Dagblaðið - 23.09.1976, Blaðsíða 10

10
MMBIAÐIÐ
frjálst, úháð dagblað
DAGBLAÐlt). FIMMTUDAC'.UR 23. SEPTKMBER 1976.
1 " .. " " ~
Þingkosningar í V-Þýzkalandi 3. október
Útuffancli Daiíblaúiúhf
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Fyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Fróttastjóri: Jón Biruir Pétursson. Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Aðstoðarfrétta-
stjóri: Atli Sleinarsson. tþróttir: Hallur Simonarson. Hönnun: Jóhannes Reykdal. Handrit
Asurímur Pálsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason. Asueir Tómasson. Berulind Asgeirsdóttir. Bragi Sigurðsson.
Krna V Ingólfsdóltir. Gissur Siuurðsson. Hallur Hallsson, Helgi Pétursson. Jóhanna Birgis-
dóttir. Katrin Pálsdóttir. Kristín úýðsdóttir. Ólafur Jónsson. Ómar Valdimarsson. Ljósmyndir:
Arni Páll Jóhannsson. Bjarnleifur Bjarnleifsson
(Jjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Dreifinuarstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Askriftarujald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.
Ritstjórn Síðumúla 12. simi 83322. auglýsingar. áskriftir og afgreiðsla Þverholti 2. sími 27022.
Setninu ou umbrot: Daublaðið hf. og Steindórsprent hf.. Armúla 5.
Mynda-ou pliítuuerð: Hilmirhf.. Síðumúla 12. Prentun: Arvakurhf.. Skeifunni 19.
Leggið niður leyndina
Ólafur Jóhannesson dómsmála-
ráðherra hefur skipað nefnd til að
semja nýtt lagafrumvarp til laga
um upplýsingaskyldu stjórnvalda.
Þessi ánægjulegu tíðindi fela í sér,
að ráðherra hefur hafnað hinu af-
leita frumvarpi um sama efni,
sem alþingi vísaði til ríkisstjórnar-
innar fyrir hálfu öðru ári.
Alþingi óskaði vorið 1972 eftir því, að ríkis-
stjórnin léti semja slíkt frumvarp. í greinar-
gerð tillögunnar er talað um, að allt of mikil
leynd hvíli yfir starfsemi stjórnvalda og ríkis-
stofnana og að þessi leynd dragi mjög úr því
aðhaldi, sem borgararnir gætu ella veitt.
Svo undarlega fór, að frumvarp það, sem
dómsmálaráðuneytið lét þá semja, gekk í
berhögg við andann í tillögu alþingis. Þótt það
fjallaði að nafninu til um upplýsingaskyldu
stjórnvalda, gaf það stjórnvöldum endalausa
möguleika á að halda upplýsingum leyndum að
geðþótta.
Þetta frumvarp vakti mikla gremju. Menn
voru fljótir að benda á, að núverandi ástand
væri skárra en það mundi verða í kjölfar
frumvarpsins. Alþingismenn létu ekki bjóða
sér þetta og svæfðu frumvarpið með því að vísa
því aftur til ríkisstjórnarinnar. Tók allsherjar-
nefnd alþingis við þetta tækifæri undir öll
helztu atriði þeirrar gagnrýni, sem frumvarpið
hafði sætt.
Almenn upplýsingaskylda er nauðsynleg
vegna þeirra breytinga, sem orðið hafa á
þjóðfélaginu, síðan lýðræði hóf göngu sína. í
upphafi fólst lýðræðið í því, að borgararnir
komu saman á aðaltorginu í Aþenu fornaldar
og afgreiddu sameiginleg mál sín með atkvæða-
greiðslum.
Síðan hafa þjóðfélögin orðið mun flóknari.
Skari af embættismönnum, sérfræðingum og
atvinnustjórnmálamönnum hefur ýtt borgur-
unum frá stjórnvelinum. Lýðræðið er orðið
óbeint og meira eða minna óvirkt. Borgararnir
vita ekkert, hvað gerist frá degi til dags í
,,kerfinu“.
Virk upplýsingaskylda á að veita borgurun-
um á nýjan leik eitthvað af fyrri nálægð við
valdið í þjóðfélaginu. Hún á að felast í því, að
hver sem er geti á hverjum degi komið í
skjalasöfn opinberra aðila og fengið að sjá þau
gögn, sem hinir opinberu aðilar framleiddu
daginn áður. Þessi gögn geta verið bréf frá
þessum aðilum og til þeirra, minnisblöð milli
manna innan stofnana, skýrslur og greinar-
gerðir, bæði í bráðabirgðaútgáfum og endan-
legri mynd.
Sjálfsagt mundu blaðamenn mest nota slíka
þjónustu. Þeir mundu sigta þetta mikla magn
upplýsinga og birta það, sem þeir teldu koma
lesendum mest að gagni. En upplýsingaskyldan
á engan veginn að vera bundin við blaðamenn.
Bezt væri, ef skólar kenndu nemendum að
notfæra sér beint þessi borgaralegu réttindi.
