Dagblaðið - 06.10.1979, Side 9
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 6. OKTÓBER 1979
9
JÓN L. ÁRNASON
SKRIFAR UM SKÁK
tefli. Auk jafntefla við Larsen, Ribli
og Adorjan, gerði hann jafntefli við 3
af neðstu mönnum mótsins — Griin-
feld (ísrael), van Riemsdijk (Brasilíu)
og Bouaziz (Túnis). Fórnarlömb hans
voru auk Sovétmannanna: Ljubo-
jevic (Júgóslavíu), Mednis (Banda-
rikjunum), Gheorghiu (Rúmeníu),
Trois (Brasilíu), Miles (Englandi),
Rodriguez (Kúbu) og Tarjan (Banda-
ríkjunum).
Við skulum að lokum líta á tvær af
skákum Tals, sem eru raunar ein-
kennandi fyrir skákstil hans nú á
seinni árum. Minna ber á leiftrandi
leikfléttum og látum en varí kringum
1960. Þess i stað byggir Tal markvisst
upp góðar stöður og lætur ekki til
skarar skríða fyrr en öllum undirbún-
ingi er lokið.
Hvítt: Tarjan
Svart: Tal
Sikileyjarvörn
1. e4 c5 2. Rf3 d6 3. d4 cxd4 4.
Rxd4 Rf6 5. Rc3e6 6.g3
Hógværari leikur en 6. g4 sem
kenndur er við sóknarsnillinginn
Keres.
6. — Be7 7. Bg2 0-0 8. 0-0 Rc6 9. b3
Bd7 10. Bb2 Hc8 11. Rde2 Da5 12. h3
Hfd8 13. Khl Bc8 14. Del
Hvítur getur ekki státað af neinum
byrjanayfirburðum enda hefur tafl-
mennska hans verið ómarkviss til
þessa. Næsti leikur Tals tekur af
allan vat'a um það hvor er að ná yfir-
höndinni.
14. — b5! 15. a3 Db6 16. Hdl b4
Hugmynd Tals er að „planta”
riddara á b4, þar sem hann þrýstir
niður á c2 og undirbýr jafnframt
framrásina . . d6-d5.
17. axb4 Rxb4 18. Hd2 a5 19. Rd4
Hc5!
Þungamiðja átakanna er d5 reitur-
inn. Hvítur neyðist til að láta undan.
20. Rdl d5! 21. exd5 Rbxd5 22. Ba3
Hcc8 23. Bxe7 Rxe7 24. Rf3 Bb5! 25.
c4.
Alvarlegur veikleiki myndast nú á
b3 en hvítur gerir sér vonir um að ná
gagnfærum gegn peði svarts á a5.
Hins vegar ræður það úrslitum að
menn svarts eru mun virkari.
25. — Bc6 26. Re3 Re4
26. — Dxb3 er auðvitað svarað
með 27. Hxd8 + ásamt 28. Dxa5.
27. Ha2 Hd3! 28. Dxa5
28. — Rxg3 + !
Þessi einfalda Tal-flétta gerir út
um taflið.
29. fxg3 Dxe3 30. Re5
Reyni hvítur að forða b-peðinu
með 30. b4, gæti framhaldið orðið
30. — Rf5 31. Kh2 Rd4! með
yfirburðastöðu.
30. — Bxg2+ 31. Hxg2 Hxb3 32.
Kh2
32. Rxf7 er svarað með 32. — Rf5
og vinnur og eftir 32. Hxf7 getur
svartur unnið á marga vegu. Einfald-
ast virðist 32. — Rg6! (32. — Rc6 33.
Rxc6 Hxf7 34. Dg5 + og hvítur er
ekki án gagnfæra).
32. — f6! 33. Rd7 Dd4 34. Hd2 Hb2
35. Hff2 Hxd2 36. Hxd2 Dxc4! 37.
Rb6 Dc5 38. Hd8+ Kf7 39. Hf8+!
Kg6! 40. Dxc5 Hxc5 og hvitur gafst
upp.
Hvítt: Tal
Svart: Tseskovsky
Sikile.vjarvörn
1. e4 c5 2. Rf3 Rc6 3. d4 cxd4 4.
Rxd4 Rf6 5. Rc3 c5
Vinsældir Lasker-afbrigðisins
dvína með hverju árinu sem liður,
enda finnast sífellt fleiri góðar leiðir
fyrir hvitan.
6. Rdb5 d6 7. Rd5 Rxd5 8. exd5 Rb8
8. — Re7 er annar möguleiki.
