Dagblaðið - 14.06.1979, Side 10

10
MMBIABtt
Útgofandi: Dagblaðið hf.
Framkvœmdastjórí: Svoinn R. Eyjólfsson. Ritstjórí: Jónas Krístjánsson.
Ritstjómarf|illtrúi: Haukur Helgason. Skrífstofustjórí rítstjóman Jóhannos Reykdal. Fróttastjórí: Ómar
Valdimarsson.
íþróttir Hallur Simonarson. Menning: Aðalsteinn Ingótfsson. Aöstoðarfróttastjórí: Jónas Haraldsson.
Handrít: Ásgrímur Pólsson.
Blaðamenn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómassop, Atli Steinarsson, Bragi Sigurösson, Dóra Stefánsdótt-
ir, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Helgi Pótursson, Ólafur Geirsson. Siguröur Sverrisson.
Hönnun: Guðjón H. Pálssorí.
Ljósmyndir Ámi Páll Jóhannsson, Bjamleifur Bjamleifsson, Höröur Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
son, Sveinn Þormóðsson.
Þetta er eina húsaröðin
,,í þessum húsum, Bernhöfts-
torfunni og húsunum til beggja handa,
semsagt húsaheildinni allri ofan
Lækjargötunnar, á þjóðin hvað
merkastan byggingararf i kaupstað á
íslandi... nú er svo komið, að í rauninni
er engin slík húsaheild eða húsaröð til v
frá því um miðja síðustu öld nema þessi eina.”
Dagblaðið tekur undir þessi orð Þórs Magnússonar
þjóðminjavarðar, sem hann flutti um síðustu helgi á
ráðstefnu félagsins ,,Lífs og lands” um ,,Mann og
borg”. Þau hljóta að vega mjög þungt, einnig í huga
þeirra, sem ekki þykja húsin fögur.
Á ráðstefnunni voru flutt nokkur erindi um þessi
hús og spönnuðu þau samanlagt viðfangsefnið einkar
vel. Auk Þórs ræddi Sigurður Líndal prófessor um
lagahlið húsafriðunarmála, Ólafur Davíðsson hag-
fræðingur um kostnaðarhliðina og Bjöm Bjarnason
skrifstofustjóri um sjónarmið forsætisráðuneytisins,
eiganda Ðernhöftstorfunnar.
Samkvæmt húsafriðunarlögum geta tveir aðilar
friðað hús eins og Bernhöftstorfuna. Annað hvort
gerir menntamálaráðuneytið það eða borgarstjórn
Reykjavíkur. Tillögur til þessara aðila um friðun
koma frá sérstakri húsafriðunarnefnd.
Þessi nefnd hefur árum saman hvatt til friðunar
Bernhöftstorfunnar. Hún hefur snúið sér til hvers
menntamálaráðherrans og forsætisráðherrans á fætur
öðrum. En árangurinn er nákvæmlega enginn.
Til skamms tíma voru húsin flest í góðri hirðu og
velflest í notkun. En svo ákvað forsætisráðuneytið
skyndilega að leysa málið með því að láta húsin grotna
niður og eyðileggjast. Leigjendur voru reknir út, raf-
magn og hiti tekin af.
Þessi stefna komst á skrið, þegar Ólafur Jóhannes-
son varð forsætisráðherra i fyrra skiptið. Æ síðan
virðist afstaða ráðuneytisins hafa mótazt af mikilli
óbeit Ólafs á Bernhöftstorfunni.
Enginn sómi er heldur að þætti Reykjavíkurborgar,
sem gæti tekið frumkvæðið, ef hún vildi. Ráða-
mennirnir hafa tvístigið og hefur þar engin breyting
orðið með nýjum herrum. Ræður þar mestu hræðslan
við kostnaðinn.
Borgin óttast að þurfa að kaupa lóðirnar fyrir
hundruð milljóna af rikinu eða útvega því aðrar lóðir
jafnverðmætar í borginni. Þess vegna vilja ráðamenn
borgarinnar ýta frumkvæði friðunarinnar frá sér og til
ríkisins.
Sama tvískinnungs gætir hjá menntamálaráðherra.
Hann óttast, að friðun af hans hálfu þýði, að ríkið tapi
verðmætum lóðum í miðborg Reykjavíkur. Þessi tog-
streita virðist orðin óleysanleg.
Um leið vinnur tíminn gegn friðun. Smám saman
hrakar húsunum. Eitt er þegar hálfbrunnið. En
þjóðminjavörður sagði þó á ráðstefnunni, að seint
færu þau svo illa, að þeim mætti ekki bjarga, ef vilji
væri. Séð hefði hann annað eins.
Kannski hefur forsætisráðherra óviljandi fært
friðunarmönnum nýtt vopn, með bréfi til borgarinnar
um, hvort hún hafi nokkuð við það að athuga, að ríkið
láti hreinsa,,brunarústir” norðan Gimlis.
Með þessu er ráðuneyti hans að gefa í skyn, að þessi
hluti torfunnar falli ekki undir hugtakið ,,hús” og
megi því hreinsa án afskipta byggingarnefndar borgar-
innar og húsafriðunarnefndar.
En þjóðminjavörður gæti þá tekið ríkið á orðinu.
Ef húsið er rúst, fellur það undir valdsvið hans og hann
getur friðað það sem fornminjar. Má því segja, að til
sögunnar sé kominn þriðji aðilinn, sem geti tekið af
skarið og leyst málið — hindrað þá þjóðareymd, að
fyrsta húsið verði rifið.
