Dagblaðið - 04.09.1976, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. — LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1976.
MMBIABIB
fijálst, úháð dagblað
ÚtKíífandi DaKblaðiðhf.
Framkvæmdastjðri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson. Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Aðstoðarfrétta-
stjóri: AHi Steinarsson. Iþróttir: Hallur Símonarson. Hönnun: Jóhajines Reykdal. Handrit
Ásgrimur Pálsson.
Blaðamenn. Anna Bjarnason. Asgeir Tómasson. Berglind Ásgeirsdóttir. Bragi Sigurðsson.
Erna V Ingólfsdóttir, Gissur Sigurðsson. Hallur Hallsson, Helgi Pétursson. Jóhanna Birgis-
dóttir. Katrín Pálsdóttir. Kristín Lýðsdóttir. Ólafur Jónsson, ómar Valdimarsson. Ljósmyndir:
Árni Páll Jóhannsson. Bjarnleifur Bjarnleifsson. Björgvin Pálsson. Ragnar Th. Sigurðsson.
Gjaldkeri: hráinn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Áskriftargiald 1000 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 50 kr. eintakið.
Ritstjórn Síðumúla 12. sími 83322. auglýsingar. áskriftir og afgreiðsla Þverholti 2. sími 27022.
Setning og umbrot: Daghlaðið hf. og Steindórsprent hf.. Ármúla 5.
Mynda-og plötugerð: Hilmir hf.. Siðumúla 12. Prentun: Árvakur hf.. Skeifunni 19.
Tvennir tímar
Þjóðin hefur síðasta hálfan
annan áratug lifað tvenna tíma í
efnahagsmálum. Skollið hafa yfir
tvö meiriháttar samdráttarskeið
eða kreppur. Við erum enn ekki
komin upp úr hinni seinni. En í
stjórn efnahagsmála má einnig
greina tvö gerólík skeið. Hið fyrra var skeið
viðreisnarstjórnarinnar, hið seinna er skeið
samfellds stjórnleysis tveggja síðustu ríkis-
stjórna.
Svo ólíkar sem ætla mætti, að vinstri
stjórn Ólafs Jóhannessonar frá 1971 til
1974 og núverandi hægri stjórn væru, þá hafa
þær staðið með nokkuð sama hætti að efnahags-
málunum. Megin„stefnan“ í efnahagsmálum
hefur hjá þessum ríkisstjórnum báðum verið
að hafa enga stefnu, láta reka á reiðanum.
Munurinn á hinum tveimur tímabilum í
stjórn efnahagsmála kemur vel fram, ef at-
hugaðar eru tölur um verðbólguna þessi ár.
Munurinn kemur einnig fram í því, hve lengi
við höfum verið að komast úr síðustu krepp-
unni. Kreppan eða samdráttarskeiðið 1967—68
var þungbært, en menn sjá nú betur en þeir
sáu þá, að við komumst furðu vel út úr því.
Þetta var fyrst og fremst vegna þess, að efna-
hagsmálunum var stjórnað í þann tíð,
gagnstætt því sem nú hefur verið.
Verðbólgan var ekki nema 11.5 prósent að
meðaltali á ári þau ár, sem viðreisnarstjórnin
sat. Gerbreyting verður, jafnskjótt og vinstri
stjórnin tók við. Sú stjórn hóf, eins og kunnugt
er, meiriháttar veizluhald, sem setti efnahag-
inn á höfuðið. Stjórnin veitti á báðar hendur og
lofaði meiru. Hún hirti að öðru leyti ekki um
efnahagsstjórn.
Verðbólgan var að meðaltali 34,2 prósent
þau ár, sem vinstri stjórnin var við lýði,
tuttugu og tveimur komma sjö prósentum
meiri en í tíð fyrirrennara hennar. Hún var
komin upp í 53,5 prósent árið 1974, síðasta ár
stjórnarinnar.
1 tíð núverandi stjórnar hafa ekki orðið nein
grundvallarumskipti í þessum efnum. Verð-
bólgan hefur hægt á ferðinni frá því sem verst
var. En hún var í fyrra meiri en að meðaltali í
tíð vinstri stjórnarinnar og verður líklega í ár
litlu minni. Miklu skiptir að ljóst varð í lok
tímabils vinstri stjórnarinnar, að ekki varð
lengur stætt á veizluhöldunum, heldur varð að
greiða reikninginn að veizlulokum. Þetta hefur
sett núverandi stjórn skorður, en hún hefur í
engu sinnt stjórn efnahagsmála betur en
Ólafía.
Benda má á nokkur atriði, sem draga úr sök
þessara ríkisstjórna á verðbólgunni. Verðbólga
hefur verið meiri en áður í viðskiptalöndum
okkar. Olíuverðhækkanir komu þungt niöur.
En allir sjá, að verðbólgan hefur verið hér
miklu meiri en nemur áhrifum hinna erlendu
verðhækkana. Hún er að langmestu leyti
heimatilbúin.
