Dagblaðið - 21.06.1979, Qupperneq 10
10
WBIABIB
frfálst, ahað Haýblai
Útgefandi: Dagblaöiö hf.
Framkvœmdastjórí: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjórí: Jónas Krístjónsson.
Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrífstofustjórí rítstjómar: Jóhannes Roykdal. Fróttastjóri: Ómar
Valdimarsson.
íþróttir Hallur Símonarson. Menning: Aflalstoinn Ingólfsson. Aflstoflarfróttastjórí: Jónas Haraldsson.
Handrít: Ásgrímur Pálsson.
Blaflamenn: Anna Bjamason, Ásgoir Tómassoij, Atli Steinarsson, Bragi Sigurösson, Dóra Stefánsdótt-
ir, Gissur Sigurflsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Helgi Pétursson, Ólafur Goirsson, Sigurflur Svorrisson.
Hönnun: Guðjón H. Pálssorí.
Ljósmyndir. Ámi Páll Jóhannsson, Bjamleifur Ðjamleifsson, Hörflur Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurfls-
son, Svoinn Þormóðsson. 1 *
Skrifstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkerí: Þráinn Þoríeifsson. Sölustjórí: Ingvar Sveinsson. Droifing-
arstjórí: Már E.M. Halldórsson.
RiÉstjóm Síðumúla 12. Afgreiflsla, áskríftadoild, augfýsingar og skrífstofur Þvorholti 11.
Aðalsimi btaflsins er 27022 (10 linur). Áskríft 3000 kr. á mánufli innanlands. í lausasölu 150 kr. eintakið.
Setning og umbrot Dagblaflifl hf., SkJumúla 12. Mynda- og pfötugorð: Hilmir hf. Siflumúla 12. Prentun:
Arvakur hf. Skeifunni 10.
Ádrepa Siguröar Líndal
SigurðiírN Líndal prófessor sagði í
hinni frægu sjónvarpsræðu sinni, sem
DB birti á mánudaginn: „Allir menn,
að undanskildum nokkrum ofsafengn-
um en áhrifamiklum forystumönnum
verkalýðshreyfingarinnar, sjá, að lífs-
kjör verða ekki bætt með því að stöðva
atvinnulífið og eyðileggja skipulega stjórn landsins,
enda fer þá að lokum, að ekkert verður eftir til að
skipta.”
Sigurður sagði ennfremur: „Verkfallsrétturinn, eins
og honum er nú beitt, veitir . . . einstökum launþega-
hópum algerlega óeðlilega aðstöðu til áhrifa og færi á
að hrifsa til sín laun langt umfram það, sem þeir eiga
siðferðilega tilkall til.”
Sigurður Líndal hefur áður lýst slikum skoðunum,
meðal annars í kjallaragreinum í Dagblaðinu, svo að
þessar kenningar og aðrar svipaðar, sem hann bar
fram, hefðu ekki átt að koma verkalýðsforingjunum í
opna skjöldu. í reynd hefur svo virzt sem þeim, sem oft
verðskulda fremur nafngiftina „verkalýðsrekendur”
en „verkalýðsleiðtogar”, sé býsna svarafátt. Það er
eins og þeir viti upp á sig skömmina. Þeir hafi náð
ofurvaldi í þjóðfélaginu en varpi ábyrgðinni yfír á
herðar annarra.
Þjóðfélag það, sem við köllum stundum frjálst”,
býður vissulega til frumskógarstríðs, þar sem er valdið
til verkfalla og verkbanna. Fáir munu þó vilja hverfa
aftur til þess tíma, er kaup og kjör voru á valdi duttl-
unga atvinnurekenda einna, enda hefðu almenn lífs-
kjör aldrei batnað með þeim hætti, sem orðið hefur,
við slíkar aðstæður. Fáir munu líka mæla með kerfi,
þar sem einhverjir embættismenn ríkisins yrðu látnir
úthluta launum, háðir pólitískum refjum og klíkuskap.
Full ástæða yrði til að vantreysta ráði hagspekinga,
sem settist á rökstóla til að ráðstafa kaupi og kjörum.
