Dagblaðið - 14.09.1976, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐTÐ. ÞRIÐJUDAGUR 14. SEPTEMBER 197P.
írjálst, úháð dagblað
Ctj'ofandi Daublaðid hf.
Framkvaundastjóri: Sveinn H. Eyjólfssön. Hitstjóri: Jónas Kristjánsson.
Fréttastjóri: Jón Birtíir Pétursson. Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Aðstoðarfrétta-
stjóri: Atli Steinarsson. íþróttir: Hallur Símonarson. Hönnun: Jóhannes Revkdal. Handrit
Asiírimur Pálsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason. Ásgeir Tómasson. Berglind Asgeirsdóttir. Bragi Sigurðsson.
Krna V Ingólfsdóttir. Gissur Sigurðsson. Hallur Hallsson. Helgi Pétursson. Jóhanna Birgis-
íióttir. Katrín Pálsdóttir. Kristín Lýðsdóttir. Ólafur Jónsson. Ómar Valdimarsson. Ljósmyndir:
Arni Páll Jóhannsson. Bjarnleifur Bjarnleifsson. Björgvin Pálsson. Ragnar Th. Sigurðsson.
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Askriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 50 kr. eintakið.
Ritstjórn Síðumúla 12. slmi 83322. auglýsingar. áskriftir og afgreiðsla Þverholti 2. sími 27022.
Setning og umbrot: Daghlaðið hf. og Steindórsprent hf.. Ármúla 5.
Mynda-og plötugerð: Hilmirhf., Síðumúla 12. Prentun: Arvakur hf.. Skeifunni 19.
*............ *
Kortið sem veldur
Vesturveldunum áhyggjum:
-
Spiffing þagnarskyldunnar
Nokkur ólykt er strax í upphafi
viðtals, sem Morgunblaðið birti á
sunnudaginn við Jónas Haralz
bankastjóra um vanda bankakerf-
isins. Þar segir hann: „Vandamál-
in eru ekki þau, sem mest er um
talað. Þau eru af allt öðrum toga
spunnin, en á þessu er því miður lítill skilning-
ur, nema innan bankanna sjálfra.“
Engum þarf að koma á óvart, þótt sumir
bankamenn telji bankamenn eina geta fjallað
um bankamál. Hershöfðingjum hættir til að líta
þannig á sig og hermálin. Hið sama er að segja
um hagfræðinga og efnahagsmál. Og svo fram-
vegis í það óendanlega. Ef menn tækju mark á
sjálfsáliti sérfræðinga af ýmsu tagi, væri lítið
rúm orðið eftir fyrir lýðræðið í landinu.
Og bankastjórinn er ekki fyrr búinn að gefa
sér og starfsfélögum sínum þá einkunn að geta
einir rætt bankamál af viti en hann lýsir þeirri
skoðun sinni, að bankarnir á íslandi starfi ekki
undir óeðlilegum pólitískum áhrifum.. Síðar í
viðtalinu segir hann, að bankaleyndin sé nauð-
synleg og loks, að verðtrygging fjárskuldbind-
inga sé nánast óframkvæmanleg.
Bankastjórinn telur vandann hins vegar í
aðalatriðum vera þann, að bankarnir séu of
margir. Færir hann að því ýmis rök, sem geta
verið góð og gild, en sannfæra menn þó ekki
um, að flokkapólitíkin, bankaleyndin og öfugu
vextirnir séu ekki enn alvarlegra vandamál.
Jónas Haralz gerir miklar kröfur til trausts
af hálfu lesenda, þegar hann segir: „Það er
skoðun mín, að slík þagnarskylda (bankanna)
sé einn af hornsteinum eðlilegs og heilbrigðs
viðskiptalífs og frjáls samfélags yfirleitt. Hún
er ekki síður mikilvæg en þagnarskylda
lækna...“
Enginn frekari rökstuðningur fylgir þessari
kerfislegu yfirlýsingu. Engin tilraun er gerð til
að leiða lesendur inn í þá röksemdafærslu, sem
kann að liggja að baki þagnarskyldu bankanna.
Engin tilraun er gerð til að ræða málið í ljósi
þeirrar ádeilu, sem undanfarið hefur gætt á
þessu sviði.
Hið sama er að segja um þessa yfirlýsingu
bankastjórans: „Samkvæmt minni reynslu er
ekki um það að ræða, að bankarnir starfi undir
_ óeðlilegum pólitískum áhrifum eða að stjórn-
málamenn reyni að misnota bankana.“
Enga tilraun gerir hann til að rökstyðja þetta
nánar, né til þess að ræða sérstaklega þá ádeilu,
sem bankarnir hafa sætt á þessu sviði að
undanförnu. Menn verða bara einfaldlega að
trúa bankastjóranum í blindni eða trúa ekki.
Bankastjórinn bendir á, að bankarnir séu
undir eftirliti. En ekki er listi hans traustvekj-
andi. Bankaráð og endurskoðendur banka eru
kosnir pólitískri kosningu. Endurskoðunar-
deildirnar eru reknar af bönkunum sjálfum.
