Dagblaðið - 28.09.1976, Blaðsíða 11

DAGLBAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 28. SEPTEMBER 1976.
11
STORLAN OG YFIRDRÆTTIR
Hallctór Halldórsson. blaóa-
maóur. ritaói heilsíóugrein í
Dagblaðió nú fyrir skömmu,
þar sem hann skammar stjórn-
málamenn og dylgjar unt óeóli-
lega skuldasöfnun fyrirtækja
og óskiljanlega greiðan aðgang
þeirra að bankakerfinu. Jafn-
framt birti maóurinn upplýs-
ingar, sem eru trúnaðarmál, án
þess að hirða hið minnsta um
hverjar afleiðingar slíkt kann
að hafa fyrir viðkomandi fyrir-
tæki, starfsfólk þeirra eða þjóð-
félagið.
Höfundur þessarar greinar
lítur ekki á það sem hlutverk
sitt að svara fvrir stjórnmála-
mennina, það gera þeir sjálfir,
enda meginstarf þeirra að láta
skamma sig, en hér á eftir
verður reynt að svara þeim
spurningum og fuilyrðingum
sem Halldór Halldórsson setur
fram í skrifum sínum um fyrir-
tæki og íslenzkt viðskiptalíf.
En hver getur tilgangurinn
með skrifum Halldórs
Halldórssonar verið? Hann ber
ekki fram eina einustu
spurningu sem ekki hefði
fengizt eðlilegt svar við, ef eftir
hefði verið leitað hjá við-
komandi aðilum. Hitt er aftur á
móti ljóst, að ef fjárhagsstaða
þeirra fyrirtækja sem hann
nafngreinir í blaðagreininni
væri slæm, gæti birting þessa
upplýsinga riðið starfsemi
þeirra að fullu. Var það ef til
vill tilgangurinn að valda
eignatjóni, skapa atvinnuieysi
og veikja efnahagsgrundvöll
þjóðarinnar? Eða var aðeins
ætlunin að hagnast nokkrar
krónur á hálfkveðnum vísum,
svo sem títt er um slúðucdálka-
höfunda? Hvort heldur er,
verður að teljast algjörlega sið-
laust að grafa undan viðskipta-
legu trausti fyrirtækja á
þennan hátt, og því verður ekki
trúað, að Halldóri Halldórssyni
hafi ekki verið ljóst hvað hann
var að gera
Viðskiptaleynd
Hvarvetna í veröldinni þykir
eðlilegt að fyrirtæki skýri ekki
hverjum sem er frá öllu varð-
andi viðskipti sín og fram-
leiðsluhætti. Án slíkrar Ieyndar
geta fyrirtækin ekki starfað
ótrufluð. Öll stórfyrirtæki
starfa í harðri samkeppni og
tilvera þeirra byggist á því að
þau kunna og geta eitthvað sem
önnur fyrirtæki geta ekki. Slík
yfirburðaaðstaða getur byggzt á
framleiðsluaðferðum, ' við-
skiptasamböndum, auglýsinga-
tækni eða trausti viðskiptavina.
Hér á Islandi, þar sem fjár-
magnið er skammtað með and-
viðskiptalegum aðferðum,
byggist tilvera stórfyrirtækja
meira á trausti en nokkru
öðru. Nú má enginn halda að
uppbygging trausts sé í því
fólgin að halda fjárhagsstöðu
fyrirtækisins leyndri, enda
verður engu haldið leyndu
fyrir þeim sem heimtingu eiga
á upplýsingum. Aftur á móti er
fjárhagsleg uppbygging þess
eðlis, að ekkert fyrirtæki kærir
sig um að einstaka liðir fjár-
hagsreiknings þess séu slitnir
úr samhengi sínu og birtir
þannig opinberlega. Gildi
slikra upplýsinga verður ekki
rétt metið og sá sem birtir
slíkar upplýsingar er ekki að
leita sannleikans heldur vill
hann einungis ná fram fyrir-
fram ákveðnum áformum.
Nokkrar tilvitnanir
Halldór Halldórsson segir í
grein sinni: ,,Um leið og ýmsir
svokallaðir athafnamenn sem
þurfa rekstrarfé fá lán upp á
milljónir er fátækum launa-
mönnum neitað um skamm-
tímalán upp á smápeninga."
