Dagblaðið - 03.09.1976, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. — FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1976.
Hvað er Útópía?
Lendingarstaöurinn, sem
nefndur hefur veriö Utópía, er
$kammt frá norðurskauti
stjörnunnar öndverðu megin
við Víking 1. sem lenti nálægt
miðbaugnum fyrir einum og
hálfum mánuði.
Talsmaður Víkingsáætlunar-
innar, Larry King, sagði við
fréttamenn fvrir skömmu:
„Vitað er að vatn og ís er þarna,
eins að á morgnana er þarna
þoka. Þá er þess að geta að
hitastigið er stundum yfir frost-
marki sem þýðir að staðurinn
er tilvalin uppeldisstöð lífs
þar á stjörnunni."
Sérfræðingar segja, að mögu-
leikinn á vatni bendi eindregið
til þess, að þarna sé líf í ein-
hverju örsmáu formi að finna.
Vísindamennirnir, sem vinna
við áætlunina, vinna þó enn að
því að raða niður þeim upp-
lýsingum, sem þeim hefur
borizt frá reikistjörnunni um
geimferju Víkings 1.
Þrjár líffræðilegar tilraunir,
sem gerðar hafa verið þarna úti
í geimnum, sýna að líf gæti
verið að finna þar.
Enn aðrar tilraunir sýna að
ekki er um að ræða neitt veru-
legt magn af Carboni sem er
nauðsynlegt, a.m.k. miðað við
þær reglur, sem við hér á
jörðinni þekkjum til þess að líf
geti þrifizt.
Lendingarstaður Víkings 2.
verður um 6.400 km frá þeim
stað er Víkingur 1. lenti á, en
hann hefur þótt standa sig með
miklum ágætum.
En lendingarstaðurinn er
ekki frýnilegur. Utópía er
hrjóstrug og alsett sprungum
og þar er Mie, gígur sem er um
100 km í þvermál.
4
Og enn einu sinni velta menn
spurningunni fyrir sér. Er líf á
Mars? Gröfuarmur Víkings 2.
mun krafsa í yfirborð reiki-
stjörnunnar en á arminum
lengst til hægri er „veður-
stofan“ sem sendir upplýsingar
um veðrið um tæpra 400 km
vegalengd til jarðar.
herramannanna væri enginn
ráðherra, alþingismaður eða
flokksforingi! Hverjum —
hvaða stétt manna — telur yfir-
sakadómari sig vera að þjóna —
og hvaða stétt manna telur
hann sig eiga að þjóna. Hvers
eiga lögfræðingar, prestar,
prentarar, blaðamenn og
bankaráðsmenn að gjalda? Það
virðist ljóst að á tungu yfirsaka-
dómarans virðast sumir vera
jafnari er aðrir.
Kjarninn er því miður þessi:
Beztu menn og beztu konur
vilja að dómskerfið starfi vel og
að réttarríkið sé sá hyrningar-
steinn sém stór hluti sið-
menningar og borgaralegs
öryggis geti hvílt á. Slíkt fólk
vill ekki grípa fram fyrir
hendur á dómskerfi eða
rannsóknaraðilum, ef það telur
sig geta treyst því, að verið sé
að vinna vel, rösklega og sann-
gjarnlega í þágu heildarinnar
og í þágu réttlætis. En, því
miður, undangengin misseri
hefur borgurum þessa lands
verið opnuð sýn inn í réttar-
kerfi landsins — af sorp-
blöðum, væntanlega — og sú
sjón, sem þar hefur blasað við,
er þess eðlis að full ástæða er
til að ætla, að endanlegt traust
milli dómskerfis og almennings
sé að bresta. Menn treysta því
ekki að réttarkerfið sé að
fullnægja réttlæti. Menn
þekkja of mörg dæmi þcss að
allar þessar tafir.öll þessileynd.
þjóni í reynd skúrkum þessa
samfélags. Og menn og konur
hafa fyllstu ástæðu til þess að
vera óörugg um, hver sé raun-
verulegur vilji stjórnkerfisins í
þessum efnum.
Og meðal annarra orða: Fyrir
tæpum tveimur árum kom upp
stórt tollsvikamál. Hvar er það
mál að þvælast í kerfinu?
Kannske er það enn í rannsókn
i Sakadómi? Og er sá almanna-
rómur réttur að það séu að
einhverju leyti sömu mennirnir
sem nú eru á ferðinni í ávisana-
málinu. Og eigum við bara að
taka ofan og segja allt í lagi,
þegar Sakadómur segist vilja
sinn tima til þess að rannsaka
máíin?
