Dagblaðið - 05.06.1979, Blaðsíða 14

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚNÍ 1979.
Leigjendur eru dæmi-
gerður minnihlutahópur
14
Láttu í \
LYSBRO ^
léttaþér
landbúnaóar-
störfin! >
Lysbro verksmiðjurnar hafa framleitt
vönduð verkfæri fyrir hvers kyns
garðyrkju- og landbúnaöarstörf í 80 ár,
enda er nafnið eitt í dag trygging fyrir
framúrskarandi gæðum.
umboósmenn:
K.Þorsteinsson &Co.,Sundaborg
Viðskiptavinir
athugið:
SÍMANÚMER
okkar eru:
á
aðalskrifstofunni
Suðurlandsbraut 4
38100
í
olíustöðinni
Skerjafirði
11425
í
smávörudeildinni
Laugavegi 180
81722
Olíufélagið
Skeljungur h.f.
Mflxtot lif OBp
PLASTPOKAR*
0 82655
Undirritaður hefur lítinn tíma til
að semja blaðagreinar eða æfa sig i
reikningi, því hefur dregist að senda
Carli J. Eiríkssyni linu að lokum. Ég
ætlaði að vísu að enda þetta karp
með síðustu grein minni, en í grein
Carls 30. apríl sl. eru nokkur atriði
sem ég ætla þó að l^a eftir mér að
svara.
Sem fyrr erum við Carl Eiríksson í
raun að ræða sitt málið hvor. Ég er
að tala um vandamál eignalauss al-
þýðufólks sem reka verður heimili sín
í leiguHúsnæði, öryggisleysi þessa
fólks og erfiða afkomu sem hvort
tveggja hefur sín áhrif á líf þess. Carl
Eiríksson er hinsvegar að ræða vanda
þeirra sem þurfa að fjárfesta. Hann
sem leigusaii reiknar síðan út hvað
hann þurfi að hafa í hagnað af fjár-
festingunni og spyr hvað sé sann-
gjörn leiga miðað við rekstrarreikn-
ing hans.
Það er margt sem komið getur til
greina þegar leiga er metin, svo sem
aldur íbúðar, staðsetning og almennt
ástand. Nefnd skipuð af félagsmála-
ráðherra er nú starfandi við það m.a.
að gera tillögur um hvernig húsaleiga
skuli reiknuð. Eins og flestír munu
vita er húsnæði hér á uppboðsmark-
aði og ræður þá eftirspurn og
greiðslugeta. Þetta á bæði við um
eignar- og leiguhúsnæði. Þeir sem
minnsta greiðslugetu hafa veröa því
útundan eða verða að láta óeðlilega
stóran hlut tekna sinna fyrir þessa
nauðþurft. Mín skoðun er sú að það
eigi að fara eftir launum leigjandans
hvaö kallast geti sanngjöm leiga. Á
Norðurlöndum er gert ráð fyrir því
víðast hvar, að leiga lágtekjufólks
fari ekki framúr fimmtán af
hundraði kaups, en svo sem 20 af
hundraði af meiri tekjum og gilda þá
reglur þar um. Hér á landi er algengt
að þriðjungur launa fari I leigu og
dugar stundum ekki til, enda er kaup
hér mun lægra en þekkist i nálægum
löndum, miðað við framfærslukostn-
að. Laun nú samkvæmt 3. taxta
Dagsbrúnar eftir fjögur ár, sem er al-
mennur taxti, em krónur 175.519 á
mánuði og getur hver maður séð
hvað þetta dugar ef leigan er ca 73
þúsund eins og Carl Eiriksson reiknar
að hún þurfi að vera.
Mér þykir hálfundarlegt, þegar
menn eru að reikna fyrningar sem
kostnað við íbúðir, þegar gamlar
íbúðir eru seldar á sama eða svipuðu
verði og nýjar. Hvar er þá fyrningar-
féð nema hjá eiganda sjálfum?
Tekjur af íbúðaleigu eru vitaskuld
skattlagðar með öðrum tekjum eig-
anda, og fer skatturinn eftír tekjum
hans í heild, nema beinir íbúðaskatt-
ar. Annars er húsaleiga tvísköttuð,
hún er sköttuð sem tekjur hjá leigu-
sala, hafi hann talið hana fram, og
einnig hjá leigjanda, því leigan fæst
ekki dregin frá til skatts. Krafan
um þetta var samþykkt á stofnfundi
Leigjendasamtakanna og henni var
komið á framfæri við núverandi
ríkisstjórn strax og hún kom til
starfa, en ekki hefur enn bólað á ár-
angri þar.
