Dagblaðið - 01.03.1979, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ..FIMMTUDAGUR 1. MARZ 1979.
.... *
13
\
SAMBUÐARVANDAMAL
Ný viðhorf í norskum bókmenntum
Adams Dagbok er ein aíbetrNkáld-
sögum í Noregi frá bókaárinu 1978.
Knut Faldbakken, sem er vel metinn
höfundur á fertugsaldri, fjallar í
henni um samskipti kynjanna frá
öðru sjónarhorni en flestir aðrir
norskir höfundar hafa gert fram til
þessa. 1 þrem áföngum lýsir I tild
bakken reynslu þriggja manna af
sömu konunni.
Fyrst hittum við bjófinn
sem stelur bæði góssi og
hvar sem hann getur. Uann ci bæði
bullukollur og llagari, segir Hundur-
inn — námsmaður sem auðmjúkur
lýtur í duftið fyrir konunni og lætur
hana ráða ferðinni. Sá þriðji nefnisl
Fanginn, karlmaður með stóru Kái.
Prísund hans er bæði líkamleg og sál-
arleg eðlis og hann uppgötvar að
fangavist hans er ekki ýkja frábrugð-
in lífinu utan við múrana.
Hörmulegur endir
En enginn þessara karlmanna
hefur hugmynd um það hvað kon-
unni liggur á hjarta og hvað breytni
hennar þýðir. Út frá sínu karlmanna-
sjónarmiði misskilja þeir hana í sí-
fellu og endirinn getur ekki orðið
annað en hörmulegur.
Knut Faldbakken er í þessari bók
að fjalla enn frekar um vandamál
sem hann hafði áður drepið á, m.a. i
skáldsögunni Insektsommer, þar sem
hann lýsir því hvernig taumlaus karl-
mennskudýrkun getur spillt sam-
skiptum fólks. Adams Dagbok er ein
af þeim bókum sem ræddar verða á
bókakynningu Norræna hússins
þann 3. mars en hún er áttunda
skáldsaga Faldbakkens. Tvær þeirra,
Sin Mors hus og lnsektsommer, hafa
verið kvikmyndaðar. Hann hefur
einnig skrifað leikrit sem flutt hafa
verið um Norðurlöndin öll, að ís-
landi undanskildu.
Bölsýni og
menningarádrepur
í tveggja binda skáldsögu sinni,
Uár, kemur Faldbakken inn á efni
sem mikið hefur verið rætt hin síðari
ár, þ.e. upplausn samfélagsins og
kreppuástand. Hann byggir upp
mynd af þjóðfélagi á brún hengi-
flugsins þar sem allt lögregluvald fer
vaxandi og stjórnmálaþróunin virðist
stefna á einræði. Þetta er háþróað
tækniþjóðfélag en rányrkja og meng-
un hafa sett öll náttúrulögmál úr
skorðum. Með nákvæmum raun-
sæjum lýsingum, en þó án þess að
gera náið grein fyrir stað og stund,
byggir Faldbakken upp söguna þann-
ig að lesendur fái séð sjálfa sig í heimi
Norrænar
bókmenntir
Ingeborg Donali
skáldsögunnar og því fólki sem þar
býr.
í fyrra bindinu, Aftenlandet, rifur
frumherjinn Allan sig upp úr stór-
borginni Sweetwater, ofvaxinni og
niðurniddri, til þess að setja á stofn
furðulegt samfélag á öskuhaugum
borgarinnar, Fyllingen. Milli bíl-
flaka, brauðkassa, rottuskarans og
loftþéttra umbúða býr m.a. gamall
fóstureyðir — þar hvilir sig vændis-
konan Mary Diamond eftir áreynsl-
una á hraðbrautunum og þar hefur
eftirlýstur morðingi leitað hælis. Upp
úr þessu, i rústum hinsgamla, sprett-
ur ný planta.
Innlimun
í samfélagið
1 siðara bindinu, Sweetwater, er
Allan tilneyddur að byrja aftur upp á
nýtt en nú heldur hann í gagnstæða
átt, til mannlausrar stórborgarinnar,
til að lifa á þeim úrgangi sem þar
kann að finnast.
Kommúnan á Fyllingen leysist upp
og ásamt hinni þrautseigu Mary
Diamond, dótturinn Regn og lög-
reglumanninum Bean lifir Allan á því
sem hendi er næst og þeim tekst að
draga fram lífið á því lágmarksfæði
sem likaminn krefst. En hversu úr-
ræðagóð sem þau eru tekst þeim ekki
að bjarga sér hjálparlaust. Þau neyð-
ast til að láta innlimast í santfélag
annarra eftirlifenda.
Uár er bók um niðurlægingu —
framtíðarskáldsaga um borgarsamfé-
lag og tækniþróun. En hin bölsýna
gagnrýni á þjóðfélag og tæknimenn-
ingu blandast trú á lækningamátt
náttúrunnar sjálfrar. Höfundurinn
gefur í skyn að gjörbreytingar séu
i mögulegar og fria megi hina þjökuðu
náttúru. Uár má skoða sem aðlað-
andi bókmenntainnlegg í umræðurn-
ar um náttúru og umhverfisvernd.
Vaxandiáhugi
á náttúru og
umhverfisvernd
Árið 1964 gaf Ragnar Frislid út
bókina Naturvern (Náttúruvernd). Á
þeim tíma var þetta orð næstum
óþekkt. En síðan hafa samtök utn
umhverfisvernd kynt undir áhuga á
nátlúru og vernd hennar. Sú umræða
hefur birst i miklum fjölda bóka á
hverri bókavertíð. Þekkt nöfn í því
sambandi eru t.d. Arne Næss sem
einhverjir muna eflaust eftir frá því
hann hélt fyrirlestur i Norræna og
svo Erik Damman sem skrifað hefur
margar bækur og setti m.a. á laggirn-
ar hreyfinguna ,,Framtíð i eigin
höndum”.
Samfara umræðum um umhverfis-
vernd hefur öll náttúrufræði verið
efld i skólum og upplýsingaþörfin
hefur orðið til þess að mikil aukning
hefur orðið i útgáfu handbóka um
náttúruna. Tæknilegar framfarir
hafa gert mönnurn kleift að setja
saman bækur um náttúruna með
eðlilegum litunt og einnig er afar
mikilvægt að nú er hægt að gefa út
bækur um náttúrufræði ýmiss konar
á norrænum grundvelli, í stað þess að
endurskrifa bækur frá öðrum lönd-
um. Þessar samnorrænu útgáfur
ganga út frá okkar eigin lifriki og
eiga þvi meira críndi til okkar.
Wöbd0<