Dagblaðið - 24.09.1976, Blaðsíða 11

DAGBLAÐTÐ. FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1976.
11
nema með mikilli vinnu. En til
að mynda almennt skrifstofu-
fólk hefur að auki ekki slíka
möguleika. Gizka má á að slíkt
gildi einnig um flesta tækni-
menn. Alla vega er ljóst að
launaástandið er víðast loðið og
óhreinlegt.
Kjallari á
föstudegi
Vilmundur Gylfason
En það eru lög
í landinu
Það er rétt: Launakerfið er
ónýtt. Því þarf ekki að breyta,
því þarf að bylta. Efnað sam-
félag eins og okkar þarf ekki að
skapa þær tvær þjóðir í landi
sinu, sem Disraeli reit um á
Bretlandi fyrir meira en öld,
hina ofríku og hina þurfandi.
Samfélag eins og okkar sem
gæti verið siðað, á að tryggja
öllum þegnum sínum rúmlega
sæmandi laun, svo má deila um
hitt: Hvernig við skiptum því
sem þá gengur af.
En það breytir ekki hinu að
það eru lög í landinu. Einstakl-
ingar eða hópar eiga ekki að
taka lögin í sínár hendur við
venjulegar aðstæður. Að vísu ,
getur ástand verið orðið svo al-
varlegt að nauðsyn brjóti lög.
Víst eru laun flestra sjónvarps-
starfsmanna lág. En það er
sama, verkfall opinberra starfs-
manna er ólöglegt, oe svo
djöfulleg eru kjör þessa fólks
ekki, að það réttlæti ólöglegt
verkfall þeirra. Fólk veit það,
þegar það ræðst í opinbera
þjónustu, að enn sem komið er
hefur það ekki verkfallsrétt, en
ýmis fríðindi í staðinn, ævi-
ráðningu, stundum mötuneyti
og hitt og þetta. Lög eru sam-
eiginlegt tæki þegnanna til
þess að halda þjóðfélaginu sam-
an. Það er réttur hvers manns
að berjast fyrir verkfallsrétti,
en réttur hans er ekki að brjóta
lögin, heldur að reyna að
breyta þeim.
I fyrrgreindu útvarpsviðtali
gerði Eiður Guðnason sig sekan
um alvarlegan misskilning.
Hann sagði að sænsk sjónvarps-
stúlka hefði sagt sér að sér
þætti fáránlegt að íslenzkir
sjónvarpsmenn hefðu ekki
verkfallsrétt — þetta væru
grundvallarmannréttindi . hjá
Sameinuðu þjóðunum. Þetta er
skoðun út af fyrir sig. Nú er
það samt svo að Eiður Guðna-
son, starfsfólk sjónvarps, eða
starfsfólk hvaða annars fyrir-
tækis sem er, ákveður ekki
landinu lög. Til þess höfum við
alþingi, þó ómerkilegt sé.
Vissulega eru laun fjöl-
margra sjónvarpsstarfsmanna
lág, vissulega er launakerfið
ónýtt. Enginn veit hversu
miklir fjármunir hverfa í skatt-
svikum eða spilltum útlánum
bankanna. Öllu þessu þarf að
breyta. En það er óþolandi og
það verður að sporna gegn því
að óánægðir einstaklingar eða
hópar ákveði fyrir sig, hvað séu
landslög. Slíkar lögleysur
hljóta að enda með skelfingu, á
launamarkaði enda þær með
því að þeir sem sterkasta hafa
aðstöðuna kúga hina, sem hafa
veikari aðstöðu, þar fara frum-
skógarlögmál að gilda að nýju.
Og hver vill það?
Það sem ríkisstjórn
œtti að gera
Rikisstjórn landsins er öðru
fremur til þess að halda uppi
lögum, réttlæti og sanngirni,
skyldi maður ætla. Ríkisstjórn-
in ætti að vita það að fjölmörg-
um opinberum starfsmönnum
— og miklu fleirum — hefur
fyrir löngu ofboðið lág laun og
umfram allt aðgerðarleysi
stjórnvalda. Ríkisstjórnin átti
fyrir löngu að hefja leiðrétt-
ingu þessara mála. Alla vega
hefði ríkisstjórnin þegar á
fyrsta degi, þegar hún sá ein-
beitni starfsfólksins, átt að lofa
að hefjast handa um einhverja
leiðréttingu, éi'tthvert heildar-
skinulag í þessum efnum.