Setning sem þessi er hreint
lýðskrum. 1 fyrsta lagi er það
tilgangur banka að veita at-
hafnamönnum rekstrarlán en
ekki að lána þeim sem hvorki
geta greitt vexti né afborganir.
í öðru lagi á almenningur
greiðari aðgang að bankalánum
hér á landi en víðast hvar
annars staðar í heiminum.
Annars væri fróðlegt að fá að
vita meira unt hverjir þessir
fátæku launamenn eru, sem
bankarnir neita um smápening.
Er Halldór Halldórsson með
þessu að lýsa þeirri skoðun
sinni. að nauðsyn beri til að
auka neyzlulán og draga úr
framleiðslulánum, eða telur
hann rangt af bankastjór-
um að neita mönnum um lán,
ef þeir vegna fátæktar geta
fyrirsjáanlega hvorki endur-
greitt lánið né greitt af því
vexti? Fátækur maður þarf
styrk, lán eykur aðeins fátækt
hans, og til þess að veita þá
höfum við ekki banka heldur
tryggingar og aðra opinbera
samhjálp. Ætli Halldóri
Halldórssyni fipaðist ekki lýð-
skrumið, ef viðskiptabanki
hans tilkynnti honum, að hans
sparifé hefði verið gefið
fátækum. Síðan segir Halldór:
„Hvernig má það til dæmis vera
að olíufélögin njóta yfirdrátta-
heimilda upp á hundruð
milljóna, fjárhæðum er nema
nokkrum skipsförmum af olíu
og bensini," Þá ræðir hann sér-
staklega um bankaviðskipti
Skeljungs eins og brýna
nauðsyn beri til að sýna fram á
óréttmæta fjáröflunaraðstöðu
þess fyrirtækis. Því er til að
svara, að einn skipsfarmur get-
ur numið hundruðum milljóna
króna. Meðalvelta Skeljungs er
. nærri 600 milljónum á mánuði.
Meðalyfirdráttur fyrirtækisins
á síðastliðnu ári var um 240
milljónir eða um 12 daga velta.
Hér er því ekki í neinum skiln-
ingi um að ræða himinháar
upphæðir þó Halldór Halldórs-
son sundli. Þá segir Halldór: „í
vor var mér kunnugt um að
þetta fyrirtæki (Kassagerð
Reykjavíkur) fékk tvo víxla í
banka, annan að upphæð 80
milljónir kr. en hinn að upp-
hæð 20 milljónir króna. Er það
svo furða að talað sé um
óskiljanlegan aðgang sumra
fyrirtækja að bönkunum.“ Séu
slík víxlaviðskipti Halldóri
Halldórssyni óskiljanleg, þá er
það hans vandamál og skiln-
ingsleysi en ekki Kassagerðar-
innar. Ekki verður heldur séð
að Halldór Halidórsson eigi
öðrum mönnum fremur kröfu á
að menn eyði fé og fyrirhöfn í
að skerpa skilning hans. Hitt er
svo annað mál, að
það er hverjum manni létt verk
að neyða»aðra til andsvara á f
þann hátt sem Halldór Hall-
dórsson gerir. Kassagerð
Reykjavíkur ver um 80—100
miiljón krónum á mánuði.
Meðalbirgðir fyrirtækisins eru
um 210 milijónir króna og úti-
standandi skuldihjá viðskipta-
mönnum eru að jafnaði um 16.5
milljónir króna. Þegar allt er
talið er meðalrekstursfjárþörf
fyrirtækisins um 400 milljónir
króna. Hvernig getur svo 100
milljóna króna lánveiting til
slíks fyrirtækis í verðbólgu-
þjóðfélagi verið óskiljanleg.
Hvort slík lánafvrirgreiðsla á
að vera í formi víxla er svo
annað mál.
