Dagblaðið - 20.09.1976, Blaðsíða 11

I)A<;BLAÐ1Ð. MAXUDAIU'K 20. SEFTEMBKR 1976.
Wallace ríkisstjóri og Cornelia
eiginkona hans.
urnar á nokkrum mánuðum á
tæki sem kostuðu hundruð þús-
unda. Tækin voru einnig eyði-
lögð.
„Látið okkur um
heimilisáhyggjurnar“
George Wallace var ákaflega
þreytulegur, er hann skýrði
fréttamönnum frá upptökun-
um. Hann sagði:
„Það er ákaflega erfitt að
vera stjórnmálamaður, — eink-
um eftir að ég lamaðist.
Eg er mjög þakklátur Corne-
liu fyrir, hve hún létti mér lífið
meðan ég lá veikur. Það er
henni miklu fremur að þakka
en læknunum, hve vel ég náði
mér.“
Wallace reyndi að komast hjá
því að svara spurningum frétta-
manna og sagði:
„Það eru raunar engar
spurningar, sem þið getið spurt
mig. Ef þið fréttamenn látið
okkur aðeins í friði með
heimilisáhyggjur okkar, þá
leysum við þær mun fyrr en
ella.“
(Þýtt úr Daily Mail)

Kjallarinn
Gestur Kristinsson
um vettvangi en venja er hér,
og hljóðaði upp á 28.2% og auk
þess breytingar á stærðarflokk-
un skipa, sem ekki hæfir hér.
Eins og af þessum tölum sést
er mismunur þeirra 3,8%, það
átti að vera lækkun. Á undan-
förnum árum hefur verið greitt
heldur meira en samningar
hafa ákveðið. Venjulegast
hefur verið um að ræða munn-
lega samninga launþega og
greiðanda. Þessir baksamn-
ingar hafa valdið ýmsum erfið-
leikum, og eru engum til sóma,
þar eð báðir aðilar svíkja
samtök sín og forsmá þann
samningsvettvang, er þjóð-
félagið býður.
En athugum þetta ofurlítið
nánar. Meðaltal baksamning-
anna mun vera nálægt 1/8 úr
hlut. Ef við tökum 1/8 af 28,2%
eru það 3,52; leggjum saman
28, 2 + 3, 52=31.72. Lækkun að
vísu, en ekki geysileg og auk
þess engir baksamningar.
Eg er enginn talsmaður
lækkunar á skiptaprósentu sjó-
mönnum tii handa, en slæ upp
þessu dæmi vegna þess að
errgar viðræður hafa farið
fram, þrátt fyrir undirskriftir
og loforð ýmissa aðila. Aðal-
atriðið er þetta: Það hefur
ekkert reynt á það hvort samn-
ingar geta tekizt, svo ekki þurfi
að lúta lagaboði. Ég skora því á
alla aðila, sem hlut eiga að máli,
að ógilda bráðabirgðalögin með
samningsgjörð, sem allir geti
unað við.
Suðureyri, 9. sept. '76.
Gestur Kristinsson
rafgæzlumaður.
Verður Engf fjárhagslegt
mat á heimilisstörf og
barnaumönnun á heimili?
í Dagblaðinu 3. september,
þættinum „Raddir lesenda“,
var grein, skrifuð eftir símtali
við Sigurbjörgu Levy, þar sem
segir í upphafi: „Ég má nú til
með að lýsa furðu minni á at-
hugasemdum Margrétar
Bjarnason, fréttamanns á út-
varpinu, í sjónvarpsþætti um
skattamál, sem sýndur var sl.
þriðjudagskvöld. Þar var komið
inn á umræðu um sérsköttun
hjóna og spurði Margrét ráð-
herrann, Matthías Á. Mathie-
sen, hvort einhverjar fyrir-
byggjandi ráðstafanir hefðu
verið gerðar gagnvart því, að
giftar konur flýðu vinnumark-
aðinn, þegar farið yrði að skatt-
leggja tekjur þeirra að fullu.
Þetta fannst mér ákaflega ein-
kennileg athugasemd frá kven-
manni að kvennaári nýaf-
stöðnu. Hún bar vott um eigin-
hagsmunasemi af fyrstu
gráðu."
Þessi ummæli, sem Sigur-
björg eignar mér, lét ég mér
aldrei um munn fara né neinn
annar í þættinum. Hins vegar
beindi blaðamaður Vísis þeirri
spurningu til ráðherra hvernig
væri „reynt við undirbúning
lagafrumvarps um sérsköttun
hjóna að koma í veg fyrir að
giftar konur flýi af vinnumark-
aðinum“, eins og komizt var að
orði. Þessi spurning átti fullan
rétt á sér, enda hafa margir velt
henni fyrir sér, þar á meðal
vafalaust þeir, sem eru að
undirbúa skattlagabreytinguna
— og þá væntanlega alveg burt-
séð frá því „hvort giftum
konum er meiri vorkunn að
greiða rétt gjöld frekar en
hinum“, eins og segir í Dag-
blaðinu.