9. c4 a6 10. Rc3 Be7 11. Be2 0-0 12. 0-
0 f5 13. f4!?
Löngum hefur verið talið traustara
að leika 13. f3. Leikur Tals er þó
örugglega ekki síðri.
13. — Bf6 14. Dc2 Rd7 15. Khl g6
16. g3 He8 17. Bd2 b6 18. Hael Bg7
19. b3 Ha7 20. a4 Hc7 21. Bdl Bb7
22. g4!
Hvítur tekur af skarið. Svar svarts
er nánast þvingað, en þá fær hvítur
sóknarmöguleika eftir g-linunni.
22. — e4 23. gxf5 gxf5 24. Be3 Rc5
25. Hgl Rd3?! 26. Hefl Dh4 27. Hg3
Kh8 28. Bxb6
Hér áður fyrr sögðu spakir menn
að riddari á 6. (3.) linu jafngilti peði.
I þessu tilviki er peðið meira virði og
hvítur getur þvi litið bjartsýnisaug-
uni til endataflsins.
28. — Hf7 29. Be3 Hf6 30. Dg2 Hg6
31. Hxg6 hxg6 32. Dxg6 Hg8 33.
Hgl! Rxf4 34. Dg5! Dxg5 35. Hxg5
Bxc3 36. Hxg8 + Kxg8 37. Bxf4 Be5
38. Bxe5 dxe5 39. Kg2 Kf7 40. Bc2!
Kf6 41. Kf2 Kg5 og svartur gafst upp
um lcið.
Sjónvarp og vinnukona
María Skagan, Stóri vinningurínn. Smásögur.
116 bls. Bókamiðstöðin. Rvik 1979.
Maria Skagan, Kona á hvftum hesti. Smásög-
ur. 105 bls. Helgafell. Rvlc 1979.
Um höfundinn
María Skagan er fædd árið 1926 að
Bergþórshvoli í Vestur-Landeyjum
og ólst þar upp til I8 ára aldurs. Hún
stundaði nám við héraðsskólann að
Laugarvatni og við Verslunarskóla
íslands, en varð að hætta námi vegna
meiðsla í baki. Hún vann síðar mörg
María Skagan.
ár á skrifstofu ríkisféjtirðis, en hefur
verið öryrki síðan árið 1960. Maria
Skagan hefur áður gefið út ljóða-
þýðingarnar í meistarans höndum,
skáldsöguna Að hurðarbaki (1972)
og Ijóðabókina Eldfuglinn (1977), en
auk þess hafa nokkrar smásögur birst
í blöðum og sögur og Ijóð verið lesin i
útvarp.
María Skagan hefur látið málefni
fatlaðra mjög til sín taka. Skáldsagan
Að hurðarbaki gerist á heilsuhæli í
Danmörku og er beinlinis skrifuð í
þeim tilgangi að gera uppskátt um lif
þess fólks sem býr við fötlun og
skerta heilsu. Bókin Stóri vinningur-
inn er tileinkuð öllum þeim sem heýja
harða baráttu fyrir bættri heilsu til
sjálfsbjargar, og rennur allur
hagnaður af sölu hennar til sund-
laugarsjóðs Sjálfsbjargar.
Tímaskekkja
Eins og titt er um kvenrithöfunda
af hennar kynslóð, er María Skagan
komin á miðjan aldur þegar hún
gefur út sína fyrstu bók, og eru sögur
hennar ekki alveg lausar við byrj-
endabrag. Gætir þess meir i sögum
Stóra vinningsins, sem margar virka
furðu gamaldags. Held ég að hér sé i
sjálfu sér ekki efninu um að kenna,
heldur fargi hinnar bókmenntalegu
hefðar í viðhorfum, frásagnarhætti
og stíl, sem Mariu hefur ekki tekist
að losa sig undan. Staðnaðar per-
sónugerðir og mótíf, eins og gamla
konan fátæka sem vefur að sér sjal-
inu sinu, amman sem stii.gur að
drengnum glóðvolgri köku og vænni
smjörklipu, presturinn nýi og leyndar
dómsfulli, hjúkrunarkonan fagra og
algóða, yfirborðslegur léttleiki
sjúkrastofunnar eða skrifstofunnar,
gera að verkum að þjóðfélagsmyndin
minnir meir á bókmenntir 3. ára-
tugarins en samtímann. Það er ein-
hver timaskekkja í þessum sögum, og
kemur hún einna áþreifanlegast fram
í sögunni Gesturinn, þar sem frúin á
heimilinu hefur bæði sjónvarp og
vinnukonu, tvö fyrirbrigði sem vart
samræmast i tima.