Munurinn á stjórn og stjórnleysi ríkis-
stjórna, sem Sjálfstæðisflokkurinn hefur haft
forystu í, skýrist, þegar athugað er hvílík
mannaskipti hafa orðið í forystuliði flokksins á
þessu tímabili.
Þar hefur ekki komið maður í manns stað.
/ —
Myndirðu viljo vinna
í þessari verksmiðju:
Þeir f ramleiða
beinagrindur
Smiðir setja beinin saman:
„Þetta var dáiítið skrýtið í byrj-
un, aiit saman..."
Brezkir verkamenn hafa oft
verið taldir hafa nokkuð lúin
bein. En verkamenn við a.m.k.
eitt fyrirtæki í Suður-Englandi
hafa heldur betur brugðið
undir sig betri fætinum. Verk-
smiðjan sem álitin er vera sú
fyrsta í heiminum, framleiðir
beinagrindur úr plasti og
beinagrindarhluta fyrir við-
skiptavini sína um allan heim.
En kennslu- og vísindaplast-
verksmiðjan í borginni Redhill
selur ekki eingöngu beina-
grindur. Hún selur og flytur
út eftirlíkingar af heilum
manna, eyrum, nýrum og lung-
um. Sérstaklega er fyrirtækið
ánægt með Beina gamla þar
sem öllum líffærum mannsins
hefur verið komið fyrir innan
beinagrindar og er hún seld
þannig að auðvelt er að hluta
hana niður lið fyrir lið.
Fyrirtækið hefur framleitt
þessar kennsluvörur síðan á
sjötta tugnum. Stofnandi fyrir-
tækisins var T.W. Fazakerly,
sérfræðingur f gúmmi- og plast-
vörum, sem komst að þeirri
niðurstöðu að lítið yrði um
beinagrindur eftir stríðið.
Ekkja hans er nú forstjóri og
dóttir hans, Christance, er að
vinna sig upp í fyrirtækinu.
Smiðurinn Joseph Coburn,
sem unnið hefur við fyrirtækið
frá stofnun, segir: „í byrjun
var svolítið undarlegt að vinna
hérna en öllu má nú venjast.“
Og þeir, sem yngri eru hjá
fyrirtækinu, virðast ekki hafa
neinar áhyggjur. Caroline
Scully; vinnur við að setja fót-
leggi við lærleggi og lærleggi
við mjaðmir, segir: „Þetta er
stórfínt, ég hef lært mikið siðan
ég kom hingað.“
En þrátt fyrir allt er dálítið
óhugnanlegt andrúmsloft I
vörugeymslu verksmiðjunnar.
„Það kemur fyrir að einhver
stofnun vill fá einhvern ákveð-
inn hluta beinagrindarinnar,“
segir E. Tauber, einn llf-
fræðinganna, sem vinnur við
verksmiðjuna. „Við getum af-
greitt þá eins og skot.“
Og hvað kostar ein beina-
grind? Tæpar þrjátíu þúsund
krónur með hringli og öllu
saman.
Mjólkursölumál
Undanfarið hefur mikið
verið rætt í fjölmiðlum
þjóðarinnar um mjólk og
mjólkursölu og þær breytingar
sem fyrir dyrum standa á sölu
mjólkur i smásölu. Engan þarf
að furða á þessu þar sem
mjólkin er sú vara sem kemur
inn á hvert heimili svo til dag-
lega. Það gefur því auga leið að
allan almenning varðar miklu
hvernig þessi viðkvæma vara er
meðhöndluð.
Mörg undanfarin ár hefur
eitt af baráttumálum
Kaupmannasamtakanna verið
frjálsmjólkursala.áégþá við að
allir, sem vilja og hafa til þess
viðurkenndan útbúnað, fái að
selja mjólk og mjólkurvörur,
jafnt úti á landsbyggðinni sem
hér í Reykjavík. Verzlanir úti á
landi hafa sérstaklega orðið
fyrir barðinu á einokuninni.
Þær urðu að kaupa mjólkina og
mjólkurvörurnar, margar
hverjar, hjá kaupfélögunum á
útsöluverði (smásöluverði) í
kaupfélagsbúðunum til þess að
geta útvegað þær
viðskiptavinum sinum, svo sem
bátum, sem voru hjá þeim í
föstum viðskiptum.
Nýju mjólkursölulögin voru
nauðsynleg til að koma í veg
fyrir áframhaldandi misrétti í
þessum málum. Til að rjúfa
einokunarhringinn, sem var
staðreynd, þurfti að setja þessi
lög. Það er mikill misskilningur
að nýju mjólkursölulögin banni
Mjólkursamsölunni eða öðrum
mjókursamlögum að selja
mjólk í smásölu. Til þess hafa
þau fulla heimild. Það er því
ekkert því til fyrirstöðu að
Mjólkursamsalan í Reykjavík
reki áfram einstakar mjólkur-
búðir ef þannig stendur á, t.d. 1
gömlu hverfunum í Reykjavík,
þar til nærliggjandi verzlanir
hafa byggt upp aðstöðu til
mjólkursölu.