Fólagslegt mál
í grein Carls Eiríkssonar speglast
óvenju hreinskilnislega viðhorf
þeirra, sem rjómann fleyta ofan af
samfélagstroginu. Það er reyndar
helsta ástæða þess að ég tók mér
stund til að svara henni. Þar er einnig
að finna persónulegar spurningar tU
mln og skal ég svara þeim eftir bestu
getu, ekki af því minar ástæður skipti
meira máli en annarra, heldur vegna
hins, að þær spegla nokkuð vel vanda
okkar sem líkt erum stödd, en kann-
anir benda tU að þar sé um að ræöa
hátt I fimmtung þjóðarinnar, og
könnun á vegum Sóknar, gerð fyrir
rúmum þrem árum, bendir til að 27%
Sóknarkvenna búi I leiguhúsnæði á
eigin vegum.
Að vísu veit ég að tíl eru leigj-
endur, sem gætu eignast húsnæöi
sitt, ef vUdu. Slíkir leigjendur eiga
eins og aðrir rétt á að lög og reglur
gildi um þessi mikilvægu viðskipti, en
það var ekki fyrst og fremst þetta
fólk sem ég var að ræða um í grein
minni. Efnaðir leigjendur eru undan-
tekning, því hér vilja flestir eitta hús-
næði sitt, sem það geta, a.m.k. ef
leigukjörin eru eins og nú er.
Ég lít á lausn þess neyðarástands,
sem nú ríkir í húsnæðismálum, sem
félagslegt mál en ekki fjárfestingar-
spursmál. Vitaskuld kostar aUt hús-
næði eitthvað, um það þarf ekki að
þræta, heldur hvemig fjármagnið er
nýtt. Ég held að mest af okkar vanda
í efnahags- og líka húsnæðismálum
stafi af skipulagsleysi. Hér er ausið
miklu fé i fjárfestingar sem engin
sýnileg þörf er fyrir, meðan aðra
skortír uppfylUngu frumþarfa. Carl
Eiríksson getur víst þakkað foreldr-
um sínum að hann tilheyrir ekki þeim
síðarnefndu. Þau voru víst sómafólk,
enda sagði mér greinargóður maður,
að þau hefðu gefið borginni býUð
Steinahlíð til að reka þar barnaheim-
iU. Það var faUega gert og rétt að
halda slíkri rausn á lofti.
Ég skal þá svara í stuttu máU því
sem Carl Eiríksson beinir tU mín sér-
staklega. Ég er verkamaður að at-
vinnu, og þar sem ég vinn oftast yfir-
vinnu voru laun mín fyrir marsmán-
uð sl. krónur 205.689 samkvæmt
launaseðli. Á þessum launum verður
fjögurra manna fjölskylda að lifa.
Húsaleiga mín sl. ár var 45 þús. á
mánuði, sem var sanngjöm leiga að
mínu matí. Ég hef oftar notið sann-
Kjallarinn
ión frá Pálmholti
gjamra leigukjara vegna þess ég hef
þótt skUvis og góður leigjandi. Ég get
ekki upplýst Carl, hvað ég þarf að
greiða nú, því við erum á götunni.
Þau tólf ár, sem liðin eru frá því við
stofnuðum heimiUð, höfum við flutt
sjö sinnum og aldrei höfum við búið
lengur en þrjú ár á sama stað. Þetta
er nú almenn reynsla leigjenda og fer
eftir heppni hvers og eins, hve lengi
hann fær að vera í stað. Aleiga okkar
hjóna við stofnun heimUis var 18 þús.
krónur, sem dugði fyrir þriggja mán-
aða húsaleigu. Þannig hefur þetta svo
gengiö síðan.
Ég hef ekki hugmynd um, hvernig
best borgar sig að festa einkafjár-
magn, enda aldrei staðið frammi
fyrir því vandamáli og aldrei haft
neinn arf til að spila með. Carl
Eiríksson nefnir grein sína: TU hvers
eru spariskirteini? Eins og ég hef
áöur sagt, veit ég ekki hvað spariskír-
teini koma húsnæðismálum við,
nema þá sem fjárfestingarspursmál.
Ég held að Carl verkfræðingur hljóti
að geta fengið svar við þessu hjá þeim
sem gefa skírteinin út. Ég gef þau
ekki út og hef aldrei séð þau og veit
ekki tU hvers þau eru, nema þá til að
gefa útgefendum sínum rekstrarfé og
kannski mUjónaerfingjum tækifæri
tU að ávaxta arf sinn á heppilegan
hátt. Mig skiptir meira máli, að dóttir
min, sem er eUefu ára, hefur þurft að
skipta þrisvar um skóla og þarf þess
sennilega einnig að hausti. Þetta
hefur þó bjargast, sem betur fer, en
dæmi veit ég þess, að heimUi hafa
verið leyst upp og fjölskyldum
sundrað vegna húsnæöisskorts.
Það er gott dæmi um viöhorf og
skilning þeirra, sem rjómann fleyta,
þegar Carl fer að ræða launakjörin.
