Dagblaðið - 10.04.1978, Blaðsíða 14

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 10. APRtL 1978.
14
r
Allar tilvitnanir í þjóðleg fræði og
frásagnir, þ.á m. islenskar þjóðsögur
og ævintýri, málshætti og bók-
menntir, hafa til skamms tima verið
tabú viðfangsefni öllum nútima mynd-
listarmönnum. Góð rök hafa verið
færð fyrir því að myndverk stjórn-
ist af allt öðrum lögmálum en
orð og ritlistin og að þjóðleg
minni i myndlist leiöi til heimóttar-
háttar og þjóðrembings og torveldi
skilning myndlistar þjóða á milli. Nú
er hins vegar komin fram ný kynslóð
myndlistarmanna sem I æ rikara mæli
hefur leitað til íslenskrar fortíðar og
gamalla þjóðhátta, en á alveg nýjan
hátt. Hér á ég við Amsterdám þrenn-
inguna m.a., svo og fylgjendur
„concept” listar sem margir hverjir
hafa sýnt í Galleríinu við Suðurgötu.
Hluti af
undirvitund
En i stað þess að lýsa því sem í þjóð-
sögum og ævintýrum stendur, — sem
er út af fyrir sig heldur tilgangslítið þvi
orðið stendur þar fyrir sínu, þá lítur
hin nýja kynslóð á þessa arfleifð sem
hluta af þjóðarvitund okkar í dag,
þræði í vef þjóðarsálarinnar sem ef til
vill snerti undirvitund okkar allra.
Þessir þræðir eru þeim því eins konar
hráefni sem þeir vinna með, til þess að
láta í ljós afstöðu sína gagnvart
þjóðarheildinni eða tengja hana víðara
samhengi, siðferðilegu, pólitísku eða
sálfræðilegu. Afstaða þeirra er
gjarnan gagnrýnin, góðlátlega hæðin
eða meinfyndin, en þó er oft að finna
dulda virðingu fyrir þessari arfleifð í
umfjöllun þeirra og gagnrýnin beinist
þá gjarnan að nútímanum sem falsar
eða misskilur eðli hennar, — þeim sem
syngja ættjarðarljóð á fyllerii eða
tönglast á orðskviðum uns þeir missa
sína upprunalegu merkingu. En oft er
bein og óbein gagnrýni ekki aðal-
atriðið í verkum ungra nýlistarmanna,
heldur eru hin þjóðlegu minni
gnægtarbrunnur sem býður upp á alls
konar nýja túlkunarmöguleika.
Sitt af hverju tagi
ölafur Lárusson lætur t.d. ljós-
mynda sig „undir grænni torfu”, þ.e.
bókstaflega með höfuð undir gras-
sverði og í þvi sambandi hljóta ýmsar
spurningar að vakna um líf og dauða
og hlutverk listamannsins. Birgir
Andrésson vísar til hinna fornu
eyktarmarka í mynd af landslagi með
því að teikna inn á Ijósmynd og þar
með eru þessi annars ólýsanlegu
hugtök skrásett. Níels Hafstein leitar i
markaskrá að einingum sem hann
fylgir eftir á myndrænan hátt. Hreinn
Friðfinnsson vinnur úr frásögn af
islenskum sérvitringi, úr bók eftir
Þórberg Þórðarson, svo úr verður
eftirminnilegt verk þar sem hefðbund-
inn skilningur okkar og skynjun er
dregin i efa og Magnús Pálsson vinnur
verk um Njálsbrennu, drauginn Móra
og Bakkabræður sem varpa nýju og
oft gagnrýnu Ijósi á eiginlega merk-
ingu þessara frásagna.
Tilefni þessa langhunds er sýning
tveggja ungra listamanna i Galleríinu
við Suðurgötu, þeirra Steingríms
Eyfjörð Kristmundssonar og Friðriks
Friðrikssonar, en hinn siðarnefndi
leikur sér einmitt að því að taka bók-
staflega nokkra íslenska málshætti.
Sýnibrandarar
Þar á meðal eru „að fara huldu
höfði”, „að berja höfðinu við stein”,
„að hafa horn í siðu”, „að festa blund”
„að mála skrattann á vegginn” og
„renna blint”, og tekur Steingrimur
þátt i útfærslu nokkurra þeirra. Ég hef
grun um að Friðrik taki sjálfan sig
ekki allt of hátiðlega og víst er að
sumar Ijósmyndir hans eru vart meira
en „sýnibrandarar” um orðatiltækin
Iframlag hans til deilnanna um „Veldi
tilfinninganna” er t.d. bráðsniðugt).