Og engum dettur í hug, að bankaeftirlit Seðla-
bankans fari að skipta sér af pólitískum lánveit-
ingum.
Almenningur veit, að bankarnir eru skömmt-
unarskrifstofur og hann hefur rökstuddan
grun um, að undir skikkju bankaleyndar ríki
víðtæk pólitísk spilling. í viðtalinu hefur Jónas
Haralz ekki gert neina alvarlega tilraun til að
rökræða vió hina vantrúuðu.
———
Deilur og illvíg flokkabarátta
hefir einkennt þjóðlífið um
aldir. öarattan.hvaða nafni sem
nefnist, hefir alltaf staðið um
valdið. Félagsleg barátta, póli-
tisk barátta, baráttan um met-
orð og auð, er í rauninni ekkert
annað en barátta um völd, að-
stöðu og heiður. Þetta eilífa
stríð er manneskjunni eðlis-
lægt og er því og verður um alla
eilífð. Hið nirvana þjóðfélags-
form eða sæluríki er því utopi,
draumur, sem ekki á sér stað í
veruleikanum.
Ef draga má einhverja
ályktun af heitri og heiftúðugri
flokkabaráttu á íslandi er hún
sú, að íslenzk félagshyggja, og
þjóðfélagsmeðvitund sé lífi og
blóði gædd. Það er í rauninni
aðalsmerki okkar og við getum
verið stolt af því. Sú ófagra
mynd sem stjórnarfarið hefir
tekið á sig í dag er afleiðing
þeirrar togstreitu sem sífellt á
sér stað um valdið. Það sem
skugga slær á þjóðlífið eru
meðulin sem notuð eru, en þau
minna á kenningu Jesúíta, að
tilgangurinn helgi meðalið.
Hvernig valdinu er dreift og
hvernig það er fengið eru
grundvallaratriði í lýðræðis-
legu þjóðfélagi. Ég mun í þess-
ari grein reyna að bregða ljósi á
þann tvískinnung sem nú ríkir í
sveitarstjórn landsins og sér-
staklega hvað varðar sýslufélög
og samtök sveitafélaga.
V
Hreppar og
sýstuf élög
Hreppurinn hefir verið um
Tvískinnungur
aidir sú stjórnareining, sem
næst hefir staðið einstakling-
um. Hreppsfélagið fæst við þau
mál, sem félagsleg samábyrgð
krefst. Þá málefnaflokka er í
rauninni óþarft að telja. 1 dreif-
býlishreppum eru þeir í raun-
inni mjög fáir enda unnir í frí-
stundum með bókhaldi, sem vel
rúmast í skrifborði oddvitans.
Þéttbýliskjarnarnir krefjast
aftur framkvæmda þar sem um
er að ræða bæði fjárfrekar og
afdrifaríkar ákvarðanir. Skóla-
mál, heilbrigðismál, gatna-
gerðir, vatnsveita, hitaveita,
dreifing rafmagns og síðast en
ekki sízt skipulagsmál, eru
verkefni, sem miklu skipta
fólkið.
Um það hefir verið rætt að
stækka rekstrareiningarnar til
þess að bæta hag hreppanna og
hafa grannþjóðir okkar farið
þann veg.
Sú leið er þó engan veginn
einhlít og kemur þá fyrst til
álita réttlát valddreifing.
Með því að hafa hreppana
ekki stóra en láta stærð þeirra'
markast af landfræðilegri legu
og sameiginlegum félagslegum
vandamálum verða verkefnin í
höndum þeirra, sem bezt vita
og þekkja hvar skórinn-
kreppir. Valdió verður í mun
nánari tengslum við fólkið og
mun fleiri einstaklingar vincu
á hinu félagslega sviði en ella
yrði.
Með tilliti til þess er mjög
hæpið að breyta íslenzkri
hreppaskipan í dag þrátt fyrir
hagræðingarsjónarmiðið.
Hrepparnir hafa staðið af sér
umbyltingu aldarinnar. Um
sýslufélögin gegnir öðru máli.
Þau eru heldur ekki þjóðlegur
arfur, heldur skrípamynd
danskrar eftiröpunar. Þar er
valdið í rauninni að takmörk-
uðu leyti í höndum fólksins.
I sýslunefndir kjósa hrepp-
arnir einn fulltrúa, hvort
heldur sem þeir telja nokkra
tugi íbúa eða nokkrar þús-
undir. Formaður þessarar
nefndar er embættismaður eða
sýslumaður, þó að lögin geri ráð
fyrir að hægt sé að kjósa annan
formann. Sýslunefndinni er
ætlað að fara með sameiginleg
málefni sveitarfélaganna í sýsl-
unni, bæði skipulagslega og
félagslega. Þær koma venju-
lega saman einu sinnÞá ári og
hefir sýslunefnd ótakmarkað
vald til álagna á hreppsfélögin.
Hennar vald er því mikið, þó að
það vald sé í lausum tengslum
við sveitastjórnirnar.
Þetta hafa hinir stærri
hreppar fundið og reynt að