I veikri von um að fjármála-
ráðherra fengist til að gefa ein-
hverjar frekari upplýsingar tók
ég sérsköttunarmálið upp aftur
og spurði hann: 1. Hvort hann
gæti gefið nokkrar hugmyndir
um út frá hvaða
forsendum hefði verið gengið
við val á hugmyndum eða formi
á sérsköttun hjóna (sem engin
svör fengust við). 2. Hvort að
einhverju leyti yrði lagt fjár-
hagslegt mat á heimilisstörf eða
barnaumönnun á heimili og þá
miðað við þau störf f sjálfu sér
en ekki tekjur svonefndrar
fyrirvinnu (sem fjármálaráð-
herra svaraði svo, að fjárhags-
legt mat yrði lagt á kostnað
heimilanna og mat á starfi hús-
mæðra „kæmi inn í myndina
líka“ eins og hann komst að
orði, en kom sér jafnframt hjá
því að svara með hverjum
hætti). 3. Hvort gert væri ráð
fyrir svokallaðri helminga-
skiptareglu og hvort hún væri
talin form á sérsköttun eða
samsköttun í nýrri mynd (sem
fjármálaráðherra svaraði svo,
að gert væri ráð fyrir sérskött-
un á tekjum hjóna.'en málið
væri ekki svo langt komið, að
hægt væri að segja um hvernig
endanleg úrvinnsla yrði á
skattaframtali).
★
Við konur, sem sátum á
spyrjendabekk í þættinum,
höfum verið gagnrýndar fyrir
að hafa ekki haft áhuga á neinu
öðru en „eigin tekjum“ eins og
komizt var að orði í einu dag-
blaðanna. Þetta er að sjálf-
sögðu alrangt, því að af þeim
fimm skiptum, sem við þrjár
konur komum að spurningum
var aðeins tvisvar komið inn á
sérsköttunarmálið. Hins vegar
var full ástæða til að reyna að
fá einhverjar upplýsingar um
fyrirætlanir fjármálaráðherra i
þessu efni, því að þær skipta
svo sannarlega ekki eingöngu
máli fyrir giftar konur, útivinn-
andi. Það skiptir miklu fyrir
efnahagslíf þjóðarinnar allrar
og fyrir jafnréttisbaráttu ís-
lenzkra kvenna í heild hvernig
væntanleg skattalög verða úr
garði gerð. Eg býst við, að hvor-
ugri okkar, sem að þessu máli
vikum í þættinum, komi til
hugar, að giftar konur myndu
flýja vinnumarkaðinn, þó að
tekjur þeirra yrðu skattlagðar
sérstaklega og að fullu, svo
framarlega sem skattabyrðin
yrði sambærileg við skattabyrði
annarra í þjóðfélaginu. Ég hygg
að flestar útivinnandi konur,
giftar sem ógiftar, vilji vera
sjálfstæðir skattgreiðendur,
jafnframt því að vilja teljast
sjálfstæðir einstaklingar með
sama rétt og sömu skyldur og
aðrir í þjóðfélaginu. Og ég vísa
á bug þeim hugsunarhætti, sem
fram kom í orðum fjármálaráð-
herra,. að konur séu eitthvað,
sem taka verði tillit til — allra
náðarsamlegast. Vinnandi
konur, giftar sem ógiftar, utan
heimilis sem á heimili, eiga
kröfu á því að vinnuframlag
þeirra sé metið að verðleikum
jafnt og vinnuframlag karla —
og að skattlagning tekna þeirra
fari eftir því.
★
1 umræðum um skattamálin
verður þess mjög vart,' að sú
ráðstöfun skattayfirvalda að
heimila fimmtíu prósent frá-
drátt af tekjum giftra kvenna
til tekjuskatts er mörgum
þyrnir í augum, — sem von er,
því að í reynd hefur þetta, eink-
um á allra síðustu árum, skapað
mikið misrétti gagnvart þeim
konum, sem misst hafa maka
sína eða skilið og þurfa einar að
annast fyrirvinnu og umönnun
barna. Um tima var unnið gegn
þessu misrétti með auknum af-
slætti af tekjum einstæðra for-
eldra (heimilisafslættinum á
sínum tima) en við skattlaga-
breytingar fyrir einu eða
tveimur árum var þessum af-
slætti breytt og misréttið aukið
verulega. Er víst óhætt að full-
yrða, að aðstaða einstæðra for-
eldra, sem hafa með höndum
umsjón ófullvéðja barna, er ís-
lenzku þjóðfélagi og stjórnvöld-
um lítt til sóma.
