Dagblaðið - 05.06.1979, Blaðsíða 12

12
HMEBIADIÐ
, frjálst, úháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðiö hf.
Framkvœmdastjón: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjónsson.
Ritstjómarfulltrúi: Haijkur Helgason. Skrifstofustjóri ritstjómar: Jóhannes Reykdal. Fróttastjóri: Ómar
Valdimarsson.
íþróttir Hallur Símonarson. Menning: Aflalsteinn Ingólfsson. Aðstoflarfróttastjóri: Jóqas Haraldsson.
Handrit: Ásgrímur Pálsson.
Blaflamenn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Atli Steinarsson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stefánsdótt-
ir, Gissur Siggrflsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Helgi Pótursson, Ólafur Geirsson, Sigurður Sverrísson.
Hönnun: Gufljón H. Pálsson.
Ljósmyndir: Ámi Páll Jóhannsson, Bjamloifur Bjamleifsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurfls
son, Sveinn Þormóðsson.
Skrífstofustjórí: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkori: Þráinn Þoríeifsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Dreifing-
arstjórí: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjóm Siðumúla 12. Afgreiðsla, áskríftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aflalsimi bla^sins er 27022 (10 linur). Áskríft 3000 kr. á mánufli innanlands. í lausasölu 150 kr. ointakifl.
Setning og umbrot Dagblaflið hf., Síflumúla 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf. Siflumúla 12. Prerítun:
Arvakur hf. Skeifunni 10.
/*
DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚNÍ 1979.
HIN MANNLEGU
MISTÖK
í HARRISBURG
Kallar á skýr viðbrögð
Hin gífurlega olíuhækkun, sem nú
dynur yfir, ætti að sýna, hversu háska-
legt er að binda olíuverðið við Rotter-
dammarkaðinn. Við þurfum að losna
úr þeim viðjum.
Almenningur verður einnig að sýna
stjórnvöldum fram á, áður en það
verður um seinan, að vitfirring væri að ætla að demba
bensínhækkun yfir bifreiðaeigendur án þess að minnka
stórlega skattpíningu ríkisins. Hækkunina verðum við
að bera, meðan ekki finnast leiðir til að losna undan
oki Rotterdammarkaðarins. En fráleitt væri að láta
bifreiðaeigendur taka aukna skattpíningu ofan á hina
gífurlegu verðhækkun, jafnvel þótt látið yrði í veðri
vaka, að eitthvað af skattpeningunum rynni til olíu-
styrkja.
Feiknarlegar ógöngur útgerðar vegna verðhækk-
unarinnar eiga einnig að minna okkur betur á, að við
erum að burðast með alltof stóran fiskiskipaflota.
Rotterdammarkaðurinn er háskalega sveiflukennd-
ur. Þar verða nú hvað eftir annað hækkanir, sem koma
jafnvel mjög á óvart þeim, sem bezt ættu að fylgjast
með. Á þessum markaði fæst ódýr olía, þegar framboð
er meira en eftirspurn, en þegar eftirspurnin er umfram
framboðið, verða miklu voveiflegri hækkanir á þessum
markaði en öðrum. Annarra landa menn geta sætt sig
við að kaupa tiltölulega lítið magn á Rotterdamverði,
þegar þá vantar, en ekki er vit í fyrir okkur að bindast
þessum markaði, þegar olíuverðið hefur svo gífurleg
áhrif á afkomu þjóðarinnar sem heildar vegna fiski-
skipaflotans.
Innkaupsverð okkar er mun hærra en verð þeirra
Evrópuþjóða, sem næstar eru markaðinum. Cif-verð
til íslands er 77 krónur, með álagningu 112 krónur og
með sköttum 256 krónur hver bensínlítri. Okkar verð
virðist vera nálægt 50 prósentum hærra en hjá öðrum.
í grannríkjum Rotterdammarkaðarins er verðið með
álagningu 52—73 krónur hver bensínlítri og 121—188
krónur með sköttum.
Okkar háa innkaupsverð þýðir, að skattpíningin á
bensínverðið er miklu meiri hér en í öðrum löndum,
þótt lönd finnist, þar sem hún er hærri í prósentum. Af
fyrri reynslu af aðferðum stjórnvalda hér á landi er
ástæða til að óttast, að þau hyggist halda skattprósent-
um óbreyttum og auka því skattpíninguna, þegar inn-
kaupsverðið hækkar. Bíleigendur verða að búa sig
undir að mæta þessu með marktækari aðgerðum en
flautukonsert.
Olíukreppan veldur útgerðinni meiri rekstrarörðug-
leikum en lengi hafa þekkzt. Ekki aðeins bátaflotinn
striðir við mikinn vanda, heldur hafa fróðir menn
reiknað, að togarar muni að óbreyttu vart físka fyrir
meiru en oliu og launum eftir síðustu hækkanir, svo að
ekkert yrði eftir fyrir veiðarfærum, tryggingum, við-
haldi, afskriftum eða afborgunum.
