Dagblaðið - 12.06.1979, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 12. JÚNÍ 1979.
loknum að úrslitin sýndu að kristi-
legir demókratar hefðu meginhlut-
verki að gegna í ítölskum stjórn-
málum.
Árangur kristilegra demókrata í
kosningunum var þó engan veginn
neitt stórfenglegur. í raun töpuðu
þeir 0,6% af fyrra fylgi sínu. Þeim
hafði hins vegar verið spáð verulegri
fylgisaukningu, eða allt að 43,5% at-
kvæða. Leikar fóru þó svo að þeir
náðu ekki nema 38,3%.
Því verður þó ekki á móti mælt að
kristilegir demókratar hafa sloppið
betur heldur en kommúnistar, sem nú
töpuðu fylgi í fyrsta sinn síðan árið
1948.
Ástandið eftir kosningarnar er
alveg jafn óljóst og fyrir þær. Báðir
stóru flokkarnir sögðust vilja ná
meirihluta á þingi. Annaðhvort einir
eða í samvinnu við sér skylda flokka.
Það fór ekki svo. Kristilegir
demókratar verða nú að reiða sig á
þriðja stærsta flokk landsins,
sósíalista, auk lítilla miðflokka eins
og frjálslyndra, sósíaldemókrata og
repúblikana.
Fái þeir þingmenn þessara flokka
til að styðja ríkisstjórn sina eða í það
minnsta veita henni hlutleysi er meiri-
hlutinn orðinn 58 atkvæði í fulltrúa-
deildinni.
Miðflokkarnir eins og frjálslyndir
og sósíalistar tóku við því fylgi sem
kommúnistar töpuðu í liðnum
kosningum. Mest fylgisaukning var
þó hjá litlum flokki sem heitir Rót-
tæki flokkurinn. Jók hann
þingmannatölu sína úr fjórum í
átján. Flokkurinn þykir hafa veðjað
á réttan hest og beint málflutningi
sínum einkum til ungs fólks. Er hann
ti! dæmis fylgjandi frjálslyndri
skilnaðarlöggjöf og frjálsum fóstur-
eyðingum.
Sósíalistar eru með svipaða
stefnu og jafnaðarmenn í öðrum
Evrópulöndum. Þeir hafa um langt
skeið gegnt stöðu sem lóðið, sem
lagzt hefur á metaskálar kommúnista
og kristilegra demókrata á víxl. Því
munu þeir að öllum líkindum halda
áfram. Mikil óeining er aftur á móti
innan flokksins og því fer fjarri að
horfur séu á að þeir taki hreina af-
stöðu til hinna tveggja stóru flokka á
næstunni.
31. þing BSRB:
Þingid verður að marka
baráttustefnu
Nú stendur yfir 31. þing BSRB.
Óhætt er að segja að þingið komi
saman þegar margar blikur eru á lofti
í þjóðlífinu. Ber þar hæst barlóm
atvinnurekenda og ríkisvalds undan
klafa kreppunnar. Krossferð þessara
aðila gengur út á að koma byrðunum
yfir á launafólkið. ,,öll þjóðin
verður að taka á sig byrðina” segja
þeir og trítla með og tína krónur og
prósentur af þeim sem verkin vinna.
Það árar vel en
heilsast illa
Það verður ekki undan dregið að
framleiðslan i heild eykst og að ekki
hefur orðið verðhrun á mörkuðum.
Ekki eru byggðar ófínni prívatvillur
stórlaxa og ekki er ráðist í ófínni fjár-
festingar fyrirtækja hvað útbúnað og
annað snertir. Fyrirtæki sem gefa
upp milljarða í tap á ársreikningum
fjárfesta á sama tíma í milljarða at-
vinnutækjum og stofna til dóttur-
fyrirtækja erlendis. Það má segja að
það ári vel hjá herrum auðs, en
heilsan er samt slæm samkvæmt
sjúkdómsgreiningu þeirra sjálfra.
Sjúkdómurinn heitir kreppa.
Lækningin er í því fólgin að láta aðra
bera sjúkdóminn fyrir sig. Þannig
geta auðmenn aukið gróða sinn, eða
að minnsta kosti haldið honum við,
með því að minnka launagreiðslur
sínar, þ.e. skerða laun vinnandi
fólks. Auðvitað tökum við ekki
undir. Auðvitað látum við þá sem
þanið hafa efnahagskerfið með
miklum fjárfestingum í gróðaskyni,
borga brúsann, með því að taka af
gróðanum.