Annað sem
ekki stemmir
í ætt við timaskekkjuna er óyfir-
veguð meðferð á tíma í sjálfum sög-
, unum. Ég nefni tvö dæmi. í sögunni
Stóri vinningurinn fer lesandinn
óhjákvæmilega að velta fyrir sér aldr
happdrættismiðans, og hvernig hann
geti verið í gildi að því er virðist ára-
tugum saman. Blindur maður gefur
litlum dreng þennan miða í þakk-
lætisskyni fyrir að leiða hann yfir
götu. Vinningur fellur á miðann. En
hvenær, hvað hafa liðið mörg ár? Og
hvað líður langur tími þar til gamla
konan gerir sér ferð að sækja vinn-
inginn? Manni detlur í hug, m.a.
vegna lýsingarinnar á skrifstofunni,
sem virðist vera happdrættisskrif-
stofa, að þetta sé miði sem þarf að
endurnýja. En það stemmir ekki við
gjöf blinda mannsins, og hver á lika
að hafa endurnýjað miðann? í sög-
unni Of seint gerast hlutir annað-
hvort löturhægt, svo sem samtölin á
sjúkrastofunni sem eru vægast sagt
nokkuð langdregin, eða þeir gerast
með ofsahraða og án teljandi orsaka-
samhengis, eins og gifting, barneign,
veikindi og fyrirsjáanlegur dauði
hjúkrunarkonunnar. Það vantar
jafnvægi milli lýsingarinnar á sjúkra-
stofunni og sögu hjúkrunarkonunn-
ar.
Aðalatriði og
aukaatriði
Það er eðli smásagnaformsins að
það er knappt og þar lýtur allt að
einum punkti. í sögum Maríu Skagan
er of mikið af aukaatriðum sem
skyggja á meginviðfangsefnið og eins
og fletja út merg málsins. Þær vantar
þá hnitmiðun sem þarf til að gera
smásögu áhrifamikla. Þetta kemur
einna greinilegast fram i sögunni
Bankinn i Stóra vinningnum. Hún
tefst á þvi að fólk er að stinga saman
nefjum um þennan merkilega nýja
prest sem enginn veit hvaðan er
kominn eða hvað ætlar sér. í upphafi
er sem sagt verið að byggja upp
spennu um ieyndardóm þessa manns,
en sagan reynist síðan fjalla um eitt-
hvað allt annað, eins og t.a.m. krytur
milli sóknarbarna, og snýst að lokum
upp í almenna heimsádeilu á peninga-
valdið. Allt eru þetta góð og gild við-
fangsefni, en þau þarf annaðhvort að
hnitmiða og láta renna í einn streng
eða búa til um þau margar sögur.
í átt að formi
Heillegasta sagan i Stóra vinningn-
um er Gamla baðstofan, og er þá
sögu einnig að ftnna í Konu á hvítum
hesti. Einhvern veginn hef ég á til-
finningunni að sögurnar í því safni
séu yngri en sögur Stóra vinningsins.
A.m.k. gætir þar meiri viðleitni til
hnitmiðunar og ögunar i formi. Það
er eins og höfundurinn sé að leita
Bók
menntir
fyrir sér að farvegi fyrir það sem hún
vill segja. Það er dæmigert fyrir
islenska kvenrithöfunda, allt frá
Ólöfu frá Hlöðum og Torfhildi Hólm
til Svövu Jakobsdóttur, að þær leita
til ævintýra um form fyrir persónu-
lega reynslu. Þetta gerir María
Skagan líka, og er um helmingur
sagnanna í Konu á hvítum hesti í
ævintýraformi. Þessar sögur sverja
sig þó meir í ætt við sögur þeirra
Ólafar og Torfhildar en samtimann,
og þær skortir nauðsynlega festu í því
lífi sem fólk nú á timum lifir og
þekkir. Það er hætt við að ævintýra-
formið á sögum Mariu sé of óunnið
til að geta náð tökum á lesendum.
Með alhæfingum og prersónugerðum
hugtökum virka þau líka sum eins og
tóm siðaprédikun.
í vetur mun Helga Kress skrifa
um bækur fyrir DB ásamt Ólafi
Jónssyni og AAalsteini Ingólfs-
syni. ÞaA er varla þörf á aA kynna
Helgu, svo þekkt er hún fyrir
framlag sitt til bókmennta-
umræAu hér undanfarin ár, sér-
slaklega hvaA varAar kvennabók-
menntir. Hún er íslenzkufræA-
ingur aA mennt og hefur kennt
viA Háskóla íslands og er nýkom-
in frá störfum viA háskólann í
Bergcn í Noregi, þar sem hún
hefur veriA undanfarin 6 ár.