Olíukostnaður togara, sem nam fyrir ári 17 prósent-
um af aflatekjum, svo að dæmi sé tekið, hefur síðan
vaxið í um 37 prósent af aflatekjum og vex enn í yfir 50
prósent, ef síðasta hækkun nær þar fram að ganga.
Ætti því að verða Ijósara en áður, að þennan flota
verður að minnka, svo að afkoma hans verði tryggari í
framtíðinni.
Að sjálfsögðu verður að flýta sparnaðaraðgerðum.
Olíuhækkunin kallar á skýr viðbrögð á ýmsum svið-
um. Fyrst og fremst verðum við að tryggja hlut okkar
betur með því að finna traustara olíuverð til lengri
tíma, losna úr viðjum spákaupmanna og gera jafn-
framt þær ráðstafanir innanlands, sem dregizt hafa úr
hömlu.
Klukkan var þrjú aðfaranótt 28.
marz sl. Allt var rólegt i stjórnstöð
kjarnorkuversins á Þriggja mílu-ey
skammt fyrir utan Harrisburg í
Bandaríkjunum, álíka rólegt og um-
ræðan um kjamorku hafði verið upp
á siðkastið. Hættan á að til óhapps i
kjamorkuveri kæmi, var jafnmikil
og hættan á að verða fyrir loftsteini,
sem félli til jarðar.
Alla vega var það þannig i Rasmus-
sen-skýrslunni. Eitt óhapp á miUjón
lífárum eins kjarnaofns, eða jafn-
mikil hætta og að verða fyrir loft-
steini.
Klukkan fjögur um nóttina kvikn-
aði lítið rautt aðvörunarljós, lágvær
aðvöranarsónn heyrðist. Þar með
lauk rólegheitunum, bæði í stjóm-
stöðinni og í umræðum um framtið
kjarnorkunnar.
Aðvörunarsónninn hljómaði um
allan heim og i sex sólarhringa barð-
ist starfsfólkiö við aö afstýra ragna-
rökum.
Trúlega hefur kjarnorkuver aldrei
verið eins nærri því að bráöna. Vitn-
eskjan um það hefur breytt áUti
stjórnmálamanna á kjarnorkunni.
Allir gátu séð loftsteininn nálgast.
Meðan íbúar nærliggjandi byggða
flúðu í ótta, hófst umræðan um
öryggi i kjarnorkuveram einu sinni
enn.
Óhugnanlegur
atburður
Kjarnorkuver eru byggð þannig að
þau eiga að standa af sér meiriháttar
óhöpp, án þess að þeim fylgi hamfar-
ir. AUs kyns öryggiskerfi eiga að
koma í veg fyrir það, jafnvel þótt
skæraUðum eða hermdarverkamönn-
um tækist að sprengja sundur sverar
pípur í leiðslum kæUvatns.
í Harrisburg stöðvuðust tvær
dælur. Það var allt og sumt. Undir
venjulegum kringumstæðum ætti
það ekki að hafa átt að leiða til þess
að stöðva þyrfti framleiðslu. En
þegar dælurnar stöðvuðust kom
óhugnanleg staðreynd í ljós. öll fínu
öryggiskerfin, sem áttu að leysa öU
vandamál, störfuðu ekki rétt, eða
starfsmenn tóku þau úr sambandi i
ógáti.
Það hefði haft ómældar afleiðing-
ar ef verr hefði fariö. Eldsneytið í
kjarnaofninum innihélt áUka mikiö
geislavirkt efni og 1000 kjarnorku-
sprengjur á borð við þá sem varpaö
var á Hirosima.
Klukkan þrjú þessa nótt voru fimm
menn í stjórnstöðinni og vissu ekki
hvað þeir áttu í vændum. Um sextíu
aðrir vinna í verinu og voru aðaUega
við viðgerð á aðalkælikerfinu í
kjarnaofni 1. Ef þessir fimm menn og
yfirmenn þeirra hefðu gætt betur að
störfum sínum hefði óhappið aldrei
orðið.
Mistökin
höf ðu verið gerð
Þá þegar höfðu mistökin verið
gerð og við því var n^nast ekkert að
gera eftir þetta. í hálfan mánuð hafði
ofninn verið í gangi við aðstæður sem
algjörlega stríða gegn öryggisreglum.
Tvær vatnsleiðslur varakælivatns á
gufuraflinum vora lokaðar síðan þær
höfðu verið skoðaðar fyrir nokkra.
Engum hafði komið í hug að opna
fyrir lokana eftir skoðunina. Við þær
aðstæður er gert ráð fyrir að tvenns
konar öryggiskerfi geri starfsmönn-
um grein fyrir hvemig eigi að bregð-
ast við.