Það er ákveðið að skera niður 200
■ milljónir í skólastarfi þessa árs (ca
500 millj. fyrir skólaárið 1979—80).
Þetta er niðurskurður sem nær allur
lendir á launahliðinni og þýðir stór-
fellda fækkun kennaraog starfsfólks
við skóla. 100—150 kennarar verða
atvinnulausir, afleiðingarnar fyrir
börn og foreldra þarf ekki að ræða.
Upphæðin sem sparast er varla
helmingurinn af einum skuttogara. í
Slippnum í Reykjavík stendur gamalt
skip sem verið er að byggja yfir og
breyta fyrir 700 milljónir. Þetta á að
verða loðnuskip í viðbót við hin, sem
þegar eru nógu mörg. Peningar hér
eru ekki sama og peningar þar.
Baráttustefna
Allsherjaratkvæðagreiðslan í
BSRB sýndi hug félagsmanna til
launastefnu sem miðar að þvi að
makka við ríkið. Að sjálfsögðu lítur
þingið ekki fram hjá þessari
staðreynd. Með því að skorast
undan merkjum einbeittrar baráttu
setur þing BSRB sjálft sig út i horn og
tekur ekki þátt í því sem vilji félags-
manna BSRB er. Atkvæðagreiðslan
sýndi, bæði með því að samkomu-
lagið við ríkið var fellt og með mikilli
þátttöku félagsmanna, að vilji er
fyrir hendi til þess að takast á við þá
sem ráðast á kjör okkar. Þegar á
okkur er ráðist af órofa samfylkingu
atvinnurekena og ríkis er aðeins dl
eitt ráð, að taka vel á móti. Kröfur
BSRB verða að gera ráð fyrir harðri
baráttu og þing BSRB verður að sjá
svo um að hvergi verði gefið eftir.
Pétur og Kristján
— einvígi?
Því var haldið á lofti að atkvæða-
greiðslan í BSRB hafi orðið að ein-
Kjallarinn
AlbertEinarsson
vígi milli Péturs Péturssonar og
Kristjáns Thorlacíusar. Þannig var
málum alls ekki háttað, enda slíkt
kjánaleg einföldun. Á báða bóga,
með og á mód samkomulaginu, var
mikill fjöldi manns. Með Kristjáni í
forystu BSRB voru margir og í iiði
Andófs voru líka margir. Enn aðrir,
sem skiptust milli já og nei, tóku
verulegan þátt í baráttunni fyrir at-
kvæðagreiðsluna. Þessi barátta átti
sér stað innan BSRB og hún mótaðist
af ólíkum sjónarmiðum í launabar-
áttu BSRB. Um það er bara gott að
segja og ber baráttan vott um póli-
tískt lifsmark og jafnvel líf og fjör í
samtökunum.
Okkur andófsmönnum þótti það
lítið til sóma hve opinberir fjölmiðlar
sniðgengu málfiutning Andófs, seni
þrátt fyrir allt var eina skipulagða
andstaðan gegn samkomulagi BSRB
og ríkis.
Auðvitað var það brot á hlutleysis-
reglum rikisútvarps að eiga bara
viðtal við fulltrúa já-manna, þ.e.
fulltrúa BSRB-forystu og ríkisvalds,
eftir að þessir höfðu beðið ósigur i at-
kvæðagreiðslunni. Útvarpsráð gekk
þó feti lengra í því að flekka sóma
stofnunarinnar þegar það samþykkti
að áminna Pétur þul, í stað þess að
lifga upp á þekkingu starfsmanna á
hlutleysisreglunum. BSRB-forystan
brást við á sómasamlegan hátt og
bauð tveim þekktum nei-mönnum
að skrifa um úrslitin í Ásgarð, mál-
gagn BSRB, við hlið tveggja já-
manna, BSRB-forystan sá hvar víg-
línan lá, ríkisútvarpið ekki.
Verjum launin —
tökum okkur
samnings- og
verkfallsrétt
Mikilægustu verkefni BSRB-þings-
ins í kjara og réttindamálum eru að
leggja samninganefnd BSRB þá
stefnu upp i hendur að laun opin-
berra starfsmanna verði i engu skert,
en í staðinn sett fram krafa um
grunnkaupshækkun, a.m.k. nógu
mikla til að mæta þeim stuldi sem
þegar er orðinn á launum okkar, þ.e.
um 15%. í réttindamálum verður
þingið að gefa samninganefnd og
forystu BSRB þá afstöðu í vegarnesti
að fallist ríkið ekki á þau sjálfsögðu
mannrétdndi að opinberir starfs-
menn hafi fullan og óskoraðan
samnings- og verkfallsrétt, þá muni
þeir taka sér þennan rétt með þeim
kvöðum og skyldum sem almennt
gerist, t.d. hjá ASÍ.
