Dagblaðið - 21.06.1979, Side 11

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 21. JÚNÍ 1979.
11
'gera sér vonir um að hófsamari öfl
innan sandinistahreyfingarinnar nái
þar völdum ef til valdatöku þeirra
kemur. Bandaríkjastjórn hefur verið
sökuð um a'ð hafa stutt of lengi við
bakið á Somoza einræðisherra. Síð-
ustu daga hafa þeir verið sakaðir um
að selja vopn til Somoza stjórnarinn-
ar í gegnum vinveittar ríkisstjórnir
nágrannaríkjanna, sem sannarlega
eru litlu betri en einræðisstjórn
Somoza. Má þar nefna Honduras,
Guatemala og E1 Salvador. Frá hinu
síðastnefnda ríkinu bárust þær
fregnir í gær að hermenn hefðu fallið
fyrir leyniskyttum vinstri sinnaðra
skæruliða.
Somoza einræðisherra í Nicaragua
telur sig hins vegar ekki vera í neinum
vafa um við hverja hann er að berj-
ast. í yfirlýsingum hans kemur fram
að hann telur fámennar sveitir Kúbu-
kommúnista standa fyrir allri barátt-
unni gegn sér. Að sögn sjónarvotta er
þetta heldur ólíkleg kenning hjá
Somoza, þó Kúbusinnar séu þar á
meðal. í nýliðnu allsherjarverkfalli
og einnig í bardögum að undanförnu
virðist stuðningur við skæruliða
sandinista verulegur. Skemmst er
einnig að minnast sigurfarar sandin-
ista í fyrra, þegar sveitir þeirra tóku
þinghöll landsins í Managua herskildi
og létu hana og gisla þar ekki af
hendi fyrr en stjórnin hafði gengið að
afarkostum og greitt mikið fé.
Kjallarinn
✓
N
Erling Garðar Jónasson
Og
hendur við aukið orkumagn
öryggi í orkumálum.
Nei, nú er mál að linni því órétti
sem stór hluti þjóðarinnar er beittur í
orkuverði og haldið verði í jafnréttis-
átt. Við verðum að treysta því að
ríkisstjórn, sem vill tileinka sér sósíal-
isma og kalla sig vinstri stjórn með
megingrundvöll í jafnréttis- og
frelsishugsjónum, hafi pólitískt þor
og kjark til að brjóta á bak aftur alla
klafa ójöfnunar milli landsins barna
og tileinki sér hreina og ómengaða
jafnréttis- og verðjöfnunarstefnu.
Erling Garðar Jónasson
rafveitustjóri,
Egilsstöðum
Gerðar-
dóms-
lögin
Ég slóst fyrir því á fundi þing-
flokks og framkvæmdastjórnar Al-
þýðuflokksins á mánudagskvöld að
enn um sinn yrðu ekki sett gerðar-
dómslög vegna svokallaðrar far-
mannadeilu. Ég álít að það séu að svo
komnu máli heimskuleg lög, sem
valdi tjóni, og láti ekki gott af sér
leiða. Ég vil gera grein fyrir þessari
afstöðu minni, meðal annars vegna
þess að þar sem þing situr ekki er
ekki annar vettvangur til slíks en i
blaðagrein.
Þetta reyndist vera minnihluta-
sjónarmið. Það ber að harma. Sýnd
var svohljóðandi tillaga:
„Þingflokkur Alþýðuflokksins
telur að lagasetning í kjaradeilum sé
ævinlega fullkomið neyðarúrræði.
Lagasetning, hvort sem það er með
vísun í gerðardóm eða lögfestingu
sáttatillögu, þýðir í raun að ríkisvald-
ið, þ.e. skattgreiðendur í landinu,
þurfa fyrr en síðar að greiða fyrir
lausnina dýru verði, í þessu tilfelli til
dæmis í formi hækkaðra aðflutn-
ingsgjalda til landsins.