Bankaleynd —
skálkaskjól
Dómskerfið er svo sem kapí-
tuli út af fyrir sig — en það
kemur víða við eins og sést af
þeirri yfirlýsingu dugmikils
embættismanns, Ólafs Nils-
sonar, fyrrum skattrannsóknar-
stjóra, í sjónvarpi á þriðjudags-
kvöld, þar sem hann sagði að
vegna ástands dómskerfis
héfðu skattrannsóknaraðilar
verið löngu hættir aö reyna að
senda mál í dómskerfið. En
annars staðar rikir levnd, sem
menn og koiiur er farið að
bjóða í grún að sé ekki ein-
• ' r'Tin STIJ/Pl/.
VKÐSKULDAÖBEF
SAMRIT
Undirnt aOur. Elaar-.A.gúfrtason«-.Hly.ntfr.31...9.«-Rey-ki*y-iL
við&ifcermlr hér mePaS vera akuldugur.L*nd*h»Jika.. lalanda,-
um kr...3,70^00
5 ££>/0
'OOO,
---.# lmm
-'C/'....
, 11j ónirogaJöhundru Sbúsund krónur-
- 8 - átta - árum,
sem lofað er að endurgrelða að fullu & næatu .—...........-.....
meS jöfnum afborgunum, kr. —................................... :
25. aprll og 25. október ____________
I hvert sinn, mcð gjalddógum..............................................
ár hvert, i fyrsta sinn ...25 ^...okt.Qber ..137-6------------
I vexti af skuld þessari greiðast 18 % áravextir og greiðaat þeir eftir & á
og afborganir. Hækki eða lækki almennir úU&nsvextir skulu vexttrnir breytaat í samræml við það,
þannig að þcir verði ávallt hæstu lögleyfðu vextir. Sama gildir um dr&ttorvextl.
Til tryggingar skilvisri og skaðlausri grelðalu höfuðatóls og vaxta af Þ®**8, 8
kostnaði, sem af vanskilum kann að leiða, er akuldareiganda hér með sett að veði,
fi.tBlppina r,r. 9 við lllyngergl í Rcykjevík^racg tilhoyrnndl i68ar-
réttindun og öllu því sera eign þeesari fylfflr og fylgja ber, ellt aeð
7. -atðunda- veðrótti og uppfsBTBlurétti uet á cftir:
1. veðr. kr. 194.ooo, til LlfeyrisuJ. S.Í.3.,
1# « 72.265.64 ” LÍfeyrisaj.atn.ríkisins,
2. " " l.ooo.ooo, ” handhafa,
31 » •' 171.428.7o,” handhafa,
3# •• 60.000, ” Saravinnubanka íslands,
•' ” 93.32 4, ” handhafe,
5. " ” 94.28o, ” handhafa,
il, " ■' 119.000, ” handhafa,
Veðhafa er kunnugt ura áhvílandi kvnðir.
dage
1. 18.9.74,
17.1o.74,
7.2,7 4
14.1o.74,
14.10.74,
19. 9.74,
18.9.74,
14.lo.7».
•.Ol .'-KlO -
ivrt í vcðmú
t 2. maí 1976
1-- Ib---
á í
- ki
- .•Cðmáíc.-Jyrá I K-vi- „jj, >d
Mcrkt: Litra-------________________Jð
Giaid..........kr. ----------
Stinipiigjald . —
S.i/ntnls kr.