Hann segir þar, að hjón hafi um 420
þús. á mán. eða meir og virðist gera
ráð fyrir því, að þau séu öll barnlaus
og vinni bæði úti. Það er a.m.k. ekki
gert ráð fyrir kostnaði vegna barna-
gæslu á einkaheimili, sem er hlut-
skipti flestra sem vinna utan heimilis.
Þaðan af síður er gert ráð fyrir ein-
stæðum foreldrum með börn sín.
Það er engin furða, þótt maður með
slíkar hugmyndir um lífskjör alþýðu
eigi erfitt með að setja sig inn í
vandamál eignalauss lágtekjufólks.
í grein minni hér í Dagblaðinu i vor
varpaði ég því fram að eigendur íbúða
byggju að öðru jöfnu við betri kjör
hér neldur en leigjendur, jafnvel þótt
eigendur skulduðu eitthvað í íbúðum
sínum. Þetta virðist hafa farið í fínu
taugar fjármálamannsins Carls.
Hann býr til dæmi, sem er fjarri
veruleik þeirra, sem ég er að tala um,
og á því Iítið erindi inn í það tal. Það
er rangt, að greiðslukjör þau, sem
Carl nefnir sem dæmi, tíðkist hjá al-
þýðufólki, þar eignast fólk nú hús-
næði á vegum verkamannabústaða,
framkvæmdanefndaríbúðir eða
gengur í byggingarsamvinnufélag,
þeir sem á annað borð eignast hús-
næði. Það er líka rangt að bankalán
fáist gegn veði í seldri ibúð, svo nægi
fyrir útborgun. íbúðin, sem ég er í,
var seld fyrir skömmu á sextán og
hálfa miljón og ellefu miljónir út.
Hefði ég fengið þessar 11 miljónir að
láni og gæti ég með launum mínum
greitt vextí og afborganir af því láni,
hefði ég fengið það? Ég bara spyr. Ég
hefði liklega átt að kaupa ibúðina,
fyrst þetta er svona auðvelt. En það
kaupir enginn íbúö nú á dögum,
nema hafa eitthvað aö selja. Það vita
fasteignasalarnir manna best. Eigna-
menn geta auðvitað fengið lán, og
þau lán eru að hluta gjöf, en til þess
að geta grætt á fjárfestingu verða
menn að hafa efni á að fjárfesta.
Lánin kosta alltaf eitthvað, þótt Carl
Eiríksson látist ekki skilja, að hægt sé
að tala um fjármagnskostnað þótt
hagurséaf fjárfestingunni.
Á annafl hundrað
áskrá
Carl birtír langan hund með alls-
kyns útreikningum varðandi kostnað
ibúðarkaupanda umfram leigjanda
og lætur sem ég hafi sagt, að allir,
sem skulduöu fyrir íbúðir sinar,
byggju við hagstæðari kjör en leigj-
endur, meðan þeir væru að greiða
skuldina. Þaö er fleira óheiðarlegt í
þessum reiknikúnstum, þótt ég nenni
ekki að elta ólar við það. T.d. reiknar
Carl, að því er virðist, skattana með
sem útgjöld hjá eiganda, en ekki hjá
leigjanda, sem greiðir einnig skatt af
sinni leigu. Þá gerir hann ekki ráð
fyrir, að leigan hækki og launin
einnig. Afborgun af skuldinni léttist
þvi hlutfallslega en leigan ekki. Oft
hækkar leiga meira en kaup, svo sem
nú. Hann gerir t.d. allt í einu ráð
fyrir, að kaupandi þurfi einnig að
greiða útborgunarféð jafnframt af-
borgunum, þótt hann nokkru framar
hafi talað um útborgunina sem arf.
En þetta skiptír litlu, því eins og ég
hef oft sagt, snertír þetta tal afar lítiö
lausn húsnæöisvandans, sem nú er
meö hrikalegasta móti, enda hús-
byggingar í lágmarki. Nú eru t.d. hátt
á annað hundraö manns á skrá hjá
leigumiðlun Leigjendasamtakanna.
Margt af þessu fólki býr við hreint
neyðarástand. Þörfin fyrir breytta
stefnu í húsnæðismálum er því mjög
aðkallandi. T.d. þarf að stórefla
byggingu íbúða fyrir aldrað fólk, en
það er fyrst á allra síðustu árum sem
Reykjavíkurborg tók að reisa slíkar
íbúðir. Þá hefur borgin sem kunnugt
er afsalað sér forkaupsrétti að mörg
hundruð íbúðum, sem ætlaðar voru
fátæku fólki. Ekkert hefur enn
komið þar I staðinn.