Þess vegna telur þingflokkur Al-
þýðuflokksins það ekki aðeins óæski-
legt, heldur , einnig efnahagslegt
ábyrgðarleysi að skipa þessari kjara-
deilu með lögum og telur að enn um
sinn skuli þess freistað að leysa þessa
deilu með frjálsum samningum deilu-
aðila. Þingfiokkur Alþýðufiokksins
treystir því að deiluaðilar sýni þá
þjóðfélagslegu ábyrgð, sem hlýtur
ævinlega að vera forsenda frjálsra
kjarasamninga.”
Það var ljóst á þessum fundi að
það var ekki meirihluti til staðar til
þess að samþykkja þessa tillögu. Hún
var því ekki látin ganga til atkvæða.
Vilmundur Gylfason
Ekki frumstætt
verkalýðsdekur
Þjóðin hefur of lengi verið alin við
það óbærilega ófremdarástand, að
aðilar á vinnumarkaði heyja gersam-
lega ábyrgðarlausar kjaradeilur, þar
sem þeir talast við eins og tveir þoku-
lúðrar á hafsauga. Þar getur borið á
milli himinháar upphæðir um það
eitt, hvað þeir eru að tala um. Síðan
heyja þeir verkföll og nú síðast verk-
bönn. En báðir aðilar virðast treysta
á það eitt að ríkið grípi fyrr eða siðar
inn í deiluna — fyrir hönd vinnuveit-
enda til þess að hækka verðið á þjón-
ustunni, og fyrir hönd launþeganna
til þess að velta gervilaunahækkun-
um með einum eða öðrum hætti út í
verðlagið. Á endanum verða það því
hefðbundin fórnarlömb verðbólgu,
ellilífeyrisþegar, láglaunafólk, spari-
fjáreigendur, sem borga lausnina
dýru verði. Þetta ástand er auðvitað
gersamlega óþolandi.
Menn muna, að í stóru kjarasamn-
ingunum 1974 og 1977 var altalað og
um ritað, að ráðherrar og aðrir slíkir
voru sifellt að flækjast á Loftleiðum,
þar sem kjarasamningar fóru fram.
Hvað halda menn að þeir hafi verið
að gera þar? Fara í gufubað? Ekki al-
deilis. Auðvitað þóttust þeir vera að
liðka fyrir lausninni — með því að
lofa fyrir hönd skattgreiðenda eða
annarra greiðenda þjónustu að borga
bakreikninga.
Þetta kerfi ábyrgðarleysis er fyrir
löngu sprungið. Semjendur, hvort
sem það eru vinnuveitendur eða
launatakendur, hafa fyrir löngu van-
izt þvi að geta og mega hegða sér
GERDGRBN
FYRIR ATKVÆÐI
ábyrgðarlaust. Ríkið kemur og
heggur á hnútinn, greiðir fyrir lausn-
ina. Og það eru alltaf til nógu vitlaus-
ir stjórnmálamenn tii þess að vera
fáanlegir til þess að fremja þá kvið-
ristu fyrir framan fólkið í landinu
sem vinnuveitendur og verkalýðsleið-
togar treystast ekki til — kannske af
skiljanlegum ástæðum.
Fólk var um það bil að fara að
skilja það að hugmyndir um frjálsa
samninga voru ekki aðgerðaleysi og
linkind. Þetta var þvert á móti sú
harka ríkisvaldsins, sem fyrir löngu
var orðin tímabær. Það hefði átt að
láta deiluaðila, enn um langa hríð,
gera sín mál upp sjálfir — á sína eigin
ábyrgð. Hugmyndir um frjálsa kjara-
samningaáárinu 1979eruekki þriðja
fiokks verkalýðsdekur af gamla skól-
anum. Það skal fúslega viðurkennt,
að sú staða getur komið upp að laga-
setning er óhjákvæmileg. Það skal
einnig viðurkennt að um tvennt var
farmannadeilan orðin mjög sérstæð.
Báðir aðilar viðurkenndu að það virt-
ist ekki vera nokkur fiötur til samn-
inga. í annan stað, þegar slíkt fer
saman við það, að fólk, sem ekki á i
neinum kjaradeilum fer að missa at-
vinnu sína, þá verður málið vissulega
mjög erfitt.