En stöku sinnum fær umfjöllun hans á
sig alvarlegri mynd, — höfundur ber
höfðinu við stein í vegg Alþingishúss-
ins ogblundinnfestir hann með aðstoð
reipi og hnúta, imynd martraðar. En
það vantar ýmislegt upp á að frá-
gangur þessara mynda, Ijósmyndun og
römmun, sé eins og best verður á
Þjóðhættir og
hugmyndafræði
Um sýningu Steingríms Eyfjörð Kristmundssonar og Friðriks
FriðrikssonarfGallerí, Suðurgata 7
kosið. Steingrimur hefur hins vegar
verið að fikra sig I átt til annars konar
myndlistar og bendir þessi litla
sýning til þess aö hann sé kominn á
athyglisverða braut, ólíka öllu öðru
sem ég hef séð eftir íslenskan mynd-
listarmann. 1 stað þess að byggja upp
eitt höfuðatriði í myndum sinum,
fjallar hann um margs konar tengsl
hugmynda i sama verkinu, í stíl sem á
i senn eitthvað skylt við vestræna
skopmyndahefð og e.t.v. austurlenska
myndrenninga.
Stefnufesta
Myndir hans eru fullar af litlum
mannverum, rituðum skýringum og
jafnvel línuritum og Steingrímur
heldur sig að mestu við frumlitina.
Þessi notkun á stíl og uppsetningu
teiknimyndraða er, að ég held, eitt af-
sprengi popplistar sem einmitt brúk-
aði slikar bókmenntir óspart (Paolozzi,
Lichtenstein, Warhol o.fl.) en sú til-
hneiging að beita henni til mynd-
rænnar könnunar á þjóðfélagslegum
eða heimspekilegum hugmyndum er
svo afleiðing „concept” listar. Þess
konar notkun bregður fyrir i nokkrum
myndum Errós, en þekktastir fyrir
slika myndlist eru menn eins og
Öyvind Fahlström, Liebig, Baruchello
o.fl. Steingrimur tekur fyrir og rekur
hugmyndir um neysluþjóðfélag,
ofbeldi, fjölmiðlun og þjóðfélagslegt
skipulag. Gerir hann þetta á margvis-
legan hátt, — með beinum tilvitnun-
um í ljósmyndir, textum og annars
konar útleggingum. En tilgangur
hans er vart að predíka eða sanna
nokkurn skapaðn hlut, heldur að
benda á, sýna fram á þverstæður eða
hliðstæður, i formi fantasiu sem oft
tekur völdin, sýnist listamanninum
ástæða til þess. Þetta er ekki auðmelt
myndlist, hún irriterar oft fyrir mynd-
rænar ambögur og gloppur í rök-
semdafærslu, en vart er hægt annað
en bera virðingu fyrir alvöru og
stefnufestu listamannsins.
Fríðrik — „Að festa blund
Tjáningarfrclsi^
. er ein rneginforsenda
önnumst hvers konar matvælareykingar
fyrir
versianir, mötuneyti og einstaklinga.
REYKIÐJAN HE'
SMIÐJUVEGI 36 S- 7 63 40
Hverfi 18
Nýbýlav. ofan
Stórahjalla
Stórihjalli
Grænihjalli
Rauðihjalli
Litlihjalli
Efstihjalli
Hverfi 6
Dalbrekka
Auðbrekka
Langabrekka
Álfhólsvegur
Húsaröðin nær
Löngubrekku
Hverfi 4
Vogatunga
Bræðratunga
Grænatunga
Hrauntunga
Hverfi 4a
Hlíðarhvammur
Hverfi 12
Hafnarfjörður
Blómvangur
Laufvangur
Urðarvangur
Vikan
Sölubörn vantar í
eftirtalin hverfi í
Kópavogi:
Hverfi 1
Ásbrautin öll
Hraunbraut frá
Ásbraut að Hábraut
Hverfi 10
Melgerði
Vallargerði
Urðarbraut
Borgarholtsbraut
Húsar. nær Melgerði
Hverfi 15
Hlégerði
Suðurbraut
Hverfi 16
Skjólbraut
Meðalbraut
Uppl. í síma 36720.

sterka rvksusan... #
Styrkur og dæmalaus ending hins þýðgenga,
stillanlega og sparneytna
mótors, staðsetning
hans oghámarks
orkunýting. vegna
lágmarks loft-
mótstöðu í
stóru ryksíunni.
stóra. ódýra i
pappírspokanum
og nýju kónísku
slöngunni,
afbragðs sog-
stykki og varan-
legt efni, ál og
stál. Svona er
NILFISK:
Vönduðog
tæknilega ósvik-
in, gerð til að
vinna sitt verk
fljótt og vel. ár
eftir ár. með lág-
marks truflunum
og tilkostnaði
Varanleg: til lengdar
ódýrust.
Nýr hljóð-
deyfir:
Hljóðlótasta
ryksugan.
Afborgunarskilmólar
rAMIY HÁTÚN6A
mrilA SÍMI 24420
Raftækjaúrval — Næg bílastæði