Sigurður Líndal hittir samt í mark, þegar hann gagn-
rýnir meðferð verkalýðsrekendanna á þeim rétti, sem
þeir hafa. í fyrsta lagi eru verkalýðsforingjarnir ekki
fulltrúar þess raunverulega lýðræðis, sem kerfið á að
byggjast á. í verkalýðsfélögunum eru yfirleitt við völd
fámennisstjórnir, sem koma fram sem þrýstihópur án
þess að hafa aflað sér nægilegs umboðs almennra
félagsmanna. Stjórnir eru gjarnan kosnar á fámennum
fundum og ákvarðanir um verkföll teknar á sízt fjöl-
mennari fundum. Verkalýðsrekendurnir hafa einnig
sýnt litla þjóðhollustu í meðferð á valdi sínu. Gjarnan
ríkja flokkspólitísk sjónarmið og verkföllum beint
gegn ríkisstjórnum, sem ekki falla foringjunum í geð,
fremur en að þau séu gerð til kjarabóta. Viðhorf verka-
lýðsforingjanna til kröfupólitíkur fara eftir litarhætti
ríkisstjórna. Allt þetta veit almenningur og hinn
óbreytti félagsmaður í verkalýðsfélagi, og hefur
skömm á.
En ábyrgðarleysið í kjaramálum er ekki sök verka-
lýðsforingjanna einna. Þeir eru aðeins hluti af því þrí-
stirni, sem gjarnan myndast í lok kjaradeilna, þar sem
verkalýðsfulltrúarnir, atvinnurekendur og ríkisstjórnir
hafa orðið innilega sammála um að samþykkja kaup-
hækkanir umfram getu og sulla þeim út í verðbólguna.
Almenningur í landinu hefur ár eftir ár fengið þessar
kveðjur frá þrístirninu framan í sig eins og kalda gusu.
Ábyrgðarleysi forystumanna í þjóðfélaginu er illu
heilli miklu djúpstæðara en svo, að þar sé við verka-
lýðsrekendurna eina að sakast, þótt þeir séu vissulega
stór þáttur í þeim vanda. En sjónvarpsádrepa Sigurðar
Líndal var stórmerkilegt innlegg í þá umræðu alla.
r
DAGBLADID. FIMMTUDAGUR 21. JÚNÍ 1979.
VERÐUR NICARA-
GUA NÝ KÚBA?
Almenningur óttast um líf sitt og er
eins mikið innandyra og honum er
unnt. Ekki er farið út til að leita sér
matar og drykkjar fyrr en i síðustu
lög. Slíkt verður aftur á móti stöðugt
erfiðara. Matar- og drykkjarbirgðir
verða stöðugt minni og torfengnari.
Þetta var haft eftir konu einni í
einu hverfa í höfuðborg Nicaragua,
Managua, fyrir nokkrum dögum.
Ræddi hún við fréttamann í síma.
Konan sagði að bardagar væru rétt
fyrir utan hús hennar. Var hún ekki
viss um hvort það voru þjóðvarðliðar
Somoza einræðisherra eða skæru-
liðar sandinista, sem höfðu undirtök-
in þá stundina. Margir voru þó búnir
að búa sig undir bardaga og skæru-
hernað og höfðu því birgt sig upp
með matvælum. Bæði þjóðvarðliðið
og skæruliðar höfðu komið upp
birgðageymslum víðs vegar til að
gripa til ef til þyrfti. Enginn veit þó
hve maturinn endist lengi og þær fáu
verzlanir sem eiga eitthvað matar-
kyns ennþá í hillum sínum eru
rændar unnvörpum af hungruðu
fólkrnu.'
Bandaríkjamenn hafa lengstum
verið áhrifamiklir í Nicaragua. Svo
áhrifamiklir að löngum hafa þeir al-
gjörlega stjómað því sem þeir hafa
viljað þar. Annaðhvort beint eða
óbeint í gegnum einhvern gervifor-
setann. Þannig komst Somoza ættin
einmitt til valda snemma á fjórða
áratug þessarar aldar. Árið 1926
réðust bandarískir hermenn inn í
Nicaragua og steyptu þáverandi
stjórnanda landsins, sem var þeim
ekki að skapi. Núverandi forseti
Nicaragua er sá þriðji sem situr í því
embætti og ber nafnið Somoza.
Hefur hann meira að segja haft uppi
verulega tilburði til að tryggja syni
sínum embættiðaðsér frágengnum.
t£H7
Sandinistar, sem kalla sig svo eftir
þeim þjcjðarleiðtoga sem steypt var af
stóli árið 1926, eru heldur ósamstæð-
ur hópur. Innan þeirrar hreyfingar
eru nærri því allar fylkingar í stjóm-
málum nema kannski yzt til hægri.
Margir félaganna í sandinistahreyf-
ingunni sækja fyrirmynd sína til
Kúbu eins og fleiri þjóðbyltingar-
menn í Mið- og Suður-Ameríku.