En á sama tíma hefði ríkis-
stjórnin átt að snúast með full-
um krafti gegn lögbrotum
starfsfólksins. Það hefði átt að
gefa því skamman frest til þess
að hugsa ráð sitt, þá segja því
upp. Það eru lög í landinu, og
þeim ber að framfylgja. Ef ekki
fæst fólk til þess að reka sjón-
varp — þá leggjum við sjón-
varp niður um sinn. Og ætli það
hefðu ekki einhverjir fengizt,
þegar um hægðist, til þess að
vinna við þennan fjölmiðil. En
slíkt er auðvitað ekki hægt að
gera nema á sama tíma sé hafizt
handa tím að leiðrétta það sem
óánægju veldur og augljóslega
á við rök að styðiast.
Þetta hefði að minnsta kosti
venjulég stjórn getað gert á
venjulegum tímum. Sú stjórn
hefði tilkynnt um sanngjörn
framtíðarmarkmið, sú stjórn
hefði raunar fyrir löngu byrjað
allsherjarhreingerningu.
En í landinu situr ekki venju-
leg stjórn, og það er lóðið. Hún
hefur ekki sinnt þessu fólki, og
það finnur að almennt ástand
er þannig að það tekur lögin i
sínar hendur.
Og hvað á ríkisstjórnin að
gera? Hvaða ráðherra á að
senda til þess að reyna að segja
fólkinu að hætta að brjóta lög
— leikreglur samfélagsins —
og reyna heldur að koma
málum sínum fram eftir þeim
leikreglum, sem samfélagið
gerir ráð fyrir?
Á að senda þann sem fékk
Volvobílinn sinn afgreiddan 1
banka eftir að bankarnir höfðu
lokað á allan almenning þar
sem þeir voru að fara að fella
gengið? Á hann að segja fólk-
inu að hlíta leikreglum sam-
félagsins? Það er hætt við að
fólkið mundi brosa.
Á að senda ráðherrann sem
keypti húsið sitt af stórfyrir-
tæki á kjörum svo ótrúlegum,
að um slíkt gerast ekki önnur
dæmi, á sama tíma og stórfyrir-
tækið átti undir ríkisstjórnina
að sækja? Á hann að segja
fólkinu að hlíta leikreglum
samfélagsins? Það er hætt við
að fólkið mundi hlæja.
Á að senda ráðherrann sem
lét ráðuneyti sitt halda
verndarhendi yfir flokksvinum
sem höfðu tekið traustataki vfn
úr áfengisverzlun og svikið
stórfé út úr ríkissjóði. Á hann
að segja fólkinu að hlíta leik-
reglum samfélagsins? Það er
hætt við að fólkið mundi
reiðast.
Á að senda ráðherrann sem
fékk 5,7 milljónir króna
lánaðar I banka til átta ára, á
meðan landsbankastjórinn lýsir
því fjálglega f sjónvarpi, að
bankinn lánaði ekki með
þessum hætti? A hann að segja .
fólkinu að hlfta leikreglum
samfélagsins? Þá er hætt við
að fólkið færi að ókyrrast.
Hvernig er hægt að ætlast til
að fólk með lág laun, eins og
margt þessa fólks vissulega er,
telji sér skylt að hlfta reglum
samfélagsins? Það veit sem er
að þeir sem þessu eiga að
stjórna hafa engan móralskan
styrk, þeir eru búnir að fyrir-
gera öllu trausti. Hafi einhvern
tíma verið ástæða fyrir for-
Þætisráðherra til þess að lfta
sitt nánasta umhverfi alvarleg-
um augum, þá er það um þessar
mundir.
Á morgun
Það er hætt við að framtíðin
beri þessa hættu í skauti sér.
Það er hætt við að fleiri ein-
staklingar, fleiri hópar, rísi upp
og neiti að hlýða leikreglum
samfélagsins, fari að taka lögin
í sínar hendur. Fólkið fær að
vita meira en það áður fékk, og
menn láta ekki ofbjóða sér
endalaust. Þess vegna er rfkis-
valdið máttlaust og í raun
óhæft að stjórna.