Veikari má afstaða þings BSRB
ekki vera nú þegar að okkur er sótt
úr öllum áttum.
Víst er að barlómur rikis og at-
vinnurekenda verður kynntur þing-
heimi af þeim sem finna hjá sér kvöð
til þess að sundra nauðsynlegri sam-
heldni launafólks. Það er hins vegar
skylda alls launafólks að standa
saman. Látum þá sem Iifa flott borga
brúsann, látum þá lækka flugið og
sjáum hvort ekki finnist þar meira fé
en það sem spara á með þvi að lækka
við okkur launin eða fleygja okkur á
götuna i atvinnuleysi. í því liggur
lausnin á efnahagsvandanum
margumtalaða, a.m.k. um skeið.
Albert Einarsson,
kennari.
„Þegar á okkur er ráöizt af órofa
samfylkingu atvinnurekenda og ríkis...’
að leyfa ríkisstjórninni að halda á-
fram að stjórna. Með öðrum orðum
verði ekki til þess að koma upp um
valdaleysi þeirra sem í orði fara með
stjórn landsins, en ekki ávallt á
borði.
Þannig hefur ríkisstjórn eftir
ríkisstjórn tekið á sig ábyrgð á
aðgerðum, sem þær fyrirfram vissu
að voru ábyrgðarlausar og glatað
fyrir vikið fyrst áliti og svo völdum.
Hversu mörgum velviljuðum sam-
borgurum okkar, sem lagt hafa
stjórnmál fyrir sig, eigum við að
fórna með kviðristurítúali af þessu
tagi? Sársaukafyllsta og harkalegasta
aðgerð, sem gerð er gagnvart íslensku
þjóðinni er e.t.v. sú að neyða hana til
að horfast i augu við staðreyndirnar,
við sjálfa sig. Hversu lengi geta menn
búist við því að stjómmálamenn
þjóðarinnar bjóði sig fram til
opinberrar aftöku, sem krosshanga
fólks er þarf með jöfnu millibili að
finna sér syndahafur til þess að
komast hjá að þurfa að skoða sjálft
sig í spegli veruleikans?
íslendingar eru þjóð sem helst
ekki vill heyra neitt annað en það eitt
sem kemur henni vel, hvort sem það
er satt eða logið. Heilan stjórnmála-
flokk.sem nú er orðinn sá næst
stærsti, hefur hún alið til þess að
gegna hlutverki hirðfífls á miðöldum
— segja mönnum bara það sem er
þægilegt eða skemmtilegt á að hlusta,
svo hægt sé að gleyma öllu hinu. Að
öðru leyti lifum við eins og hinir
fornu Sviar. Hrjái oss harðindi þrjú
ár í röð, þá hengjum við bara
kónginn og brennum hann rækilega á
eftir. Förum svo aftur inn til þess að
hlusta á hirðfífiið, hlæja, drekka og
verða glaðir.
Hvað gerist nú?
í samfélagi eins og okkar, þar sem
sum þjóðfélagsöflin geta verið —
a.m.k. undir vissum kringumstæðum
— álika sterk, jafnvel sterkari en
sameinað framkvæmda- og löggjaf-
arvald, verðum við að gera okkur
ljóst að saman verða að fara völd og
ábyrgð. í samskiptareglum okkar
viðurkennum við, a.m.k. i orði
kveðnu, rétt þjóðfélagsafla til þess
að segja: Nei, hingað og ekki lengra.
En ef við viðurkennum þennan rétt
og viljum virða hann, þá getum við
ekki neyit þriðja aðila til þess að
axla ábyrgðina og skyldurnar.
Rétturinn má ekki vera eins og á-
byrgðin annars. Ef nei-ið á að blífa á-
samt með hnefanum i borðið þá
verða afieiðingarnar að vera Ijósar og
ábyrgðin.
Einhver voldugustu öfl okkar
samfélags eru öfiin á vinnu-
markaðinum. Um samskipti þeirra
gilda ákveðnar reglur sem við i
timans rás höfum stöðugt verið að
styrkja bæði með setningu laga og
með öðrum hætti. Á hátiðum og
tyllidögum eru • þessar samskipta-
reglur gjarna orðaðar við frum-
stæðustu mannréttindi og flest það
sem okkurer helgast.