Það furðulega er, að ég hygg að
fullyrða megi, að svo var komið að
báðir aðilar vildu lagasetningu, þó
svo báðir aðilar muni væntanlega
mótmæla henni hástöfum. Öðruvísi
var t.d. ekki hægt að skilja Pál Her-
mannsson, talsmann farmanna, i
sjónvarpsfréttum á sunnudagskvöld.
Og það sem meira er, ótrúlega viða
heyrðist fólk krefjast þess að ríkis-
valdið gripi í taumana, „sýndi
hörku” eins og það er kallað. Margt
fólk virðist vera einarðlega þessarar
skoðunar — þangað til því er sýnt
fram á að það þarf sjálft að borga
brúsann fyrir þessa svokölluðu lausn.
Þá er stundum eins og það komi ann-
að hljóð í strokkinn.
Ábyrgðarleysi
Því verður víst ekki neitað að
kjánalegir ráðherrar hafa stórspillt
fyrir í þessari vinnudeilu, og þaðgerir
aftur stundum ruglingslega afstöðu
deiluaðila skiljanlegri. Magnús H.
Magnússon og Steingrímur Her-
mannsson hafa sífellt verið að
gjamma um lagasetningu, raunar í
meira en mánuð áður en nokkur lög
komu. Ráðherrar, sem gjamma um
gengisfellingar áður en til slikra
óyndisúrræða er gripið, hafa aldrei
þótt sérlegir spekingar. Magnús hefur
raunar haldið lögþvingunarhug-
myndum á lofti, þrátt fyrir markaða
stefnu þingflokks Alþýðuflokksins,
sem gengu í þveröfuga átt. Hótanir
þessara heiðursmanna hafa minnt um
misnota. Það má samt ekki fara á
taugum þó okkur finnist einhverjir
samborgarar okkar misnota það
frelsi, sem þeim hefur verið trúað fyr-
ir. Það á að reyna að predika, það á
að reyna að sannfæra. En það á ekki
að beita lögþvingunum eða öðru
valdi fyrr en í lengstu lög. Verkfalls-
rétturinn er auðvitað mikið vopn.
Hann er kúgunartæki fyrir launafólk
(eins og verkbönn eru fyrir vinnuveit-
endur). Beiti einhverjir aðilar þessum
kúgunartækjum ósæmilega, megum
við samt ekki fara á taugum. Það er
neyðarúrræði að fara á taugum. Það1
er fullkomið neyðarúrræði að setja
lög.
Þjóðin hefur verið vanin við
ábyrgðarleysi i vinnudeilum um ára-
tuga skeið. Þeir sem heyja verkföll og
verkbönn sýna efalaust ábyrgðar-
leysi. Ennþá meira ábyrgðarleysi sýn-
ir þó ríkisvald, sem grípur inn í deil-
una og veltir síðan dýrum bakreikn-
ingum á þá, sem minnst mega sín. En
• „Hugmyndir um frjálsa samninga voru
ekki aögeröaleysi og linkind.”
• „Þeir fá líka dýra bakreikninga í formi
hækkaðrar þjónustu og aukinnar verð-
bólgu.”
margt á Ketil nokkurn í þekktu leik-
riti eftir Matthías Jochumsson. Og
þegar mjólkurfræðingarnir sömdu:
Sástu hvernig ég tók hann, Sveinki!
Kjarni málsins er sá, að lagasetn-
ingar eru ævinlega hættulegar, þó
það skuli endurtekið og undirstrikað
að þær kunna í undantekningartil-
fellum að vera nauðsynlegar. Hvað
ber að gera, þegar næsti þrýstihópur
hugsar sér til hreifings? Á að banna
þau verkföll með lögum? Kannske öll
verkföll? Og hvað ef blöð eins og
Þjóðviljinn og Morgunblaðið, tvö
ábyrgustu blöð á íslandi, hvetja eftir
sem áður til verkfalla? Á ekki að
setja á þau ritskoðun, banna útkomu
þeirra? Þessar afleiddu spurningar
eru ekki svo mikið út í hött sem virzt
gæti við fyrstu sýn.