Vilja þeir að tekin verði upp sama
stefna í nýju Nicaragua og Castro
karlinn á Kúbu hefur fylgt. Nú er það
alls ekki víst að Kúbusinnar innan
sandinistahreyfingarinnar mundu ná
þar völdum. Þessar horfur eru þó
engan veginn Bandaríkjastjóm að
skapi. Henni eru þó settar allþröngar
skorður.
Jimmy Carter, forseti Bandaríkj-
anna, hefur Iítinn áhuga á að blanda
sér í mál sem sett gætu blett á skjöld
hans sem maður friðarins. Ljóst er
þó að sterk öfl innan ráðamanna í
Bandaríkjunum telja stórhættulegt
fyrir öryggi Iandsins og hagsmuni i
Mið- og Suður-Ameríku að láta bylt-
ingaröfl vaða uppi óátalið. Vilja þau
að gripið verði tafarlaust til gagnað-
gerða.
Hinir friðsamari i Bandaríkjunum
Skæruliðar sandinista virðast vera betur vopnum búnir og þjálfaðir I hemaoaruMununi en uuizt var vio 1 tyrstu. Á mvndinni
sjást fjórír þeirra bera fallinn félaga sinn af vígvellinum.
V
* 1 111"1
Orkumálþjóðarínnar
Jafnréttis- og
verðjöfnunarstefna
Orkumál hafa af ýmsum ástæðum
verið mjög ofarlega á baugi i
íslenzkri stjórnmálaumræðu undan-
farinn áratug.
Orsakirnar eru vel þekktar, s.s.
orkukreppa vegna þverrandi jurta-
leifaorku og síhækkandi verðlags
hennar — lágverðssala orku til stór-
iðju erlendra aðila á Íslandi — röng
framkvæmdastefna í orkumálum
landsbyggðarinnar undanfarna tvo
til þrjá áratugi og siðast en ekki sízt
hin háhitaða umræða um fram-
kvæmdirnar á Kröflusvæðinu.
Hvarvetna sem gripið er niður í
umræðusviðin er ljóst að grund-
vallaratriði þessarar greinar þjóðar-
búskaparins, tæknileg og fjárhagsleg
skilgreining og áætlanagerð, ásamt
hinum félagslega þætti, mótast nær
alfarið af skammtíma sjónarmiðum
einstakra hagsmunahópa í þjóð-
félaginu sem telja sig þess umkomna
að krefjast sérréttinda í nafni eignar-
réttar á einstökum kerfishlutum í
orkukerfum þjóðarinnar.
í ágætri og fróðlegri grein Jóns
Sólnes alþingismanns í Morgun-
blaðinu síðastliðinn vetur er nýleg-
ustu misvægisdæmum lýst á skil-
merkilegan hátt — myndrænt —
með hvernig góðum og vondum
börnum þjóðarinnar er mismunað í
fjárfestingarkjörum, allt eftir því
hvar á landinu skal fjárfest í orku-
kerfi og hverjum fjármagnið á að
þjóna.
Fyrir þá þjóðfélagsþegna, sem
verða að greiða frá 100% til 500%
hærra verð fyrir orkueiningu til mis-
munandi nota en þeir sem búa við
góðu kjörin og gömlu fjárfesting-
arnar, hlýtur grein Jóns Sólnes að
vera hugvekja.
Staðreyndin er að fjármagnsstærð-
ir í öllum alvöru-orkuframkvæmd-
um, sem ráðizt hefur verið í.eruþað
stórar að þjóðinöll hefur staðiðþarað
baki en ekki einstök sveitarfélög eða
hagsmunahópar.
Ekkert var eðlilegra en fyrstu
alvöruframkvæmdir í orkumálum
þjóðarinnar yrðu fyrir þau sveitar-
félög sem fjölmennust voru og ekkert
var í reynd eðlilegra en þjóðin öll
stæði þar að baki með ríkisábyrgð-
um. — Ekkert var eðlilegra en að
nota Marshall-fjármagnið í Laxá II
og írafossstöðina í Soginu, þótt
þjóðin öll ætti það fjármagn. —
Ekkert var eðlilegra en þjóðin öll
stæði heilshugar bak við Hitaveitu
Reykjavíkur og nú Hitaveitu Suður-
nesja.
En þar með er ekki viðurkennt að
þeir sem fyrstir nutu eigi að búa við
önnur kjör en þeir sem urðu að lúta
því lögmáli að bíða arðgjafar fyrstu
fjárfestinganna til framkvæmda á
sínum landsvæðum — enda grund
vallaratriði að aukin verðmætasköp-
un og framleiðni átti að haldast í