Helga hefur áður skrifaA fyrir
mörg timarit, íslenzk og crlend.
DB væntir góAs af samstarfi viA
hana.
Ljóðrænn stfll
Bestu sögur Maríu Skagan eru þær
sem virðast byggja á persónulegri
endurminningu og eru sagðar i ljóð-
rænum stíl. Slikar sögur eru t.d.
Borgin, Göngugarðurinn, Saga og
Vorgyðjan, þar sem sterkar náttúru-
lýsingar og auðugt myndmál láta i
Ijós tilfinningar og hugarástand, sem
lesandinn finnur að eru ekta. Ég held
að i þessum sögum hafi María
Skagan fundið sjálfa sig, henni lætur
betur að lýsa tilfinningu en segja
sögu. Myndmálið er ferskt og nýtt,
það er hennar eigið, og við það ætti
hún ef til vill að leggja meiri rækt.
Tveir gítarar
Grtartónleikar { Norrœna húsinu 3.10.
Flytjendur, Sfanon H. ívarsson og Siegfried
Kobilza.
Á efnisskránni: spönsk gftartónlist, klasstsk
og flamenco.
Setinn bekkur,
þunnur hljómur
Norræna húsið rúmaði vart tónleika-
gesti. Var setinn bekkurinn og urðu
margir að standa eða tylla sér upp á
borð í bókasafni. Kom mér þá í hug,
að vart teldist það mikil raun að
standa eina gítartónleika, þegar
maður hefði staðið heilu Wagner
óperurnar fyrir svo sem áratug.
Tæpast þolir sá þunni hljómburður
sem Norræna húsið býður upp á, að
listamenn laði svo marga áheyrendur
til sín. Þeir félagar hófu leikinn með
brasilísku lagi, eftir Farrauto,
Morenita do Brazil. Síðan fylgdu
smástykki meistara hins klassíska
spænska gitarleiks, Granados, Sanz,
Albeniz, Tárrega og þess eina núlif-
andi, Torroba.
Akademiskt
Eftir fyrstu tvö lögin var ég nánast
sannfærður um að þessir tveir væru á
nákvæmlega sömu leið og margir
félagar þeirra, sem numið hafa hjá
þeim mikla meistara Karli Scheit.
Þ.e. að leika allt, sem að kjafti kemur
nær óaðfinnanlega, en steingelt og
gjörsneytt öllum persónulegum blæ.
Rétt eins og þeir væru ætíð að leika
fyrir kennarann sinn; sem sé
akademiskt. Það var ekki fyrr en
skömmu fyrir hléð, þegar kom að
lögum Albeniz, Zambra Granadina,
sem Símon lék og Asturias, sem Sieg-
fried lék, að þeir brutust úr viðjum
skólans og tóku að gefa eitthvað af
sjálfum sér. Þeir luku svo fyrri hluta
tónleikanna með Recuerdos de la
Alhambra eftir Tárrega sem hefur
verið hið eiria og sanna gitarlag í
eyrum fjölmargra íslendinga síðan
Segovia lék það í Austurbæjarbiói
fyrir tæpum tveimur áratugum.
Tónlist
Recuerdos njóta sín að mörgu leyti
betur leikin á tvo gítara en einn, og
nú var skólastirðleikinn á bak og
burt, þótt svo lagið sé samið sem
strangakademisk æfing.
Flamenco,
hreinn og tær
Eftir hlé dunaði flamenco. Ekki
þessi gervi úr sólarlandaferðaauglýs-
ingunum heldur sá eini, sanni, sem
iðkaður er af þjóðarstolti og meitl-
aður sem stál en þó oft mjúkur sem
vax Leik þeirra félaga var mjög vel
tekið og léku þeir tvö aukalög.
Samleikur þeirra félaga er með
afbrigðum lipur og stíll þeirra fellur
mjög vel saman. Símon er öllu
kröftugri og kannski ekki alveg eins
tekniskur og Siegfried. Annars er
mjög jafnt á með þeim kumpánum
komið, og falli þeir ekki í gryfju
skólastirðnunarinnar má reikna með
þeim sem einleikurum i fremstu röð
áður en langt um líður. -EM
</\-----------------------------------------------------------------------------/V