Síðar gefst svo kannski tækifæri til að reka við-
komandi embættismenn fyrir þau embættisafglöp að
láta þessa dýru eign ríkisins grotna niður.
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 14. JÚNÍ1979
Vandrædasaga
bandarísku
DCrlO
þotnanna
r
OLAFUR
GEIRSSON
Þegar fyrsta DC-10 þotan rann út
úr flugskýlinu hjá McDonnell
Douglas flugvélaverksmiðjunum á
Long Beach í Kaliforníu árið 1970
var sjálfur Spiro Agnew varaforseti
Bandaríkjanna í stjórnklefanum.
Þetta þótti sigurstund, þessi þota átti
að fljúga með allt að 343 farþega á
kostnaðarminnsta hátt sem þekktur
var. Jafnframt átti hún að vera hljóð-
látust þota og valda minnstri
mengun. Fljótlega fór einnig svo að
hún reyndist allra risaþota vinsælust.
1 síðustu viku var svo komið að dag-
lega flugu rúmlega hundrað þúsund
farþegar með þotunni í fjögur
hundruð og fimmtíu flugferðum. Er
þáaðeins miðað við Bandaríkin ein.
Þrátt fyrir þennan árangursríka
feril hefur DC-10 þotan verið hrjáð
af alls konar tæknivandamálum frá
því notkun hennar var hafin. Þotur
af þessari gerð hafa komið við sögu í
að minnsta kosti sautján svoköll-
uðum alvarlegum flugslysum á ferli
sínum. Þar með eru talin slys eins og
við París árið 1974, er DC-10 þota i
eigu tyrkneska flugfélagsins fórst, en
það er talið mannskæðasta flugslysið'
þar sem aðeins ein flugvél kom við
sögu. Punkturinn, eða í það minnsta
komman, var sett aftan við einn kafla
í sögu DC-10 þotanna þegar ein
þeirra fórst við Chicago á dögunum.
Er það mannskæðasta flugslys í
bandarískri fiugsögu.
Ofanritað er byggt á grein í banda-
ríska fréttatímaritinu Newsweek. Þar
segir ennfremur að alls hafi sex
hundruð tuttugu og þrir farizt í slys-
um sem orðið hafi á DC-10 þotum á
átta ára flugferli þeirra.
Gagnrýnendur segja að á þotunni
séu ýmsir gallar og hún eigi ekki að fá
flugleyfi aftur fyrr en á þeim hafi
verið ráðin bót. Hinir sömu halda því
fram að ástæðurnar fyrir þessu
ástandi séu þær að framleiðendurnir
hafi flýtt sér svo í kapphlaupinu við
að verða fyrstir með risaþotu á
markaðinn að þeir hafi freistazt til að
stytta sér leið.
Fulltrúi í neytendasamtökum þeim
sem löngum eru kennd við Ralph
Nader segir í gagnrýni sinni á DC-10
þoturnar að asinn við að koma
þotunum á markaðinn hafi náð alveg
aftur til ýmissa kannana sem átt hafi
að vera í höndum bandarísku flug-
málastjórnarinnar. — Fyrst reyndust
farangurs- og vörudyrnar gallaðar,
síðan þotuhreyflarnir. í fyrra voru
það hjólbarðarnir, í ár festingar-
boltar. Hvað verður næst? Dettur
stéliðaf? spyr neytendafulltrúinn.
„Svona var það
ogerþaöenn”
Brakið úr hreyflum DC-10 þotunnar, sem fórst við Chicago komið undir þak og rannsðknarmenn leita að einhverju sem bent *
gæti til ástæðnanna fyrír þvi að þotan hrapaði.
Skáldið Somerset Maugham samdi
bók sem hann gaf nafnið Svona yar
það og er það enn. Bókin fjallar um
valdabaráttu og pólitíska lævisi
hertoga, klerka og kardinála á
16du öld. Ég man að þegar ég las
þessa bók fyrst hugsaði ég sem svo að
líklega hefði þetta verið lítið skárra í
upphafi þessarar. aldar, en eftir þvi
sem tíminn hefur liðið verður mér æ
ljósara sannleiksgildi þessara orða og
að þau eru í fullu gildi ennþá og sýna
glöggt framsýni skáldsins.
Oft hefur mér fundizt heillaráð,
þegar ég hef fundið mig vera að tapa
áttum í dægurþrasi líðandi stundar,
að fara aðeins aftur fyrir, á fund
liðins tima, og þá gjarnan gripið
mannkynssögu eða jafnvel „Aldirnar
okkar” til að komsat í takt við göngu
líðandi stundar. En þegar ég greip
ofan í sögu frönsku byltingarinnar
1789—1794 leið mér ekki ósvipað og
manni sem villzt hefur í þoku og
kemur aftur að sama steininum. Og
ég hafði það á tilfinningunni að ég
væri að lesa blaðaúrklippubók mína
frá upphafi síðustu kosningabaráttu.
Sem betur fer er hér ekki bylting
eða fallaxir í gangi og menn bera ekki
mannshöfuð á spjótsoddum. En til
að skýra mál mitt nánar langar mig
til að taka og vitna í orðréttar klausur
úr sögu byltingarinnar en innskot
innan sviga eru að sjálfsögðu verk
mín og gerð til að heimfæra upp á
nútimann.
„Þjóðsamkoman átti ekki annarrá
kosta völ en að friða bændur með
því að ganga til móts við þá.” (Það
var bara ekki gert núna.)
„Var reynt að draga
nokkuð í land"
„Frjálslyndir aðalsmenn sáu
glögglega að hverju stefndi og sættu