I. Til er dagbók sem formenn vakt-
anna eiga að lesa þegar þeir taka við
vakt. Þar stóð greinilega að leiðsl-
umar væra lokaðar. 2. Beint fyrir
framan nefið á starfsmönnunum í
stjómstöðinni var spjald, þar sem á
stóð að varakælivatnsleiðslumar
væru lokaöar.
f hálfan mánuð höfðu nýjar vaktir
komið til starfans án þess að taka
eftir þessum skilaboðum.
Miklar ákvarðanir
Eftir að kviknaði á rauða ljósinu
gerðust atvik í röð, sem stjómendur í
verinu skildu ekki eða tóku ekki eftir.
Ákvarðanir þeirra vora á einn veg:
rangar, rangar, rangar. Útskrift frá
tölvu í stjórnstöðinni var endalaus
röð af spumingamerkjum.
í fyrsta lagi tóku menn öllu með
stökustu ró. öll fínu öryggiskerfin
höfðu leitt menn í þá trú að þeir
þyrftu ekkert að gera annað en að
lesa af mælum. Ofninn myndi stöðv-
r
Lóðaúthlutanir
f Reykjavík
í nýútkominni skýrslu Landssam-
bands iðnaðarmanna um ástand og
horfur í byggingariðnaði eru meöal
annars birtar tölur um lóðaúthlutanir
á höfuðborgarsvæðinu á undanföm-
um áram og fyrirhugaðar úthlutanir
á þessu ári, eftir því sem vitað er um
þær. Þessar tölur vora fengnar frá
viðkomandi sveitarfélögum í byrjun
þessa árs, en skýrt er tekið fram, aö
,,tölur um fjölda úthlutaðra lóða á
árinu 1979 kunna enn að breytast”.
Skömmu áður en skýrslan var
endanlega frágengin í april sl. var
haft samband við starfsmann borgar-
verkfræöings, þar sem bent haföi
verið á að tölur um lóðaúthlutun í
Reykjavík á árinu 1979 hefðu
hækkað frá því að upplýsingar
fengust í ársbyrjun. Fékkst staðfest,
að ákveðin væri úthlutun fyrir 75—
85 íbúðir i viðbót við þær 76 íbúðir
sem áður var vitað um. Þessa er getið
á bls. 2 i skýrslunni, en því miður
virðast sumir þeir, sem síðan hafa um
þetta mál fjallað á opinberum vett-
vangi, ekki hafa haft úthald til að
lesa svo langt. Þannig virðist ástatt
um borgarfulltrúana Sigurjón
Pétursson og Kristján Benediktsson,
en báðir hafa þeir rekið upp mikið
ramakvein yfir útgáfu þessari. Er það
í raun næsta spaugilegt, að Sigurjón
sendir athugasemd í útvarp og sjón-
varp og Kristján skrifar heilsiðugrein
í 'Tímann 26.5, en hvorugur virðist
hafa kynnt sér efni skýrslunnar að
nokkru ráði.
Kristján segir víðs fjarri að töl-
urnar um lóðaúthlutanir undanfar-
inna ára i skýrslu Landssambands
iðnaðarmanna séu réttar og spyr með
þjósti hvaðan höfundar hafi þessa
vitleysu. Svarið er að finna í Árbók
Reykjavíkurborgar 1978, bls. 59.
Árbókin er stórgóð heimild, og full
ástæða er til að hvetja alla, þar á
meðal borgarfulltrúa, til að eignast
hana og lesa.
Lóðaúthlutanir
og byggingarhæfar
lóflir
Að sjálfsögðu mætti ætla að full-
trúar í borgarstjórn ættu að vita allt
um lóðaúthlutanir í Reykjavík, án
þess að þurfa langan lestur, en svo
undarlega ber við, að Sigurjón og
Kristján virðast báðir falla í sömu
gryfjuna, þ.e.a.s. þeir taka tölur um
lóðaúthlutanir (76 + 80) og bæta við
178 lóðum í Selási, sem eru eignar-
lóðir og því aUs ekki úthlutað.
Þannig fá þeir félagar töluna 334
„lóðir til ráðstöfunar”.
1 skýrslu Landssambands iðnaðar-
manna á næstu síðu á eftir töflunni
um lóðaúthlutanir er önnur tafla,
sem sýnir áætlaðan fjölda byggingar-
hæfra lóða, en hana virðast j>eir
félagar ekki hafa séð. Þar eru taldar
byggingarhæfar lóöir I Reykjavík á
þessu ári fyrir 531 Ibúð. Þar inni í era
að sjálfsögðu margumræddar 178
lóðir í Selási. Þessar tölur um
byggingarhæfar lóðir geta að vísu
aldrei orðið mjög nákvæmar, en
starfsmaður borgarverkfræðings
taldi í apríl sl., að hann gæti ekki
gefiö upp aðrarog réttari tölur.