Leyndardómurinn mikli
Það má vera undarlegt
siðferði sem sá maður hefur
sem finnst upphefð í því að
brjóta trúnað, en þannig er
framkoma Halldórs Halldórs-
sonar. Virða má neyðarrétt
manna til þess að bjarga sér og
sínum, hvað þá ef verið er að
bjarga heilu þjóðfélagi, en að
brjóta trúnað eingöngu sér til
skemmtunar eða fjárhagslegs á-
vinnings og öðrum til tjóns er
siðleysi. Til þess þó að geta
einnig þess sem betur er gert,
má segja, að þar sem Halldór
Haildórsson fjallar um af-
sagnarskrá Verzlunarráðs ts-
lands kemst hann næst því
að ná tengslum við raunveru-
leikann. Þegar hann þó í
greinarlok kemst að alrangri
niðurstöðu, virðist þar mest
vera um að kenna staðföstum
ásetningi hans að finna illar
hvatiraðbaki sérhverjum verkn
aði fre nui eii ao lionuiii se um
niegn að skilja samhengi máls-
ins. Það er vissulega svo, að
Verzlunarráð tslands vill veita
fyrirtækjum aðhald og stuðla
að betri efndunt á skuld-
bíndingum þeirra. Vissulega
kaua hankarnir sig heldur
ekki kollótta en þeir geta
ekki fremur en aðrir gert
strangar kröfur til viðskipta-
legs siðferðis fyrirtækja,
i landi þar sem viðskipta-
legt siðfcröi á jafn erfitt upp-
dráttar og hér á landi. Það er
mikill misskilningur hjá
Halldóri Halldórssyni, að af-
sagnarskrá Verzlunarráðs
íslands gegni hlutverki biblíu.
Þorvarður Eliasson
þegar athuga þarf lánstraust
fyrirtækja. Þvert á móti er ein
meginástæðan fyrir þvf, að
hver sem er getur ekki fengið
afsagnarskrána sú, að það er
einungis á færi þeirra sem vel
þekkja til víxilviðskipta hér á
landi að meta gildi þeirra upp-
lýsinga, sem þar koma fram.
Sumar víxiíafsagnir eru fyrir
hreinan trassaskap, eins og
þegar tryggingavíxlar sem
engin skuld stendur á bak við
eru afsagðir. Stundum er um
tímabundna erfiðleika að ræða,
vegna þess að það hefur mistek-
izt að samhæfa nægilega vel
innkaup og sölu. Slík sam-
hæfing er mjög miserfið,
eftir því hve taka verður
ákvarðanir þar að lútandi
með löngum fyrirvara. Sum
fyrirtæki virðast nota van-
skil til þess að útvega sér lánsfé
og helzt þao uppi ef til vill mest
vegna þess að almennt er vitað,
að eignir þeirra eru ótvírætt
meiri en skuldir. Svo eru önnur
fyrirtæki sem veruleg áhætta
virðist vera að eiga viðskipti
við. Auk þessa eru fyrirtækin
sem að víxlunum standa mjög
misstór og eðli viðskiptanna er
mismunandi. Hver og einn
verður því að gera upp við sjálf-
an sig hvaða viðskipti hann vill
gera og hvaða áhættu taka. Þar
er engin önnur biblía að fara
eftir nema landslög, almennar
viðskiptavenjur og siðferðis-
vitund. Raunar virðist Halldór
Halldórssqn átta sig á því í lok
greinarinnar og er því enn
erfiðara að afsaka trúnaðarbrot
hans en ella. Þó grunar mig að
við Halldór lítum mjög misjöfn-
um augum á rétt fyrirtækja til
að starfa í friði og á eigin
ábyrgð.
Verðbólqurekstur
Þó verður ekki neitað, ao hér
á la'ndi ríkir meira fjármála-
öngþveiti og minna fjármálasið-
ferði en víðast hvar hjá þjóð-
um á svipuðu menningarstigi.
Þegar slíkt gerist þá er rétt og
eðlilegt að leita orsakanna.
Benda má á fernt sem einkum
virðist hafa stuðlað að þessari
þróun: 1, verðbólgan, 2.
ófrjáls fjármagnsmarkaður, 3.
ófrjáls vörumarkaður, 4. hegð-
un löggjafa og ríkisvalds. Ef
dæmi er tekið af fyrirtaéki sem
þarf Í00 milljónir í rekstursfé
til þess að framleiða með fuli-
um afköstum og verðbólgan er
50% á ári, þá er auðséð að á
næsta ári þarf reksturinn 150
milljónir. En hvaðan á við-
bótarfjárþörfin, 50 milljónir
króna, að koma? Þær gætu
komið: 1. frá bönkunum, 2.
frá erlendum hráefnaselj-
endum, 3. af hagnaði fyrir-
’tækisins. 4. með reksturssam-
drætti. Vilji 'Halldór Halldórs-
son vinna jákvætt starf í þágu
íslenzkra fjármála, svari hann
þessum spurningum.