Greitt
konar ™!í™M?un7oK'riJaUum! htSjí'Æ "oíua‘ti*”n “S vert“' með l>*e™
vcðsotta inmíaMai i v, óoDtöíitginni. J nclnaat, oS oru vátryœinsarfjirhicSir hina
vcil,ur ‘ninni -kuM
SXáTKÍK.rig “** 1 Tv»»r sem
3* vatfyggja það á ki.s'.nað lántaka. fe ’ Cr honum Jafnan hc,°»it. en þó ekki skylt,
Bjoiti cg, grc.Jd i rctta tíd, fJSruám Bort i himvcó.c 1. tít'jif' ?4trveC‘'1S*rirj»M «a öunur
tcöirregSa akuld I sjalddaga falliu *„ uprs.gum oc íl‘h i ' u*. T 4 Þ4 « hin
S 57 in„i T li'. npinbcn, íppLdi Ímkv.' 3» &" 1
’ ,r 1 , 0 ' '°s um vcó 4 nóv. 3887, 3 er cða , , n,’, 71947 og logum
lj gr- laga nr. 39 1885. ■ g •. eoa gtra fj&rnam í þvl &n dóm* eð» s&ttar
ar náttaumleitiinar fyrir'rilU!lrfS'2'.."Í5Í; íjHiíS'toS’S4°
T„ ataöfcatu „ndirnutr akuidari Wf ,,c..t. , „cggj,
göngu til þess fallin að vernda
einkalíf manna, heldur sé í
reynd orðin skálkaskjól. Ríkis-
bankarnir eru í reynd ekki
annað en almannasjóðir sem
bankastjórnum er treyst fyrir,
þar sitja pólitískir aðilar og
gefa út ávísanir og yfir öllu
saman drottna pólitísk og sam-
tryggð bankaráð, sem aldrei
virðast þurfa að gera grein
fyrir störfum sínum.
Og hvað gerist svo innan
þessara veggja veit raunar eng-
inn — og margsinnis áður
hefur verið vikið að því að
hugsanlega getur mikil mis-
notkun valds, aðstöðu og fjár-
magns átt sér stað þarna. Óða-
verðbólgan hefur auðvitað
magnað þetta ástand, hér búum
við við neikvæða vexti og enn
eykur það völd bankastjóra,
gerir þá nánast að ríki í ríkinu.
Það er kominn tími til að brjóta
upp bankavaldið og upplýsa
fólk um það sem gerist i þessari
lokuðu undraveröld.
Róðherra og
bankalón
Áður en lengra er haldið og
dæmi nefnt því til stuðnings
hvað hugsanlega er almennt og
yfirleitt að gerast í hinni
lokuðu undraveröld bankanna,
langar mig til að segja eftirfar-
andi: Ég játa að ég hefi verið í
vafa um hvort það væri of langt
gengið að segja þá sögu um
utanríkisráðherra og bankalán,
sem ég þó ætla að segja. Hrein-
lega hvort hér sé um ósæmilega
aðför að einkalífi manns aö
ræða. Einnig hitt, hvort ég sé
rétti maðurinn til þess að viðra
þessa sögu, sem reyndar
gengur fjöllunum hærra, líka
vegna þess, að eins og einhverj-
um blaðalesendum er kunnugt
um þá hef ég persónulega
skömm á ýmsum flokksbræðr-
um ráðherrans. En eins og ég
hefi áður sagt í svipuðum dálk-
um, þá met ég ráðherrann
mikils sem stjórnmálamann, og
þá ekki síður persónulega,
vegna þeirra skipta sem ég hefi
þurft að leita til hans sem
blaðamaður. Slíkt mun vera
samdóma álit flestra eða allra
blaðamanna.
En það breytir ekki hinu: Að
29. apríl sl. hefur utanrikisráð-
herra fengið í Landsbankanum
persónulegt lán upp á 5,7 —
fimm milljónif og sjö hundruð
þúsund — milljónir króna.
Þetta lán fékk ráðherra á
sjöunda veðrétt í húsi sínu. og
til átta — ég endurtek, átta —
ára. Þetta nam þvi sem næst
verði á venjulegri íbúð í blokk.
Þar fyrir utan er lánið veitt rétt
eftir að tilkvnnt hafði verið um
að vextir ættu að hækka. þoir
hækkuðu síðan 1. maí. og þá
með því að gefin voru út svo-
Vottar að réttfj
datfa. og undirskrift:
kölluð vaxtaaukalán. Lán ráð-
herrans ber hins vegar eldri og
þess vegna lægri vexti. Og
þegar skuldabréfið var sent til
fógeta fylgdi því eftirfarandi,
efnislég orösending frá Lands-
banka íslands: Vinsamlegast
birtist ekki i Kaupsýsiutíðind-
um. Landsbanki íslands.
Maður skyldi ætla að banka-
r.Tk,).vf., 29 .„r it, it7ð.
(d «g».) ....
stjórar eöa bankaráó, sem sam-
kvæmt lögum eiga að gæta
hagsmuna bankans, hafi haidið
að sér höndum dagana áður en
vaxtahækkun á sér stað. En það
virðist ekki sama hver á í hlut.