I þessum umræðum hef ég
einnig orðið þess vör, að fólk
hefur gjarnan gleymt hvernig
umræddur fimmtíu prósent af-
sláttur er til kominn og gerir
sér þess ekki grein, hvernig
upphaflegum forsendum hefur
verið bre.vtt þannig, að hann er
nú mun óréttlátari en þegar
hann var settur fyrir um það bil
tuttugu árum að mig minnir.
Afsláttur þessi var til dæmis
fyrst af tekjum til útsvars en
ekki til tekjuskatts og hann á
rætur sínar að rekja til sveitar-
félaganna, sem ekki gátu verið
án vinnuafls kvenna, giftra sem
ógiftra, ef halda átti frysti-
húsum og ýmiss konar þjón-
ustustarfsemi gangandi. Þá
háttaði svo, að væri kona gift,
lögðust allar tekjur, sem hún
aflaði, ofan á tekjur eigin-
manns hennar og voru skatt-
lagðar sem hátekjur. Byggju
karl og kona saman í óvígðri
sambúð voru þau skattlögð sem
tveir einstaklingar og fengu til
muna lægri skatta en vígð hjón.
Af þessum sökum fengust
giftar konur helzt ekki til að
leggja á sig það aukna erfiði,
sem fylgdi vinnu utan heimilis,
— þær höfðu lítið upp úr þvi
annað en tvöfalt vinnuálag, þar
sem heimilisstörfin biður
þeirra að sjálfsögðu, þegar
heim kom úr vinnunni. Urðu að
því nokkur brögð, að hjón, sem
þurftu að vinna bæði úti, eða
vildu þáð, gripu til skilnaðar til
að draga úr skattagreiðslum
sínum. Þannig kom fimmtíu
prósent afslátturinn til sem
hagstjórnartæki til að laða
giftar konur út a vinnumark-
aðinn og því er engin ástæða til
að ætla annað en að stjórnvöld
gætu tekið upp á að beita
nýjum hagstjórnarráðstöfunum
á þessum vettvangi í því skyni
að hamla gegn vaxandi úti-
vinnu giftra kvenna, ekki sízt
ef um þrengdist á vinnumark-
aðinum. Að minnsta kosti er
full ástæða til þess fyrir konur
engu síður en karla að fylgjast
vel með fyrirætlunum ríkis-
valdsins í skattamálum og vera
á verði gegn því, að dregið
verði með skattlagningu úr val-
frelsi þeirra til starfa.
★
Tiðum má heyra heimavinn-
andi húsmæður gagnrýna um-
ræddan fimmtíu prósent afslátt
af tekjum útivinnandi hús-
mæðra. Þær virðast oft telja
Kjallarinn
Margrét R. Bjarnason
hann eitt af mörgum dæmum
um vanmat þjóðfélagsins á
vinnu þeirra. En í raun og veru
má líka líta á hann sem óbeint
mat eða viðurkenningu á
störfum þeirra. Allar hús-
mæður vita, að það eru ekki svo
litlar óbeinar tekjur sem
heimilið hefur af því, þegar
húsmóðirin vinnur heima alls-
konar matvæli, bakar, saumar
og prjónar og gerir hagkvæm
innkaup, sem vænta má að þær
húsmæður geri, sem taka starf
sitt alvarlega. Þessum störfum
anna fæstar útivinnandi
mæður nema þær vinni sér ger-
samlega til húðar — sem við
vitum raunar að margar
neyðast til að gera, til að
heimilin komist af og hafa þar
af leiðandi hvorki tíma né
krafta til að sinna neinskonar
áhugamálum, félagsstarfsemi
eða heilsurækt. Þá er ótalinn sá
kostnaður sem útivinnandi hús-
mæður hafa af barnagæzlu
(nálægt tuttugu þúsund krónur
á mánuði fvrir hvert barn i
gæzlu á einkaheimili), ferðum
milli heimilis, barnagæzlu-
staðar og vinnustaðar, kaupum
og viðhaldi vinnufatnaðar og
þar fram eftir götunum. Allt
eru þetta útgjöld, sem heima-
vinnandi húsmóðir sparar
heimili sínu og þarf ekki mikla
reikningskunnáttu til að sjá, að
sá sparnaður, sem eins mætti
kalla óbein laun þeirra, er ekki
svo lítill í krónutali. Það er ekki
lengi gert að koma góðri
þriggja barna húsmóður hátt í
hundrað þúsund króna
mánaðarlaun með hliðsjón af
ofangreindum liðum einum og
án þess að taka með í reikning-