íslenzk olíulausn
Hvernig fjármálum olíu-
félaganna er háttað er dæmi-
gerð íslenzk lausn á þeim
vandamálum sem verðbólga og
fyrirkomulag verðlagsmála
skapa. Hér á eftir verða því
rakin lítillega þau rekstursskil-
yrði sem olíufélögin búa við í
dag, þó fremur sem dæmisaga
heldur en að um tæmandi og
raunhæfa lýsingu á starfsemi
þeirra sé að ræða. Þá er fyrst
að innflutningur á olíu er bann-
aður. Því næst gerir ríkisvaldið
innkaupasamning við Rússa
sem það framselur olíufélögun-
um til að reka. Þá er olíufe-
lögunum bannað að verð-
leggja söluvöru sína. Verð-
lagsnefnd er falið það
hlutverk. Unnin er mikil
forskrift sem notuð er við
verðákvörðun verðlagsnefndar
í þeim tilgangi að tryggja olíu-
félögunum verð sem nægi til
þess að standa undir öllum
rekstrarkostnaði þeirra. Vegna
gengissigs verða olíufélögin
fyrir miklu fjárhagstjóni. For-
skriftin meðhöndlar gengisstöp
ekki sem reksturskostnað og
því er búinn til sérstakur geng-
isjöfnunarreikningur. Vegna
tregðu verðlagsnefndar og
ríkisstjórnar til að samþykkja
nauðsynlegar verðhækkanir,
vex hallinn á gengisjöfnunar-
reikningnum og er til dæmis á
yfirstandandi ári milii 400 og
600 milljónir króna. Til þess að
fjármagna þennan halla er
aðeins ein leið fær, það er inn-
lendar lántökur. Aukin erlend
vörukaupalán eru ekki leyfileg
og aukinn hagnaður ófáan-
legur í verðlagsnefnd og sam-
dráttur á rekstri olíufélaganna
er ekki heimill. A meðan á öllu
þessu gengur gefur Seðlabanki
tslands út tilmæli til viðskipta-,
bankanna þess eðlis, að þeir
verða að setja skorður við lán
veitingum sínum. Þegar þannig
er ljóst að nægilegt fé kemur
ekki þaðan til þess að fjár-
magna með axarsköft verðlags-
nefndar, draga olíufélögin úr
lánum til viðskiptavina sinna.
I þeim efnum verður ekki
gengið lengra en að neita að
skrifa hjá viðskiptavinunum og
ef þá vantar enn fé til að borga
með gengistöp hvað á þá að
gera. Því er fljótsvarað, það er
ekkert hægt að gera. Ef þannig
fer hefur tekizt að hrekja
fyrirtækin út i vanskil. Hverjir
cru svo ábyrgir? Varla for-
stjórar fyrirtækjanna, þeir ráða
minnstu um þennan þátt
reksturs þeirra. Hver getur
búizt við að uppskera gott sif
ferði í árferði eins og þessu?
Þorvarður Eliasson
viðskiptafræðingur.
Ijttkjartorfi s/i
LITIÐ VIÐ A LÆKJARTORGI
í dag bjóðum við ykkur m.a.
4ra herbergja ibúð við Fífu- sel. íbúðin er fokheld og selst þannig. Þetta er enda- íbúð með glugga á gafli og við höfum allar teikningar. Seljandi ætlar að bíða eftir kr. 2,3 milljónuni. 4ra herb. íbúð á annarri hæð við Vesturberg. Þetta er mjög snyrtileg íbúð un 110 ferm. og sameignin er full- frákgengin, Vélaþvottahús. V'erð ki 9,5 milljónir. út- iborgun 6,5 milljónir. 3ja herb. stór og góð kjall- araíbúð við Grænuhlíð. Góð lóð og rólcgt um verfi.
Nokkur raðhús á byggingar- stigi í Seljahverfi. Við höfum allar teikningar á skrifstofunni. 2ja herb. snotur íbúð á efstu hæð við Jörfabakka, sameign fullfrágengin. Verð 6,0 milljónir, útborgun 4,5 milljónir. Sérlega skemmtileg 2ja herb. íbúð við Þverbrekku í Kópavogi. Laus til afhend- ingar strax. Verð 5,5 milljónir.

LEITINNI LÝKUR Á LÆKJARTORGI
lækjsirfoiHj s/{
fasteignasala Hafnarstræti 22 s.2/133 - 27B5B
Páll Gudjónsson vidskiptafr. Knútur Signarsson vidskiptafr.