En allt það er þó aukaatriöi,
aðalatriðið er að hér fær privat-
maður nærri sex milljón króna
ián tii átta ára. það er óðaverð-
Vísindamennirnir vonast
samt til þess að sandbreiður,
sem eru allt að 10 m á þykkt,
muni varna því að geimferjan
brotlendi þegar að stóru stund-
inni kemur.
Utópía er skammt frá ísrönd
norðurskautsins sem breiðir úr
sér yfir veturinn. En nú er
sumar á þessum slóðum, svo að
jökullinn hefur dregizt svolítið
saman.
Rúmum þrem stundarfjórð-
ungum eftir að geimferjan
hefur lent mun hún hefja send-
ingar á ljósmyndum frá næsta
nágrenni sínu, líkt og gerðist
með Víking 1.
Það mun taka um 70 mínútui
að senda ljósmyndirnar um
geimstöðina sem hringsnýst um
reikistjörnuna til jarðar enda
er hér um að ræða um 370 millj.
km vegalengd. Síðan mun geim-
ferjan vinna svipuð störf og
Víkingur 1. gerði á sínum
lendingarstað, senda upp-
lýsingar um jarðsýni o.s.frv.
Vísindamennirnir verða samt
að bíta í eitt súrt epli. Er geim-
ferja Víkings 2. hefur störf sín
mun það bitna á sendingum frí
geimferju Víkings 1. vegnu
þess að sendistöðvar geimferj-
anna beggja er ekki hægt að
samræma og verða þeir því að
sætta sig við það að geta ekki
notað þessi tæki að fullu við
vísindarannsóknir sínar.
bólga í landinu, á sama tíma og
leynimakkararnir bera við
stöðugum lánsfjárskorti.
.11
/
\
Af hverju?
Eg ætla mér ekki þá dul
að reyna að spá í það af hverju
svona lán eru veitt. Ræðst ráð-
herrann af slíku fyrirhyggju-
leysi í húsbyggingu að hann sér
ekki fram úr þvi öðru vísi en
með óvenjulegri og siðlausri
hjálp Landsbankans? Eða eru
einhverjar aðrar ástæöur?
Telur Landsbankinn sig vera
að gegna pólitísku hlutverki
þegar hann lánar ráðherra
svona gífurlega upphæð?
Beinlínis gefur honum stórar
fjárfúlgur? Eða er þetta ein-
ungis valdaleikur sjálfskipaðr-
ar og verðbólginnar yfirstéttar?
Eru þeir að dunda sér við það
að lána hverjir öðrum milljónir
úr almannasjóðum — á kvöldin
og um helgar — í trausti þess
að hin virðulega bankaleynd í
hinu virðulega bankakerfi sé
svo mikil, að þeir geti gert hvað
sem er. En hvað segir maðurinn
á götunni? Hverjar eru eigin-
lega leikreglurnar? Hvað er
eiginlega að gerast?
Á bak við
byrgða glugga
Ég legg á ný áherzlu á fyrri
orð mín persónuleg um utan-
ríkisráðherra. Ég legg enn á ný
áherzlu aö það er verið aó fjalla
um kerfi og ógeðslegt leyni-
makk þess, ekki fyrst og fremst
um þann einstakling sem i hlut
á. En það er ógerlegt að fjalla
um kerfi án þess að taka um
dæmi. Svo hefur Morgunblaðið
gert um langa hríð, og árangur-
inn blasir hvarvetna við.
Og í guðs bænum, lesendur
góðir, látið ekki rúogga-
mennsku samfélagsins villa
ykkur sýn. Þetta er ekki
persónuleg árás. Þetta er ekki
samsæri. En þetta er dæmi úr
bankasögunni, eitt dæmi af
sennilega mýmörgum um það,
hvað er að gerast bak við
byrgða glugga, hvernig banka-
leyndin er notuð sem skálka-
skjól. Þetta ástand verður að
hreinsa, og það er hægt, fyrst
og fremst með aukinni upplýs-
ingu og auknu aðhaldi. Það
getur til að mynda Alþingi gert,
sé það ekki svo samsekt í sukk-
inu, að það vilji hafa þessa hluti
svona. Þeir hafa að minnsta
kosti látið þessa hluti viðgang-
ast um árabil.
Blöð og blaðamenn með
sjálfsvirðingu þurfa í auknum
mæli að snúa sér að banka-
kerfinu. Þar er ekki einasta
verk að vinna. Þar er flór að
moka.