Ástæöa er til aö hvetja hina nýju nefnd til að
ganga djarflega og hreinlega til verks á þessu
sviði. Ást embættismanna á leynimakki er yfir-
leitt ástæðulítil eða ástæðulaus, þótt undan-
tekningar séu til á þessu sviði sem öðrum.
Enginn réttur embættismanna, sérfræðinga og
stjórnmálamanna getur verið æðri rétti
fólksins í landinu til að vita, hvað er á seyði.
Eitt vinsælasta áróðursspjald
þýzku rikisstjórnarinnar þessa
dagana er með eftirfarandi
texta: ,,Sá hæfari verður að
gegna áfram embætti kansl-
ara.“ Þessi setning lýsir því
betur en heil blaðagrein,
hversu mikla áherzlu flokkur
Helmuts Schmidts, sósíaldemó-
kratar, leggur á að hann vinni
sigur í þessum fyrstu kosning-
um sínum sem kanslari.
Helmut Schmidt varð kansl-
ari Vestur-Þýzkalands, er fyrir-
rennari hans, Willy Brandt,
varð að láta af embætti á miðju
árinu 1974. Schmidt er nú all-
miklu vinsælli í Þýzkalandi en
helzti keppinautur hans og
nafni, Helmut Kohl, formaður
eins stjórnarandstöðuflokksins,
Kristilegra demókrata. Þessi
skoðun þjóðarinnar á þeim
keppinautum hefur komið ber-
lega í ljós í undanfarandi
skoðanakönnunum en jafn-
framt sýn greinilega að Kohl er
valdmestur innan stjórnarand-
stöðunnar.
Sósíaldemokratar hafa
hamrað helztu röksemd sinni í
kosningabaráttunni inn í höfuð
kjósenda i áróðursplöggum,
sjónvarpsauglýsingum og fram-
boðsræðum. Röksemdin er
þessi: „Hvers vegna ættuð þið
að vera að skipta á kanslara,
sem er viðurkenndur um allan
heim, og landsmálastjórnmála-
manni, sem hefur hlotið þá
reynslu eina að vera forsætis-
ráðherra í héraði með aðeins
þrjár milljónir íbúa?“
Þessa röksemd notar Helmut
Schmidt mjög mikið, er hann
þeysist um landið þvert og
endilangt og biður um stuðning
landsmanna til að samsteypu-
stjórn flokks hans og Frjálsra
demókrata geti haldið velli í
kosningunum. Samsteypu-
stjórnin hefur verið við lýði
síðan 1969. Síðustu skoðana-
kannanir benda til þess að hún
hafi svipað atkvæðamagn að
baki sér og stjórnarandstaðan.
Kristilegir demókratar og
systurflokkur þeirra frá
Bayern, Kristilegir sósíalistar.
Stjornin stendur því og fellur
með Helmut Schmidt og fram-
gangi hans slðustu dagana fyrir
kosningar.
Segja Strauss leiðtoga
stjórnarandstöðunnar
Eitt helzta kosningabragð
stjórnarinnar er að telja þjóð-
inni trú um, að fyrirliði
stjórnarandstöðunnar sé alls
ekki Helmut Kohl forsætisráð-
herra Rínarlandanna, heldur
Franz Josef Strauss formaður
Kristilegra sósIalista.Hann var,
eins og Helmut Schmidt, áður
varnarmála- og fjármálaráð-
herra og er mun lengra til
hægri í stjórnmálum en Kohl.
Á kosningafundi í borginni
Ludwigshafen í Rinarlöndun-
um hélt Schmidt þessu hiklaust
fram. Þar lýsti hann ástandinu
í eldhúsi stjórnarandstöðunnar
þannig, að þar væri Franz Josef
Strauss kokkurinn, en Helmut
Kohl væri aðeins þjónn.
Ludwigshafen er fæð-
ingarborg Helmuts Kohl og
menn skyldu ætla að svona grín
félli ekki í góðan jarðveg þar.
Borgin er einnig í kjördæmi
Kohls. En þar er idnaður í mikl-
um uppgangi. Aðalmiðstöðvar
BASF efnaverksmiðjanna
standa þar og þarna eiga Sósíal-
istar miklu fylgi að fagna.
„Þjónninn (það er Kohl) á
eftir að komast að raun um
annað ef hann heldur að það
eitt dugi til að hann nái kosn-
ingu i Ludwigshafen að hann sé
fæddur þar,“ sagði Schmidt á
Franz Josef Strauss,
gamalreyndur í v-þýzkum
stjórnmálum.
fundi í borginni og var fagnað
geysilega af þeim 5000 áheyr-
endum, sem komu til að hlusta
á hann.
Helmut Kohl, sem hefur
aldrei setið á ríkisþinginu,
verður ekki í neinum vand-
ræðum með að komast þangað,
þó að hann tapi einhverjun
atkv. í Ludwigshafen. Þing-
fulltrúar eru kosnir eftir blönd-
uðu kerfi, það er bæði beinum
kosningum og hlutfalls-
kosningu. Hann hefur því
þegar náð árangri sem tryggir
honum sæti á Ríkisþinginu
næsta kjörtimail.
