkjans, skráð sextán árum síðar,
og m.a. með stuðningi af Reisu-
bókinni; má vel vera að vert væri •
að gefa hana út að nýju í svipuð-
um sniðum þessum, ef til vill ásamt
urvali ur helzt Tyrkjakveðskap. En
skammt er raunar síðan Jón Helga-
son ritstjóri færði nýja Tyrkjaráns-
sögu í letur og mun hún hafa orði.ð
vinsæl bók eins og annar sagnafróð-
leikur hans; Tyrkjaránið er enn í
dag söguefni á íslandi. Hitt sætir
meiri furðu að skáldlegur áhugi
virðist ekki hafa 'beinzt að þessu
efni, ef frá er talin Tyrkja-Gudda;
væri þó ránið sjálft, herleiðingin ,í
Barbaríið og heimkoma þeirra sem
heim komust, tílvalið efni snjöllum
skaldsöguhöfundi. Það bíður eins
og mörg önnur óort efni síns tima
og höfundar; hve aðlaðandi og mik-
ilshattar efnið er verður hins vegar
alveg ljóst bæði af Reisubókinni og
brefunum heim úr Barbaríinu sem
eflaust yrðu með helztu heimildum'
slíkrar sögu.
Olafur Egilsson var prestur
Vestmannaeyjum í Tyrkjaránlnú
ásamt séra Jóni píslarvotti. Hann
hlaut vægilegri útreið en bróðfr
hans í drottni og var þó harðlega
leikinn á skipsfjöl í fjárpyndarskyni
áður en förin hófst í Barbaríið. En
þaðan var séra Ólafur brátt sendur
heim á leið aftur, skilinn frá konu
sinni og börnum, til að heimta lausn
argjald fyrir fangana þó sá' erind-
rekstur tækist að vísu alls ekki.
Sverrir Kristjánsson vekur athygli
á hófsemi séra Ólafs og hlutlægni
í frásögn og næmri athyglisgáfu
hans, alit gömlum og grónum
sögumannsdyggðum á íslandi. —
Hann er harmkvælamaður og bók-
in greinir frá písktrgöngu hans, á
ferð sinni er hann löngum - ;,rænu-
Iaus“ af hryggð yfir örlögum sinna
nánustu. Hann staldrar ekki við
liarma slna meira en hófi gegnir,
þó þcirra vegna veitist honum tor-
vddara en skyldi að hugfesta all't
þáð’ sjónarverða serii fyrir hann
ber í. fjarlægum álfum heims. En
frá þvi greinir bókin fyrst og
fre'mst, uppteiknuð af alíri næmi
Og athygli sveitamannsins sein kom'-
inn cr úr fásinni og frumstæðum
kjörum tit í hinn stóra og frarn-
andi heim, svo gerólíkgn öllu sem
haun á að venjast — þó víðar sé
fatrcktin en á Islandi, mínir bræð-
ur, eins og hann segir á einum
stað. Að þessu leyti er bókin i
flokk með reisubókum Jóns Indía-
fara og Eiríks frá Brúnum — og
ótöldum öðruin frásögnum íslenzkra
alþýðumanna þó þær þyki minni
Framhald á bls. 12.
Litli maðurinn með kúluhatt-
inn og stafprikið er áttræður
í dag. Litli, útskeifi flækingur
inn með Hitlersskeggið og
barnslega augnaráðið:
Charlie Chaplin!
Svefn réttlá;tra.
ins —• og í fremstu röð meðal
kvikmyndahöfunda, vegna
hinna listrænu og mannúð-
legu mynda sinna, sem skír-
skota jafnt til ungra og ald-
inna. Barnið skynjar hina
apríl árið 1889 í Englandi; sonur
leikarahjóna í Lundúnum, Charles
Chaplin elclri og konu hans Hönnu
Ghaplin. Hann var fæddur í fátæk-
legu umhverfi, inn í fátæka fjöl-
skyldu, er qft á tíðum hafði vart
i
I
I
I
Leikstjórinn Charlie Chaplin með aðalieikuru num í „Greifynjunni frá H.ong Kong,“ Marlon
Brando og Sophiu Loren.
En þó að lrann sé orðinn
gráhærður öldungur, .er hann
aldeilis ekki á grafarbarmiri-
um. Kvikmyndirnar hans eru
riygging þess. Þær eru trygg
ing þess, að „litil maðurinn“
á langa Hfdaga fyrir höndum
Jió að líkami hans hverfi af
sjónarsviðinu. Chaplin er og
verður eitt stærsta nafnið
meðal gamánleikara lieims-
glaðværu léttúð í kvikmynd-
um hans, en hinn fullorðni
tregaþungan undirtóninn —
og báðir eru jafn innilega
snortnir.
Og í dag er hann áttræð-
ur ... ,
Fæddur í fátækt
Charlés Gh'aplin fæddist hinn 16.
til hnífs og skeiðar. Þar ólst hann
upp ásatnt Sid, eldra bróður sínum.
Faðir þeirra lézt í bernsku þcirra
og varð það enn til að auka á
erfiðleika fjölskyldunnar.
á.lí
Sigurgangan hafin
Eins og Charles eða Charlic, eins
og hann var og er nefndur, átti kyu
Framhald . bls. 13.