Frelsi til orðs og æðis verður ævin-
lega að byggjast á gagnkvæmu trún-
aðartrausti. Frelsi má auðveldlega
mest ábyrgðarleysi sýna þó líkast til
þeir, sem standa afsíðis, hrópa á
ríkisvaldið að setja lög vegna þess að
þeir vilja ekki leggja á sig þrer lág-
marksbyrðar, sem auðvitað verður
að gera ti! þess að tryggja öðrum
verkfallsrétt svo og önnur mannrétt-
indi.
Hefði átt að
standa lengur
Þetta verkfall hefði átt að standa
lengur. Þjóðin hefði þurft að sjá, að
það er eitthvað meira en lítið gallað
við þetta kerfi okkar, bæði vinnulög-
gjöf og jafnvel forustu bæði vinnu-
veitenda og launþegahreyfingar. Með
frelsinu hefði fólk kannske lært þá
lexíu, sem það lærir aldrei með lög-
þvingunum, með þvi að ábyrgðinni sé
stöðugt velt yfir á ríkisvaldið. En vit-
lausir pólitíkusar komu í veg fyrir
það eina ferðina enn.
Stundum verður þjóð að leggja á
sig. En óþægindi af völdum verk-
falla, sem vissulega geta verið mikil,
virðast fæstir tilbúnir til þess að
leggja á sig. Það gerist einhvern veg-
inn þannig, að kjósandi einhvers
staðar að hringir í þingmanninn sinn
og hvæsir að það sé komið neyðar-
ástand og heimtar síðan að þing-
maðurinn setji lög á farmenn og
stöðvi þetta „brjálæðislega verk-
fall”. Þegar þingmenn eru litlir kallar
fara þeir á taugum vegna svona sím-
hringinga; þeir gætu verið að tapa at-
kvæðum. Neyðarástandið er svo iðu-
lega ekki annað en að það vantar
niðursoðinn ananas í kaupfélagið. En
þjóð, sem ekkert nennir að leggja á
sig, hún fær auðvitað þá hringavit-
leysusemhúnáskilið.
Þeir borgarar, sem ekki áttu í þessu
verkfalli, en kröfðust samt inngripa
ríkisvaldsins, voru að biðja um ann-
að en þeir fá samkvæmt hefðum is-
lenzkrar hagsögu. Þeir fá það að
verkfallið verði stöðvað — gott og
vel. En þeir fá líka dýra bakrcikn-
inga, í formi hækkaðrar þjónustu og
í formi aukinnar verðbólgu.
Til krata
Það hryggir mig að félagar minir í
Alþýðufiokknum skulu, of margir
hverjir, standa að svona vitlausum
lögum á svona vitlausum tíma. Með
þessu er ekki verið að dekra við far-
menn — enda vilja þeir ekkert láta
við sig dekra. Það verða auðvitað all-
ir vondir þegar gerðardómurinn
kemur — og svo storma báðir aðilar
á rikisvaldið og heimta greiðslu fyrir!
Heila málið er það, að slík lög eru,
þrátt fyrir allt, efnahagslega ábyrgð-
arlaus. Það hefur verið valin auð-
vJdari leiðin — í bráð. Það hefur
aldrei þótt mikill garpskapur. Hitt
finnst mér aðalatriði, að einn ótti er
öðrum verri í pólitík: Það er að vera
hræddur við sjálfan sig. Slæmar
niðurstöður í skoðanakönnunum
undanfarið eru auðvitað vísbending,
en ekkert meir. Slíkar aðstæður mega
ekki þvinga menn til verka, sem
menn þó vita að eru vond og ábyrgð-
arlaus. Landinu verður ekki til lengd-
ar stjórnað með þeirri reisn, sem þó
nauðsyn krefur, ef menn bíta sig
fasta í borðröndina og vilja ekki huga
að hreyfingu, hvað sem á baki manns
dynur. Það kann að vera verjandi í
bráð — en afleitt til lengdar.