inn hreingerningar, þvotta,
uppþvotta og nauðsynlegustu
matargerð, sem allar hús-
mæður þurfa að sinna, hvort
sem þær eru aðeins heima eða
einnig útivinnandi og raunar
barnlausir einstaklingar líka þó
í mun minni mæli sé. Sjálf er
ég þeirrar skoðunar að finna
þyrfti leið til að leggja fjárhags
legt mat á vinnu heimavinn-
andi húsmæðra, meðal annars
til að efla sjálfsvirðingu þeirrt
og starfsmetnaó og efla skiln-
ing þjóðfélagsins á vinnufram-
lagi þeirra og þar með hlutdeild-
í þjóðarframleiðslunni. Af því
mati ætti svo að hafa hliðsjón
við skattlagningu og jafnframt
úti á vinnumarkaðinum, þegar
konur leita þangað í störf skyld
heimilisstörfum, eftir að börn
þeirra eru komin á legg. Mér er
kunnugt um, að meðal kvenna
ríkir talsverður ágreiningur
um þetta atriði. Margar úti-
vinnandi konur eru slíku mati
andvígar vegna þess, meðal
annars, að þær telja æskilegast,
að allar konur hafi aðstöðu til
að vinna utan heimilis og geri
það. Margar heimavinnandi
húsmæður eru því aftur á móti
andvígar vegna þess, að þær
telja, að það mundi hafa í för
með sér auknar kröfur á
hendur þeim af hálfu eigin-
mannanna um að þær sýni ótví-
rætt, að þær eeti skilað meiri
arðbærri vinnu inni á heimilinu
en útivinnandi húsmæður, auk
þess sem þetta kynni að hafa í
för með sér aukna skatta.
★
Nú getur verið umdeilanlegt
hvort viðhalda eigi þeim val-
kosti að annaðhvort foreldra,
kona eða karl, geti unnið ein-
göngu á heimili sínu, séð um
börn sín heima og látið aðeins
annað um að afla tekna. Ég fæ
ekki séð annað en að sá kostur
sé óumflýjanlegur 1 nánustu
framtið að minnsta kosti, þó
ekki væri nema vegna skorts á
dagvistunarheimilum og skóla-
dagheimilum, — en ég er jafn-
framt þeirrar skoðunar, að ekki
verði hægt að gera sanngjarnan
samanburð á kostnaði heimila
fyrr en þjóðfélagið hefur skil-
greint starf heimavinnandi
húsmóður og lagt á það fjár-
hagslegt mat.
Fjármálaráðherra segir
stefnt að sérsköttun hjóna.
Hann hefur þvl miður varizt
allra frétta um hvaða leiðir
komi til greina og þannig
óbeint komið í veg fyrir æski-
legar og eðlilegar umræður um
málið. Hann fæst heldur ekki
til að upplýsa á hvaða forsend-
um sé byggt og ekki er mér
kunnugt um, að í nefnd þeirri,
er vinnur að skattlagabreyting-
unni, sé neinri fulltrúi samtaka
kvenna né nokkur með sér-
þekkingu á þörfum heimila og
því starfi, sem þar fer fram. Sé
þetta rangt vænti ég að það
verði leiðrétt. En ýmsar óstað-
festar fregnir hafa verið á flugi
úm afstöðu fjármálaráðherra
til málsins. Meðal annars hef ég
heyrt,og raunar hefur líka mátt
skilja það af ýmsum ummælum
hans, að hann væri hlynntur
svokallaðri helmingaskipta-
reglu, það er að tekjur hjóna
verði lagðar saman og síðan
skipt í tvennt, áður en skattur
verði lagður á þær — sem hefði
í för með sér að til dæmis
tekjur heimavinnandi hús-
móður yrðu metnar eingöngu á
grundvelli tekna eiginmanns-
ins, en ekki þeirra starfa, sem
hún innir af hendi og skatt-
arnir yrðu eftir sem áður
greiddir af eiginmanni hennar.
Þessar óstaðfestu fregnir voru
forsendur spurningarinnar um
hvort ráðherra teldi helminga-
skiptaregluna form sérskött-
unar eða samsköttun í nýju
formi. En við skulum vona að
þær reynist tilhæfulausar með
öllu og að skattlagabreyting-
arnar fyrirhuguðu verði
byggðar á raunsæju mati á
kostnaði og þörfum heimila og
réttmætu mati á vinnuframlagi
skattgreiðenda, hvers kyns sem
þeir eru.
Margrét R. Bjarnason
fréttam.