Schmidt er viss um
að halda
kanslaraembœtti sínu
Fréttamenn, sem fylgdust
með Helmut Schmidt á þriggja
daga ferðalagi hans um Rínar-
löndin, Baaden-Wuerttemberg
og Bayern, segja að eftir fram-
komu hans að dæma á ferðalag-
inu sé hann þess fullviss að
halda kanslaraembætti sínu
eftir kosningarnar sem fara
fram 3. október. Þó getur
kuldaleg framkoma hans og
hlýlegar viðtökur væntanlegra
kjósenda ekki dulið þá
staðreynd að hann berst nú
harðri baráttu til að halda velli.
1 síðustu þingkosningum,
sem voru haldnar fyrir fjórum
árum náðu sósíaldemókratar og
frjálsir demókratar 46 sæta
meirihluta á Ríkisþinginu. Allt
bendir nú til þess að þeir muni
missa talsvert af þessum meiri-
hluta. Aðalástæðan fyrir því er
sú, að sjórnarandstaðan hefur
náð nokkrum árangri í því að
telja fólki trú um, að fræðileg
takmörk sósíalismans skeri
niður persónufrelsi einstakl-
ingsins.
íhaldsmenn
eru bjartsýnir
Ihaldsmenn hafa gildar
ástæður til að vera vongóðir um
árangur. Þeir hafa aukið fylgi
sitt verulega í Jíu af þeim ellefu
héraðskosningum, sem hafa
farið fram síðan 1974, er Willy
Brandt fór frá.
Ef svo fer, að samsteypu-
stjórnin fellur, þá verður
Brandt aftur aðalmaður sósíal-
demókrata. Hann er enn for-
maður flokksins, en Schmidt er
aðeins annar tveggja varafor-
manna. Schmidt mun þó
væntanlega taka við gamla
Opiðbréf til
menntamólaráðheiTa
Eg vil með bréfi þessu herra
menntamálaráðherra, biðja
yður að gera opinberlega grein
fyrir þeirri málsmeðferð varð-
andi umsókn mína um stöðu
prófessors í félagslækningum,
sem ég tel ekki samræmast
lögum og reglum og sé í beinni
mótsögn við verndaðan þegn-
rétt minn samkvæmt landslög-
um.
Birti eg hérmeð ákæru mína
sem eg sendi forseta tslands 15.
jan. sl.
Herra forseti íslands.
Með bréfi þessu, herra for-
seti, vil eg fara þess á leit við
yður, að rannsakað verði mál
það sem hér verður að nokkru
reifað.
Beiðni þessa sendi eg til yðar
með skirskotun til stjórnar-
skrár lýðveldisins íslands og
viðurkennds stjórnai farsréttar.
Það er von ntín og trú að það sé
réttur háttur að leila til þjóð-
höfðingjans, ef þegn hans telur
sig ofríki eða rangindum
beittan af handhöfum valds
yðar.
Eg vil leyfa mér að vísa til
bréfs sends menntamálaráðu-
neytinu 1975 12.18.og svarbréfs
ráðherra frá 1975 12.30.
(Fylgsk. I, II). Eg tel að með
bréfi sínu hafi ráðherra ekki
rökstutt úrskurð sinn heldur
visað til bréfs og álits deildar-
ráðs læknadeildar en ekki
deildarinnar sjálfrar, sem er
umsagnaraðili þessa máls. Sam-
kvæmt gildandi reglugerð um
Háskóla Islands ber sérstaklega
tilkvaddri dómnefnd, sem
skipuð er af menntamálaráðu-
ne.vtinu og viðkomandi deild
Háskólans að fjalla um hæfni
umsækjenda en síðan ber að
leita álits deildarinnar og mun
þá ætlast til að deildin skeri úr
um hvern umsækjenda, sem
dómnefnd telur hæfan. hún
telji hæfastan.
Álit dómnefnd.u er bindandi
fyrir ráðherra en ekki umsögn
deildar.
Álit dómnefndar hlýtur því
að hafa meira gildi en umsögn
deildar.
Ég vil sérstaklega benda á
hinn ótrúlega seinagang við af-
greiðslu þessa máls en embætti
það, sem hér um ræðir, var aug-
lýst laust til umsóknar í byrjun
árs 1974 eða fyrir tveimur árum
síðan. Dómnefnd skilar áliti til
menntamálaráðuneytisins 7.
jan. 1975 og taldi báða umsækj-
endur hæfa til embættisins skv.
11. gr. laga nr. 84/1970. Ráðu-
neytið sendir síðan málið til
læknadeildar 30. jan. s.á. Á
deildarfundi 9. maí 1975 fjallar
deildin síðan um hæfniumsækj-
enda og telur Olaf Ólafsson
landlækni hæfari með miklum
atkvæðamun. eða 28 atkvæðum
gegn tveimur, en tveir sátu hjá.
Ólafur Ólafsson fékk þvi
meðmæli deildarinnar til emb-
ættisins. Á sama fundi kemur
fram eftirfarandi tillaga