En ég átti víst eftir að svara
tveimpr spumingum Carls Eiríks-
sonaý. Hin fyrri var um það, hvort ég
hefði unnið kauplaust. Það hef ég oft
gert. T.d. eru öll mín störf fyrir
Leigjendasamtökin unnin ekki aðeins
kauplaust, heldur hafa fylgt þeim
skuldbindingar og bein fjárútlát. Ég
hefði kannski hagnast meir sjálfur á
því að stofna eigin leigumiðlun og
láta ástandið að öðru leytí eiga sig.
Ég veit það ekki og hef ekki áhuga á
að reikna það út.
Hitt atriðið var þessi klausa: „Jón
skrifar mikið um, að ég hafi hlotið
arf eftir foreldra mína. Ekki vantar
öfundsýkina.” Það er nú ekki nýtt,
að þeir, sem gerast talsmenn jöfn-
uðar og félagslegs réttlætis, séu
vændir um öfund af rjómafleyturun-
um. En i þetta sinn hefur Carl rétt
fyrir sér. Ég öfunda hann hann svo
sannarlega af aðstöðunni, þótt ég
öfundi hann ekki af því, hvernig
hann notar hana, þ.e. til að græða á
henni. Ég vildi gjarnan ráða yfir þó
ekki væri nema nokkrum íbúðum
handa mér og öðrum, sem líkt eru
staddir, og skyldi þá með ánægju
vinna hússtörfin kauplaust.
Frelsi og öryggi
f þjóðmálaumræðu hér er oft talað
um frelsi og öryggj sem andstæður.
Slíkt held ég þó, að þeir einir geri,
sem sjálfir búa við sæmilegt öryggi,
því ljóst má vera að frelsi án öryggis
er ekkert frelsi. Frelsi er tilfinning
þess að geta ráðið sjálfur gerðum
sínum og orðum. Frelsi og öryggi eru
þvi greinar á sama meiði og hljóta því
að fylgjast að.
Leigjendur á frjálsum markaði
svokölluðum hér á landi búa hvorki
við frelsi né öryggi og eru því dæmi-
gerður minnihlutahópur I samfélag-
inu.
í stað þess að tala um frelsi og
öryggi sem andstæður, er vafalaust
réttara að tala annarsvegar um skipu-
lag, sem skapar öryggi og þar með
frelsi, og hins vegar um skipulags-
leysi, sem skapar öryggisleysi og þar
með ófrelsi. Réttlátt skipulag á sam-
félagi er grundvöllur velfarnaðar
fólksins. Allt fjármagn í landinu er í
reynd þjóðartekjur.Frjálst skipulags-
leysi í nýtmgu þessa fjármagns er
þeim einum tíl hags, sem njóta þeirra
forréttinda að geta grætt á því að
festa fé eftír eigin geðþótta og hags-
munum.
Það hefur verið nokkurt einkenni
á þjóðmálaumræöum hér á landi, að
innanlandsmál, þ.e. innra skipulag
þjóðfélagsins, hefur fremur lítið
verið látíð koma til umræðu, og
önnur mál, ekki síst utanríkismál,
hafa fremur skipt mönnum i flokka.
Um þetta vitnar skýrt doktorsritgerð
Svans Kristjánssonar lektors, en hún
fjallar um sögu og þróun íslenskra
stjórnmálaflokka.
Núverandi rikisstjóm er líka sú
fyrsta, sem lætur félagsleg réttlætis-
mál verulega til sín taka. Þar hljóta
húsnæðismál að vera ofarlega á
blaði, því húsnæðismál eru líka upp-
eldismál og almenn mannúðarmál.
Óstjórnin í þessum málum er tví-
mælalaust, ásamt almennu skipulags-
leysi í verðbólgu, helsti hornsteinn
ríkjandi kerfis. Vonandi tekst stjórn-
inni að koma í framkvæmd þeirri
breyttu stefnu, sem félagsmálaráð-
herra hefur boðað í húsnæðismálum.
Breytt stefna í þessum málum er póli-
tískt mál og þýðir umtalsverða breyt-
ingu á þjóðfélaginu.
Ég mun ekki karpa frekar við Carl
verkfræöing og leigusala um þessi
mál, énda eigum við ekki í deilu við
leigusala sérstaklega þar um. En Carl
hefur flutt í greinum sínum rangar
upplýsingar um ástand mála og birt
útreikninga á vafasömum forsend-
um, því hef ég svarað þessum tveim
greinum hans. Mín vegna má hann
halda áfram að þjálfa reikningsáhöld
sín í sælli fullvissu þess, að lifið sé
ekki annað en eitt stórt reiknings-
dæmi. En eigi útkoma reiknidæmis
að vera rétt, skal gæta þess að mata
áhöldin á réttum forsendum. Að
öðrum kostí er allur útreikningurinn
til einskis, þótt áhöldin reikni „rétt”.
Jón fró Pólmholti,
form. Leigjendasamtakanna.