Leikreglur samfélagsins eiga
að vera sanngjarnar. Þær eiga
sífellt að breytast í Ijósi nýrrar
upplýsingar og breyttra að-
stæðna. En þessar leikreglur á
ekki að brjóta, og rfkisstjórn á
meðal annars að vera til þess að
sjá svo um að þær séu ekki
brotnar. Það er fyrirmyndar-
ástand. En stundum verða
ríkisstjórnir óhæfar. Þessi er
það. Þess vegna fer starfsfólkið
sfnu fram, snjóboltinn heldur
lfklega áfram og það er hætta á
að hann verði stærri, stærri,
stærri.
út af fyrir sig, en reynslan
hefur sýnt, að þær nægja ekki.
En hvert fara þá þeir, sem til
þessa hafa sótt dansleiki í
Tónabæ, og þykir — þegar
fram í sækir — ekki nægjan-
legt að fara á hljómplötudans-
leiki? Aðsókn að vinveitinga-
stöðunum kann að aukast og
fleiri undir lögaldri reyna
að komast þar inn — og vafa-
laust komast fleiri þar inn en
nú. Og er þá vandamálið úr
sögunni? Alls ekki, það hefur
einfaldlega verið flutt til. Það
hefur auk þess ekki aðeins
verið flutt yfir á vínveitinga-
staðina, heldur einnig á götuna.
í nefndri greinargerð Æsku-
lýðsráðs Reykjavíkur segir
samkvæmt viðtali við „einn af
yfirmönnum lögreglu.. að þegar
Þórskaffi var lokað f sumar
jókst mjög umferð unglinga í
miðborginni."
Þess er skemmst að minnast,
að þegar Tónabæ var lokað um
tvær helgar, fjölgaði ungling-
um í miðborginni að næturlagi
enn, svo lá við „17. júní
stemmningu“. En ekki er vfst
að það hafi verið unglingar,
sem að öðrum kosti hefðu verið
í Tónabæ á dansleik. Vanda-
málið þar hefur aldrei verið
inni í húsinu, heldur fyrir utan
það. En Æskulýðsráð skýtur sér
undan þeim vanda með því að
gefa dansleikjum f Tónabæ
banvæna sprautu.
Til allrar hamingju áttar
ráðið sig þó á því. 1 upphafi
greinargerðarinnar segir:
„...vandamál unglinga hvað
snertir þörf til skemmtana
verður ekki leyst með lokun
Tónabæjar." Ráðið treystir sér
samt ekki til að reka staðinn
„við það ástand er hafði skapast
sfðla sumars 1976.“ Davfð Odds-
son, formaður þessa makalausa
ráðs og fulltrúi borgarbúa í
stjórn borgarinnar, tók nokkuð
dýpra í árinni í viðtölum við
fréttamenn þegar staðnum var
lokað til bráðabirgða á dögun-
um. Hann vill ekki „bera
ábyrgð" á því, sem þar gerist
fyrir utan. Davíð ætti þá kann-
ski að gera eitthvað annað en að
vera formaður Æskulýðsráðs
Reykjavfkur, á einhverjum
þeim vettvangi þar sem hann
þarf ekki að „bera ábyrgð á“
þeim vanda sem blasir við. Þá
væri líka úr sögunni sú áhætta,
að hann tapaði atkvæðum.
En í tillögum vinnunefndar
— sem vissulega hefur unnið vel
eftir þeim fyrirmælum, sem
ráðið fékk henni — er bent á
leið til úrlausnar þeim vanda,
sem við var að glíma og Ieiddi
til lokunar Tónabæjar — ergo:
aukningu vandans. Það kemur
fram í öðrum tölulið skamm-
tímalausnakaflans, að viljayfir-
lýsing lögreglu um aukið eftir-
lit f hverfinu (norðanverðu
Hlíðahverfi) liggi fyrir.Á þeirri1
forsendu leggur. vinnunefuum
til (og bæði ÆR og borgarráð
leggja blessun sína yfir tillög-
urnar) að:
a) Rekin verði útideild í
svipuðu formi og gert hefur
verið í tengslum við starfsemi
Fellahellis...
'd) Reynt verði að draga úr
söfnuði unglinga utandyra með
Kjallarinn
Ómar Valdimarsson
aukinni samvmnu við lögreglu
og starfsemi útideildar
Væri ekki heppilegra að leysa
vandann með því að fara eftir
þessum tillögum, f stað þess að
smádrepa dansleikina og hefja
20—30 milljón króna breyt-
ingarframkvæmdir við húsið
svo það verði nothæft sem
„félagsmiðstöð hverfisins",
þegar fyrir liggur að vandinn
er ekki inni f húsinu?