Á sínum tíma kom það skýrt
fram að vilji neytenda var ótví-
rætt sá að mjólkin yrði seld f
sem flestum búðum, eða a.m.k.
kjörbúðum.Meira að segja voru
sums staðar i gangi undir-
skriftalistar þar sem al-
menningur skoraði á yfirvöld
að leyfa að mjólk yrði seld í
viðkomandi búð.
Nú er fjargviðrazt yfir því að
breytingin vaidi því m.a. að
langt verði í mjólkurbúðir hjá
sumu fólki. Ég tel að þegar litið
er á heildina muni mjólkur-
búðum og mjólkursölustöðum
ekki fækka og búðirnar verði
ekki síður dreifðar en verið
hefur og það leiðir af sér að
(—----------------------------
Spilamennska hefur löngum
átt áhuga íslendinga. Spila-
mennska var t.d. lengi vel aðal-
uppistaðan í jólahaldi lands-
manna, ef frá er talin kirkju-
ferðin.
Þessi spilafýsn landsmanna
kemur ef til vill bezt fram í þvi,
að þegar þjóðin hefur gefið upp
á bátinn hinn hefðbundna hátt
spilamennsku, eins og áður
tíðkaðist, hefur verið tékin upp
ný tegund spilamennsku, sem
allir geta tekið þátt í, ungir sem
gamlir. Þessi spilamennska er
flokkuð undir ýmis heiti,
,,keðjuspil“, „samspil“ og jafn-
vel eins kunnuglegt heiti og
„samvinna" er þessari spila-
mennsku gefið.
Þessi nýja spilamennska
hefur þó einn sameiginlegan
tilgang, en hann er sá að spila
með og á hið svokallaða „kerfi“,
íslenzka stjórnkerfið eins og
það leggur sig, og með þetta að
markmiði hafa menn myndað
samtök til þess að finna
smugur, sem hægt er að nota til
að fara i kringum þær reglur
sem settar eru.
Þessi samtök eru ekki ein-
asta skipuð óprúttnum einstakl-
ingum, heldur líka samstarfs-
hópum innan „kerfisins" og
opinberra stofnana og frá yfir-
mönnum þeirra sumra eru
komin heitin „samvinna",
„samspil“ og „keðjuspil", og
telja þeir hina nýju spila-
■
Keðjuspil og
mennsku vera mjög „sér-
stæða“, eins og fram kom í við-
tali við einn bankastjóra Seðla-
bankans í fyrri viku.
Áður hafði annar yfirmaður i
stjórnkerfinu, formaður banka-
ráðs Búnaðarbankans, lýst svip-
aðri skoðun, er hann var
spurður álits á misferli þvi sem
nú á sér stað varðandi ávfsana-
falsanirnar. En báðir þessir
menn, bankaráðsformaðurinn
og bankastjóri Seðlabankans,
kappkosta nú i viðtölum við
fjölmiðla að innræta lands-
mönnum þá nýju kenningu, að
það sé vafasamt, hvort þeir sem
standa að ávisanamálinu marg-
nefnda, séu að fremja refsivert
athæfi.
Og varðandi nafnbirtingu
þessara manna sagði banka-
ráðsformaðurinn orðrétt: „Sé
verknaðurinn ekki refsiverður
þá tel ég að ekki eigi að birta
nöfnin, en um það atriði veit ég
ekki með neinni vissu.“
Ummæli þau, sem höfð eru
eftir þessum tveimur leiðar-
ljósum í fslenzka bankakerfinu,
eru mjög eftirtektarverð og
hæfa sönnum bankamönnum,
eða hitt þó heldur!
En það er nú kannski ekki
heldur alveg víst, að þessir
tveir menn hafi stundað banka-
störf svo lengi, að þeir séu þess
umkomnir að „úttala“ sig fyrir
hönd bankastarfsmanna al-
mejint, og er vonandi að svo sé,
þvf framtfðin lofar sannarlega
ekki góðu, ef þessi nýja tegund
„samvinnu" og „keðjuspils" er
sú, sem á að ríkja í fslenzku
bankakerfi.
Hins vegar mættu fslenzkir
fjölmiðlar leggja meira kapp á
það en gert er að kryfja það til
mergjar, hvort sú skoðun á
fylgi að fagna meðal ráða-
manna í bankakerfinu, að ávis-
anamálið sé í raun ekkert mál
og hafi viðgengizt I öllum
bönkum, það hafi ekki verið
stolið frá neinum, bankarnir
hafi fengið sitt, og framkoma
blaðanna í þessu máli sé fyrir
neðan allar hellur! — eins og
haft var eftir forráðamanni
einnar lánastofnunar á dögun-
um.
En íslenzkum fjölmiðlum er
nokkur vorkunn, þvi þeir hafa
aldrei átt greiðan aðgang að