En í önn dagsins hættir okkur til
að virða þessi helgu réttindi hátíðar-
ræðnanna að vettugi. Hafa menn t.d..
hugleitt, að því betur sem við höfum
slegið föstum hinum frjálsa rétti til
þess að semja um kaup og kjör í orði
Kjallarinn
Sighvatur
Björgvinsson
þeim mun grófiegar höfum við
gengið gegn honum á borði. Slikt er
að verða almenn regla, hinn frjálsi
samningsréttur undantekningin.
Hafa menn hugleitt að vart hefur svo
komið til vinnudeilna á voru landi
undanfarin ár að fyrsta spurning á
fyrsta degi hjá blöðum og öllum al-
menningi hafi ekki verið: ,,Á ekki að
setjalög?” Hvaðsegir þetta okkur?
Samkvæmt reglum þeim sem gilda
um samskipti valdastofnana
þjóðfélagsins er stjómmálamönnum
ekki ætlað að ákvarða kaup og kjör
fólks með lögum. Stundum hafa þeir
þó gert það vegna þess að þeim hefur
þótt að jxir aðilar sem til þess eru
bærir, hefðu ekki til þess getu eða
skilning svo vel væri. Nærfellt und-
antekningarlaust hafa slík afskipti
gefist illa. Oftast hefur þeim verið
hnekkt og skapað meira misrétti,
meiri óánægju og úlfúð enfyrirvar.
Það er mjög varhugavert að ganga
þvert á reglur, sem bæði lög landsins
og áratugagamlar hefðir hafa sett
um sambúð og samskipti valda-
stofnana þjóðfélagsins. Sá tví-
skinnungur er ti! lengdar stór-
hættulegur að hafa í heiðri í orði leik-
reglur sem ekki er tilgangurinn að
virða á borði. Ef til eru stjórnmála-
menn sem endilega vilja halda slikum
skollaleik áfram, þá þeir um það. Þá
eru þeir að axla ábyrgð, sem þeir
munu ekki frekar en fyrirrennarar
þeirra reynast menn til þess að
standa undir. Þá gerist það bara einu
sinni enn að tvífætt brennifórnin
kemur sjálfviljug gangandi og býður
sig fram fyrir lýðinn svo enn megi
menn forðast þá raun að horfast i
augu við sjálfa sig og geti að loknu
rítúalinu gengið á vit hirðfifisins á
ný.
Ábyrgð —
árangur
í vor lögðum við Alþýðuflokks-
menn mikla áherslu á nauðsyn þess
að gerður yrði sáttmáli um launa-
stefnu milli aðila vinnumarkaðarins
og ríkisvaldsins — kjarasáttmáli.
Grundvöllur slíks sáttmála er að
aðilar virði þær samskiptareglur sem
gilda eiga í samfélaginu en geri sér
jafnframi grein i'yrir rvi að réttindun.
fylgja skyldui og völduni ábyrgð.
Rikisvaldið á ekki að svipta aðila
vinnumarkaðarins réttindum sinum
og völdum — slíkt hlýtur að striða
gegn réttlætiskennd manna og ekki
sízt þeirra, sem telja sig vera vinstri
menn. En aðilar vinnumarkaðarins
eiga ekki heldur að krefjast þess að
þeir haldi réttindunum og völdunum
en stjórnmálamennirnir axli
skyldurnar og ábyrgðina.
Því aðeins að mönnum sé þetta
fullkomlega Ijóst er von til þess að
árangur geti náðst I efnahags- og
launamálum i landinu. Hrifsi einhver
aðili í þjóðfélaginu til sín við núver-
andi aðstæður réttindi og völd, sem
honum eru ekki ætluð, gengst hann
undir ábyrgð sem hann getur ekki
undir staðið. Þetta er meginatriði
málsins, sem menn má ekki bresta vit
til þess að skilja, né kjark til þess að
þora að viðurkenna.
Nýliðið Alþingi er af mörgum
talið merkilegast fyrir málin sem það
afgreiddi ekki. Vonandi verður
svipað hægt að segja um sumarstarf
ríkisstjórnarinnar — að hún verði
talin merkilegust fyrir lögin sem hún
setti ekki. Minnumst þess að í því
hjali um almenna lagasetningu um
skipan launamála i landinu sem fram
hefur farið ræða menn ekki um lög
og rétt í þess orðs fyllstu merkingu,
heldur deila um lög — EÐA RÉTT!
Sighvatur Björgvinsson,
alþingismaður.