í tillögum vinnunefndar-
innar er gert ráð fyrir ýmsum
frekari aðgerðum til úrbóta, en
þær miðast flestar við að
skemmtistaðurinn Tónabær
verði lagður niður, enda beri að
stefna að þvf að „unglingar á
skyldunámsstigi þurfi ekki að
sækja skemmtanir út fyrir sitt
skólahverfi." . Starfsmenn
Æskulýðsráðs haía sagt mér frá
því, að félagsmiðstöðvarnar í
úthverfum borgarinnar, t.d.
Fellahellir, séu oft á tfðum
tómar þegar dansleikir eru
haldnir í Tónabæ. Það er eðli-
legt, að fólk leiti út fyrir
heimili sín (ekki sízt í Fella-
hverfi Breiðholts, fyrsta sér-
hannaða „slömminu" á Islandi)
að félagsskap og skemmtun, að
minnsta kosti endrum og eins.
Hér má einnig benda á, að í
Fellahelli og hinum félagsmið-
stöðvunum tveimur eru ekki
hljómsveitir, heldur aðeins sk.
„diskótek". Fólk vill heyra lif-
andi tónlist — diskótek á borð
við Óðal og Sesar draga að með
öðru, nefnilega áfengisveiting-
um.
Þar er komið að miklu stærra
vandamáli — sem er raunveru-
legt vandamál. Svokallað
„Tónabæjarvandamál" er
aðeins hluti af þvf vandamáli-
— og raunar afleiðing. Starfs-
menn Tónabæjar hafa sagt mér
og öðrum frá því, að þegar þeir
flytji drukkna og ósjálfbjarga
unglinga, suma um fermingu,
heim að loknu kvöldi f eða við
húsið, þá sé ástand foreldranna
heima fyrir stundum miklu
verra en það hefur nokkurn
tíma verið við Tónabæ. Áður en
það unga fólk, sem hefur sótt
Tónabæ, varð til var til annað
ungt fólk. Það unga fólk tók
þátt í Hreðavatns-, Þjórsárdals-
og Þórsmerkurævintýrunum
forðum. Ég fór á eina síðustu
stórhátíðina sem haldin var f
Þórsmörk. Siðan hef ég farið á
margar útisamkomur, sveita-
böll og dansskemmtanir f
Reykjavík. Hvergi hefur
ástandið verið f likingu við það,
sem það var í Mörkinni forðum
— þegar foreldrar Tónabæjar-
unglinganna voru að skemmta
sér úti f náttúrunni. Vinnu-
nefnd Æskulýðsráðs Reykja-
víkur víkur að þessu í greinar-
gerðinni, þar sem segir að „svo
virðist sem uppeldi íslenzkrar
æsku sé í mörgu áfátt.“
Tónabæjarvandinn er aðeins
örlítið brot af þeim félagslega
vanda, sem við blasir. En það
leysir engin vandamál að loka
Tónabæ (að vísu segir í tillög-
um nefndarinnar, að eftir það
tveggja mánaða tfmabil, sem
gera á tilraunir með hljóm-
plötudansleiki í Tónabæ „verði
gerð ítarleg úttekt á því
hvernig til hefur tekizt", og að í
samræmi við þær niðurstöður
„verði ákvörðun tekin um
framhald á dansleikjahaldi á
staðnum“). Vandinn er aukinn
og fluttur af herðum ráðsins —
sem vissulega á ekki eitt að
hafa áhyggjur af honum,
heldur við öll — á aðra staði,
einkum þó og sér í lagi götuna.
Vonandi sér Æskulýðsráð að
sér og heldur Tónabæ opnum á
sama hátt og fyrr jafnframt þvf
sem tekizt verður á við íslenzka
siðferðið á öðrum sviðum.
En fyrst og sfðast hlýtur nátt-
úrlega að vera ósk manns, að
ráðið hafi rétt fyrir sér um lok-
unina og að hún leysi einhvern
vanda. Annað gæti haft hroða
legar afleiðingar.
Ómar Valdimarsson
blaðamaður.
✓ V